Cytaty o bólu

strona 2

„Jakich słów użyć na opisanie takiej tragedii? Wszystkie brzmią płasko. Lepsze jest milczenie. Ale chcemy milczeć razem. Chcemy razem wyrazić nasz ból i okazać szacunek tym, którzy zginęli…”

„W łączności z całym narodem w kraju, solidarnie przeżywamy ból i krzywdę, jaką wyrządzono Polakom, dokonując zbrodni na niewinnym człowieku, polskim kapłanie, ks. Jerzym Popiełuszce (…). Polała się niewinna krew, zdławiono życie kapłana, który służył Bogu i człowiekowi jak umiał – w całkowitym przekonaniu o słuszności swojej służby.”

„Chcę pokazać realnych ludzi, którzy żyli przed wiekami, kochali, walczyli, czuli ból. Nie interesuje mnie fantasy!”

„To jego częściowe, w pewnym sensie, inwalidztwo jest siłą dla wszystkich. Skoro on gra, to jak ktoś inny może narzekać na ból mięśniowy?”

„Nie mogę znieść myśli o zapomnieniu. Wszystko tylko nie to. Dawniej myślałam, że ból byłby gorszy… wieczne tortury… Myślałam, że to dużo gorsze… Ale dopóki zachowujesz świadomość, to jest lepsze, prawda? To lepiej niż nie czuć nic, tylko odejść w ciemność, gdzie wszystko zniknie na zawsze.”

„Bo w jej modlitwach zawsze biło serce niepodważalnej wiary, do której dobrnęła wieloma ścieżkami. A to przecież brak tętna w religii sprawia, że jesteśmy słabi, a ludzie słabi duchem stają się grzeszni, bo się boją. (…) Sara była aguną, bo jej mąż Mosze znalazł kobietę głupszą, która nie zadawała mu tylu pytań przy studiowaniu Tory. Cierpienie, jakie odczuwała w związku z jego odejściem, zamykało zakres znaczenia słowa gehenna. Ale ból zawsze może być większy i gehenna nastała dopiero wraz z Holocaustem. A Holocaust stworzyli ludzie ludziom. (…) Sara już nie żyje, ale przecież kiedyś rabin tłumaczył jej, że Żydzi są jak Księżyc. Czasami widać go na niebie w całej okazałości, czasami tylko część, a czasami go w ogóle nie widać. Ale Księżyc jest zawsze!”

„My, ludzie, jesteśmy jak psy. Potrafimy czuć się najsamotniej w towarzystwie innych. Ale boimy się bardziej niż psy, bo wiemy, że ból ma swoją historię, rozpoznajemy go, gdy się do nas zbliża.”

„Oczywiście, nietrudno jest mówiąc i myśląc o wojnie przybierać na twarz wyraz głębokiego zatroskania. Mnie jednak nie interesują pantomimy: chciałbym, żeby widzowie zdali sobie sprawę, z czym (nie) mieli do czynienia, by przeszył ich ból. Jeśli przez chwilę poczują, że świszczą nad nimi kule nie tylko zaprojektowane w laboratorium efektów specjalnych, lecz i rzeczywiste ładunki karabinu maszynowego dużego kalibru. Jest dla mnie sprawą najważniejszą, by widz zrozumiał, jak można poczuć się w podobnej sytuacji. A czy się to uda? Bóg raczy wiedzieć.”

„Zabraniano nam Słowackiego, Krasińskiego, Mickiewicza. Nie zabroniono nam Chopina. A jednak w Chopinie tkwi wszystko, czego nam wzbraniano: barwne kontusze, pasy złotem lite, posępne czamarki, krakowskie rogatywki, szlacheckich brzęk szabel, naszych kos chłopskich połyski, jęk piersi zranionej, bunt spętanego ducha, krzyże cmentarne, przydrożne wiejskie kościółki, modlitwy serc stroskanych, niewoli ból, wolności żal, tyranów przekleństwo i zwycięstwa radosna pieśń.”

„Ból towarzyszy mi każdego dnia, dlatego nabieram przekonania, że po drugiej stronie musi być już tylko spokój. Wszelkie ludzkie namiętności wiążą się z cierpieniem. Cierpienie wieczne byłoby nie do wytrzymania.”

„Nie cierpię: w delirium męki przeszłam tę granicę, poza którą wrażenia nie różniczkują się już na radość i ból, za którą noc nieszczęścia nie przeciwstawia się już dniowi.”

„Jeśli poczujesz, że zakwita w tobie ból, kwiat nagle stanie się ulgą.”

„Istnieje kilka wielkich i niezmiennych miar, które pokazują znaczenie człowieka. Do tych miar należy ból; jest on najmocniejszą próbą w łańcuchu, który zwykliśmy nazywać życiem.”

„Lwów był miastem Polaków, Żydów, Ukraińców, miastem ostrych antagonizmów. Ja wyrosłem w kulcie Orląt, wyśpiewywałem bronią Lwowa polskie dzieci, znosząc rany, śmierć i ból, ale fascynowała mnie inność, obcość. Kiedy przechodziłem koło szkoły ukraińskiej, coś mnie do niej ciągnęło.”

„Pewien bardzo fajny satyryk (…) opowiadał kiedyś w gronie, w którym ja byłem: „Panowie, nie chciałem Wam mówić, ale zmarła mi żona”. Paraliż. To nie jest anegdota, to jest prawdziwa historia. „No to co, kiedy pogrzeb?”, „No pogrzeb będzie za parę dni”, „No tak, jestem już zmuszony, bo ona zmarła parę dni temu”. Szydził, czy drwił, czy przekraczał pewne granice tylko po to, żeby ten żałosny świat nie próbował zrozumieć, docenić albo wczuć się w jego ból.”

„Czasem coś, co wygląda jak poddanie, wcale nim nie jest. Chodzi o to, co dzieje się w naszych sercach. O dokładne widzenie, jakie jest życie i akceptowanie go, i bycie wobec niego lojalnym, niezależnie od bólu, bo ból z powodu nie bycia lojalnym jest o wiele, wiele większy.”

„Ból się uspokoi i przejdzie.”

„Niewypowiedziany ból, wstrząsająca rozpacz, diabelska wściekłość i ten obłok smutku ciągle zasnuwający myśli, przeobrażający się stopniowo w rodzaj żałoby, jak gdyby człowiek opłakiwał śmierć kogoś bliskiego.”

„Przez lata pielęgnował w sobie ból – precyzyjny
niczym wskazówka metronomu. Nocami spowiadał się
z niego krzykiem, spoconą pościelą. Był dumny
z katalogu łacińskich nazw wypisanych przy jego

nazwisku, z ciągu dat. Z rozwiązanych krzyżówek,
zaniechanych haseł. Jego ciało powoli stawało się
słowem, którego nie umiał wymówić. Charczał
tylko: Przeżyłem ojca. Długa pauza. Dwukrotnie.”

„Praca uodparnia na ból.”

„Rzeczywisty ból wystarcza, aby nas wyleczyć z cierpień urojonych.”

„Objąć cię słowem chociażby na chwilę,
na krótki moment jak rozbłysk świtu, gdy w dialogu
z nocą dzień się pojawia, by mnożyć zwątpienie,
ale także radość, i ufność, i gorycz, i ból po stracie,
przeżywanie piękna co równie nieobjęte
jak ziemia”

„Gorący gniew był gniewem emocji, powierzchownym nawet w ataku furii – gniewem, jaki zdarzał się między przyjaciółmi, kochankami, członkami rodziny, był gniewem w życiu codziennym. Zimny gniew był gniewem Kamieni – głęboką, niedostępną, lodowatą wściekłością, która zaczynała się w samym środku. Nieprzejednany, niemal zawsze niemożliwy do opanowania, dopóki furia nie zostanie wyładowana, zimny gniew nie mógł zostać stłumiony przez ból, głód lub zmęczenie. Rodzący się z takich wewnętrznych otchłani gniew sprawiał, że ciało, które go gościło, przestawało mieć znaczenie.”

„Ból to jeden z elementów życia. Akceptując go, można w cierpieniu znaleźć zadziwiającą satysfakcję. A co ważniejsze, intensywne przeżywanie własnego bólu ułatwia czerpanie przyjemności z bólu innych.”

„Może na tym właśnie polega piekło. Kiedy stajesz twarzą w twarz z prawdą. Widzisz cały ten ból, zło wyrządzone innym i wiesz, że nie możesz im pomóc.”

„Tylko mój ból jest bardziej niemy niż mój gniew.”

„Uciążliwa choroba. Nauczyłem się z nią żyć. Codziennie przyjmuję insulinę. Sam sobie z tym daję radę. Bywa, że jest ciężko. To przez cukrzycę lekarze obcięli mi wszystkie palce u lewej nogi. Chodzenie często sprawia ból. Ale nie uskarżam się. Humor dopisuje. To najważniejsze.”

„Chciałbym napisać melodię, co uspokoiła by cię
powstrzymała, kochana, od stracenia zmysłów
by uleczyła, pomogła, znieczuliła ból
tej całej twej bezużytecznej wiedzy.”

„Ból powoli ustępował, lecz pozostała tęsknota. Przed nią nie było ucieczki.”

„Lekarstwem musi być praca, nie ludzkie współczucie. Praca to jedyny radykalny lek na głęboki ból…”

„Co przyprawia nas o ból głowy, to fakt, że tak dużo ludzi, coraz więcej, biega w różnych kierunkach i wskazuje naprzód.”

„W korytarzach metra ból się nie przemienia,
tylko trwa, boli bez wytchnienia.”

„(…) ból jest niczym. Bez niego życie byłoby jak potrawa bez soli – zupełnie pozbawione smaku.”

„Śmierć nie powinna być taka trudna… Ile razy znów będę czuł ten okrutny ból przebitego serca?”

„Ból trwania w obcym miejscu
przecina moje serce, jest jak słodki owoc.
I gdzież są dobre łzy?”

„Dlaczego – myślał – życie wieczne ma tak straszliwą cenę? Jeśli życie wieczne istnieje, dlaczego można je osiągnąć tylko przez śmierć, ból, cierpienie? Kim jest Bóg, jeśli daje nam cały świat, wszystko, co na nim jest i zdolność do pokochania tego, a potem to wszystko odbiera?”

„Tamten ból jest czymś, do czego mogę się przytulić z moim prywatnym smutkiem, potrzebuję go, jest jak emocjonalna kotwica.”

„Nie prosiłam nigdy, aby mnie Jezus prowadził na Tabor… mój Tabor jest na Kalwarii. Krzyż (…) naszą naturę gniecie do ziemi, wyciska ból, ale słodycze płynące z krzyża przechodzą wszelkie ludzkie pojęcie. W niczym nie może mieć więcej człowiek radości, jak w miłosnym dźwiganiu krzyża. O, jak słodko jest cierpieć w milczeniu, z radością… Nic się nie dziwię, że święci pragnęli cierpieć, skoro cierpienie zawiera w sobie tyle szczęścia i słodyczy… nawet u dusz tak nędznych jak moja.”

„Jeśli ludzie ulegną, staną się ofiarami, jeśli będą reagować, staną się drapieżnikami. Jeśli, poprzez mądrość pokoju i siłę solidarności, wzniosą się ponad ból niesprawiedliwości, naród zwycięży i rozjaśni drogę dla następnej generacji i dla reszty świata.”

„Nienawidziłam swojej bezradności. Nienawidziłam pragnienia, aby mój ból ukoił mężczyzna, który go zadał.”

„Kilka dni po katastrofie pod Smoleńskiem harcerze, ludzie wrażliwi religijnie i patriotycznie, wznieśli drewniany krzyż przed Pałacem Prezydenckim, z wiarą, że wyraża on odkupieńczy Krzyż Chrystusa, koi nasz ból i zwycięża tajemnicę bezsensownej – wydawałoby się – śmierci prezydenta i 95 innych świetlanych Polaków udających się do Katynia z religijną i patriotyczną misją. Czyn ten był bardzo istotny i pokazał, jacy naprawdę są polscy harcerze.”

„Człowiek mądry w takiej sytuacji opiera się na faktach, a nie na teoriach [o zamachu], zaś człowiek sumienia rozważa każde słowo i troszczy się, aby nie naruszało prawdy. Żeby o kimkolwiek, największym nawet wrogu, powiedzieć tak mocne słowa, trzeba znać fakty, mieć pewność. Tymczasem tej pewności nie ma. Dlatego ci, którzy posługują się takimi teoriami i hasłami, robią sobie i tragedii smoleńskiej największą szkodę! I to trzeba im powiedzieć: robią krzywdę tragedii smoleńskiej, bo na tym etapie trzeba ograniczyć się do poszukiwań i badań. Można mieć postulaty, żądać powołania takich czy innych międzynarodowych komisji i dochodzeń, ale dopóki nie przyniosą one efektów, nie wolno używać zbyt mocnych słów, bo w ten sposób robi się krzywdę prawdzie i w niewłaściwą stronę ukierunkowuje się ból osób oraz myślenie całego społeczeństwa. Trzeba też pamiętać, że w katastrofie smoleńskiej nie zginęli przedstawiciele jednego tylko nurtu politycznego, ale różnych środowisk. Pamięć ofiar Katynia chcieli uczcić wszyscy. W tej sprawie trzeba lać oliwę na wzburzone morze, nie zaś dolewać jej do ognia.”

„Sportretowane urazy i degeneracja, ból, który przecierpieliśmy i nigdy nie byliśmy wolni.”

„Serce pęka w pół, ból, pierdol to, biegnij.”

„Ból może być przyczyna cierpienia, ale nie jest cierpieniem. Cierpienie jest bowiem uczuciem i wrażeniem.”

„(…) jak żyjesz z iluzją, to nic ci się nie kończy. Wyobraźnia łagodzi ból istnienia.”

„Wychowywałem się w kościele do 16 roku życia i nie zgadzałem się ze wszystkimi ich przekonaniami, odkąd tylko pamiętam, więc kiedy tylko miałem wybór, zdecydowałem się nie wierzyć w nic, oprócz siebie samego.”

„… akcja „Art Must Be Beautiful/Artist Must Be Beatiful”, gdzie czesałam włosy tak długo i intensywnie, aż utworzyła się krwawiąca rana na mojej głowie. (…) Jednak nawet we wczesnych radykalnych pracach związanych z zadawaniem sobie bólu traktowałam siebie jako rodzaj lustra. Publiczność widzi mój strach, ból, obrzydzenie. I jeśli ja jestem w stanie przejść przez to, co jest metaforą tego, co spotyka nas w życiu, to i widz poczuje się silniejszy. Temu samemu służą rytuały kultywowane jeszcze w społeczeństwach pierwotnych. Zadaje się sobie ból, by się od niego uwolnić.”

„Niezawodnym końcem wszelkiego bólu i wszelkiej wrażliwości na ból jest śmierć.”

„Nie ćpam żeby być na haju, jak sądzi większość ludzi. Wiem, że popełniłem wielki błąd zaczynając z tym gównem. To bardzo trudno wyjaśnić. Moja wątroba nie funkcjonuje i wymiotuję cały czas, sram w spodnie. Ból jest większy niż możesz znieść. To najgorszy ból na świecie. Choroba narkotykowa niszczy całe ciało.”

„Nadmierny ból, jak i nadmierna radość, jest rzeczą gwałtowną i trwa krótko; serce człowieka nie wytrzymuje zbyt długo żadnej krańcowości.”

„Prawda jest taka, że kiedy kocha się tego, kto chce cię zabić, brakuje wyboru. Co mogłam zrobić? Jak mogłam uciec, jak mogłam walczyć, skoro zadałabym wtedy ukochanej osobie ból? Skoro nie chciała ode mnie nic innego prócz mojego życia, jak mogłam jej go nie ofiarować?”

„Pod poszewką poezji zawsze tkwi ból.”

„Ból potrafi być najlepszym sprzymierzeńcem, dobrym, choć bezwzględnym nauczycielem w rozwoju każdego z nas.”

„– Zwątpienie, zdrada, gorycz oraz ból pamięci bezpowrotnie minionych, szczęśliwych chwil zbyt silnie wpisane są w słowo „miłość”, by człek roztropny zechciał jej zawierzyć (…).”

„Wypadłem przez okno. Z drugiego piętra. Próbowałem dostać się na dach, chwyciłem za rynnę, no i straciłem równowagę. Wylądowałem pomiędzy balustradą a starą pralką, którą ktoś zostawił przed domem. Wiesz, kiedy człowiek jest młody, nie myśli zbyt wiele o śmierci, nie odczuwa strachu. Ten wypadek dał mi nauczkę: pora zwolnić tempo i zacząć doceniać urodę życia. Wyobraź sobie – leżałem w szpitalu i nie mogłem się ruszać. Opiekowały się mną cztery pielęgniarki. Przez cały czas dręczył mnie potworny ból. Złamałem cztery kręgi, trzy żebra i nieomal uszkodziłem rdzeń kręgowy. Lekarze naprawdę myśleli, że z tego nie wyjdę. Cała moja godność gdzieś się ulotniła. Tkwiłem bezwładnie na łóżku, wszystko robili za mnie, było to naprawdę upokarzające. Kiedy zaś już odzyskałem siły, przekonałem się, ile przyjemności daje życie. Dopiero wtedy byłem w stanie docenić, jak wspaniale jest po prostu móc wyjść na spacer. Dzięki temu doświadczeniu zyskałem pewnego rodzaju dojrzałość, którą – jak mi się wydaje – mogłem później obdarzyć Legolasa. Naprawdę miałem szczęście. Miałem dużo, dużo szczęścia.”

„Boże, gdybym tak jaskółką
Wzbił się do przestworu
I po nocy dotarł ciemnej
Do mej Pani dworu!
Piękna Pani, twój kochany
Z miłości marnieje,
Jeszcze chwila, a w nim serce
Do reszty omdleje.
Pani ukochana,
Padam na kolana!
Śliczne ciało, twarz rumiana
Srogi ból zadaje.”

„Nic tak mocno nie skupia nas na sobie – jak własny ból; nic tak mocno nie skupia nas na kimś, jak pierwsza miłość.”

„Ból nadmiernej miłości przewyższa niekiedy radość kochania, i można zapamiętać się w cierpieniu, jak niekiedy ludzie zapamiętują się w szczęściu.”

„O jedno proszę, Wy, którzy przeżyjecie te czasy, nie zapomnijcie dobrych ani złych. Zbierajcie cierpliwie dokumenty o tych, którzy zginęli za siebie i za was. Chciałbym, aby wiedziano, że nie było bohaterów bezimiennych, że byli ludzie, którzy mieli swoje nazwisko, swoje domy i nadzieje i że ból najostatniejszego z nich nie był mniejszy niż ból pierwszego, którego imię zostanie zachowane.”

„Ból jest objawem buntu wobec tego, czego się doświadcza.”

„Jeśli cię boli:
– dobra wiadomość: żyjesz
– zła wiadomość: ten ból czujesz wyłącznie ty.”

„Miłość jest naszą odpowiedzią na najwyższe wartości. Nie może być niczym innym. Człowiek, który sprzeniewierzy się własnym wartościom i własnej wizji istnienia i będzie głosił, że miłość to nie radość z własnego ja, lecz jego negacja, że cnotą nie jest duma, lecz litość, ból, słabość lub poświęcenie, że największą miłość rodzi nie podziw, lecz chęć wsparcia, nie odzew na wartości, lecz na skazy - zostanie rozdarty na dwie części. Jego ciało nie będzie mu posłuszne, nie będzie reagować na wdzięki kobiety, którą rzekomo kocha, zamiast tego każąc mu pragnąć najnędzniejszej z możliwych dziwek. Ciało zawsze będzie się kierować żelazną logiką jego najgłębszych przekonań: jeśli człowiek uwierzył, że wady są zaletami, potępił własne istnienie jako zło, a zatem zło będzie go pociągać. Potępił siebie, więc będzie czuł, że tylko zepsucie może mu dawać radość. Zrównał cnotę z bólem, więc uzna, że jedynym źródłem przyjemności jest występek. A potem będzie wrzeszczał, że jego ciało odczuwa podłe pragnienia, których umysł nie potrafi pokonać, że seks jest grzechem, a prawdziwa miłość czystym stanem ducha. I będzie się zastanawiał, dlaczego miłość potrafi go jedynie nudzić, a seks - zawstydzać.”

„Ból nie jest rzeczą trudną. Z oczami zamkniętymi cierpieć można, schować się przed groźnym światem głęboko w swoich ciemnościach. Ale sam mówiłeś mi kiedyś: należy mieć odwagę ponosić szczęście życia… Ach, jakże to cudnie powiedziałeś: mieć odwagę ponosić także i szczęście – kiedy idzie od przeznaczenia”

„Podobno krew nornic leczy – wyszeptała. – Trzeba wypić trzy krople. Jej oczy były samym cierpieniem.
– W każdym razie ból na chwilę ustaje… – dodała zduszonym głosem.”

„Jak wygląda świat, kiedy życie staje się tęsknotą? Wygląda papierowo, kruszy się w palcach, rozpada. Każdy ruch przygląda się sobie, każda myśl przygląda się sobie, każde uczucie zaczyna się i nie kończy, i w końcu sam przedmiot tęsknoty robi się papierowy i nierzeczywisty. Tylko tęsknienie jest prawdziwe, uzależnia. Być tam, gdzie się nie jest, mieć to, czego się nie posiada, dotykać kogoś, kto nie istnieje. Ten stan ma naturę falującą i sprzeczną w sobie. Jest kwintesencją życia i jest przeciwko życiu. Przenika przez skórę do mięśni i kości, które zaczynają odtąd istnieć boleśnie. Nie boleć. Istnieć boleśnie – to znaczy, że podstawą ich istnienia był ból. Toteż nie ma od takiej tęsknoty ucieczki. Trzeba by było uciec poza własne ciało, a nawet poza siebie. Upijać się? Spać całe tygodnie? Zapamiętywać się w aktywności aż do amoku? Modlić się nieustannie?”

„Na świecie jest ból i jest radość, możesz mieć więcej jednego, albo więcej drugiego. Ty o tym decydujesz.”

„Za każdym razem, gdy znosimy ból, możemy sobie rzetelnie powiedzieć, że to świat, porządek świata wchodzi nam w krew.”

„Słyszę Cię, mówiącego do mnie: „Dam ci wszystko, czego pragniesz. Poprowadzę cię w samotność, poprowadzę cię drogą, której nie potrafisz absolutnie zrozumieć, bo chcę, żeby to była droga najkrótsza. Wszystkie rzeczy wokoło ciebie uzbroją się przeciwko tobie, aby się wyrzec ciebie, aby cię ranić, aby ci sprawić ból, a przez to doprowadzić cię do osamotnienia. Ich wrogość sprawi, że pozostaniesz wkrótce sam. Wyrzucą cię precz, opuszczą cię, odrzekną się ciebie i będziesz samotny. Wszystko, co cię dotknie, będzie cię palić i z bólu będziesz cofał twoją rękę, aż oddalisz się od wszystkich rzeczy stworzonych. Wtedy znajdziesz się zupełnie sam. Nie pytaj, kiedy ani gdzie, ani jak się to stanie. Czy na jakiejś górze, czy w więzieniu, czy na pustyni, czy w obozie koncentracyjnym, czy w szpitalu, czy też w Gethsemani. To nie ma znaczenia. Nie pytaj mnie więc, bo i tak ci nie odpowiem. Nie będziesz wiedział, dopóki się tam nie znajdziesz. Zakosztujesz prawdziwej samotności mojej męki i mojego ubóstwa i poprowadzę cię na wyżyny mojej radości; umrzesz we Mnie i odnajdziesz wszystkie rzeczy w głębi Mojego Miłosierdzia, które stworzyło cię w tym celu i prowadziło cię z Prades na Bermudy, do St. Antonin, do Oakham, do Londynu, do Cambridge, do Rzymu, do New Yorku, do Columbii, do parafii Corpus Christi, do św. Bonawentury i do cysterskiego opactwa ubogich mnichów pracujących w Gethsemani: abyś mógł stać się bratem Boga i nauczyć się poznawać Chrystusa ludzi wypalonych płomieniem.””

„Kiedy człowiek po raz pierwszy widzi ukochaną osobę nago, kiedy może jej wtedy dotknąć – jest to jedna z tych chwil w życiu, kiedy ocieramy się o obcowanie z bóstwem. Jeżeli istnieje we wszechświecie jakaś prawdziwa religia, musi uwzględniać ową prawdę, w przeciwnym bowiem razie będzie ziała pustką. Możliwość kochania się z jedyną właściwą osobą, która zasługuje na naszą miłość, to jedna z nielicznych nie podlegających dyskusji korzyści, jakie daje bycie człowiekiem; wynagradza cały ból, wieczne poczucie straty, niezręczność, samotność, głupotę i skłonność do kompromisu, które nierozłącznie wiążą się z człowieczeństwem. Kochanie się z odpowiednim człowiekiem może osłodzić świadomość wszystkich omyłek.”

„Moherowe berety wygrały z koalicją aksamitnych kapeluszy (…). Wygrały wybory parlamentarne, wygrały wybory prezydenckie. I taka jest prawda. My nie ubliżajmy tutaj Radiu Maryja, bo to jest poważne radio. Nie ubliżajmy ojcu Rydzykowi. Bo macie ból i to jest wiadomy ból. Bo w ostatnim tygodniu przegraliście, mając dostęp do tylu środków przekazu. Na każde zawołanie wszystkie – publiczne, komercyjne – stacje i takie jedno małe radyjko, i telewizja malutka, i Lepper, i Rydzyk pokonali was. Przyznajcie się do tego. Już więcej nie mówmy o tym, bo naprawdę… Ale nagłaśniamy to i bardzo dobrze, robimy reklamę i coraz więcej będzie słuchaczy Radia Maryja i oglądających Telewizję Trwam. I to będzie dobrze właśnie.”

„Nie mam naturalnej dla większości cechy polegającej na chęci izolowania się od tego, co złe. Wolimy przymknąć oczy, kiedy w telewizji widzimy cierpienie ludzi w Iraku, Afganistanie, w Darfurze. Wolimy nie patrzeć na krew dzieci i lament matek. Udajemy, że tego nie ma, że to się nie dzieje. To jest powszechna cecha. Ja to rozumiem, bo ludzki ból nas przerasta. Więc wygodniej nam go nie widzieć. Nie chcemy czytać o cierpieniu ludzi w Bośni, bo będziemy źle spać. A ja mam poczucie, że przynajmniej jedna nieprzespana noc należy się ode mnie tym biedakom zamordowanym w tamtejszych lasach. Jestem świrem? Bo sądzę, że tak trzeba, że to naprawdę nie jest wysoka cena?”

„Gdy człowiek, jak papież Franciszek, wsłucha się w ból i rozpacz, to później nie opowiada banialuków o szlachetności cierpienia matce, która urodziła nieuleczalnie chore dziecko. Gdyby biskupi przyjechali tutaj i posłuchali, o czym mówią młodzi, pewnie uszy by im zwiędły, ale dowiedzieliby się czegoś, czego nie usłyszą w kuriach. Ale czemu się dziwić, skoro organizatorami Światowych Dni Młodzieży są ludzie dobrze po siedemdziesiątce.”

„Im bardziej człowiek jest szczęśliwy, tym większy jest jego ból, kiedy szczęście zamienia się w gówno.”

„To musiało być dla pani strasznie upokarzające, żeby tak zostać przed ołtarzem. Cały świat się dowiedział, że on pani nie chce. – Milczała. – Mężczyzna, któremu pani ufa. Którego pani kocha. Całe tygodnie, może miesiące, oszukuje panią. Prawdopodobnie śmieje się za pani plecami. Taki człowiek nie zasługuje na kobietę taką jak pani. Ale pani i tak go kocha. A on sprawia pani tylko ból.”

„Zniosę każdy cios przeznaczenia,
Bezsilność, łzy, strach i ból,
Tylko bądź obok, przyjacielu,
Po prostu przy mnie stój.”

„Natura dała w równym stopniu wszystkim gatunkom żyjącym na ziemi takie samo prawo do życia. Tak samo jak człowiek wszystkie inne zwierzęta czują ból, przeżywają strach, cierpią i tylko niedojrzałość cywilizacyjna człowieka pozwala mu na przedmiotowe traktowanie innych gatunków. Wierzę, że przyszłe pokolenia z obrzydzeniem będą czytać historię, jak to kiedyś człowiek hodował i zjadał inne żyjące na ziemi stworzenia. To okrutne i chciałoby się powiedzieć: nieludzkie.”

„Czasem życie pozwala spojrzeć, jak w zaczarowany kalejdoskop, w przyszłość. Dzień za dniem, krok za krokiem i ukazuje się to wszystko, co byłoby – co będzie – dla osiągnięcia czego koniecznie trzeba chcieć żyć. Jeżeli człowiek z niechęcią odwraca twarz od tych obrazów, jeżeli nie chce ich widzieć i pragnie tylko zanurzyć się w nicość, wtedy śmierć łagodnie kładzie dłoń na słabnącym sercu i przerywa jego bieg. Potem przesuwa palce po jego twarzy, pokrywając rysy powłoką wiecznej martwoty. Niekiedy zdarza się jednak, że opowieść którą snuje życie, budzi w żyjącym taki ból, burzę, protest, przepełnia jego serce takim płaczem rozpaczy i żalu za tym, co najbardziej umiłowane, że każe mu gestem niecierpliwej tęsknoty wyciągać ramiona i wołać: – Ja chcę żyć! Każe mu spękanymi od pragnienia ustami szeptać swą jedyną prośbę: – Ja chcę żyć! Każe mu zebrać całą wolę, skupić wszystkie siły organizmu, każe mu uchwycić się życia i trwać najbardziej nieprawdopodobnym wysiłkiem. Śmierć nie cofa wprawdzie swej niewidzialnej ręki, lecz jej też nie zbliża. Tymczasem życie ujmuje w swą dłoń gasnące serce człowieka i powoli napełnia je własnym ciepłem. Pierwszym doznaniem budzącego się do życia jest cierpienie. Jeszcze nie ocknął się po męczących, gorączkowych zjawach, a już czuje że boli, tu głęboko, koło serca. Tak jakby jakaś dobra, kochająca ręka ściskała biedne serce z czułością, nie pamiętając, że to boleć może.”

„Ale przebaczenie… Trzymam się tego niewielkiego okruchu nadziei i tulę go mocno, pamiętając, że w każdym z nas mieszka dobro i zło, światło i ciemność, sztuka i ból, wybór i żal, okrucieństwo i poświęcenie. Każdy z nas jest swoim własnym chiaroscuro, własnym kawałkiem iluzji, który stara się przerodzić w coś konkretnego, coś realnego.”

„Wszyscy się zmieniamy, a zmiana przychodzi niczym lekki wietrzyk poruszający zasłonami o brzasku dnia, jak ulotny zapach polnych kwiatów ukrytych w trawie. Zdarza się, że niekiedy odczuwają wtedy niewielki ból – myślą wtedy najczęściej, że złapali katar, albo też czują lekką odrazę na myśl o tym, co wczoraj było jeszcze dla nich najukochańsze.”

„Nie potrafię opisać tego uczucia. Jest straszne, znacznie bardziej dotkliwe niż ból, jaki przeżywałam dotąd. Nie znalazłam na razie takich słów, które zdołałyby opisać to bezbrzeżne, beznadziejne znużenie, ogarniające nie ciało i myśl, lecz duszę. Dołącza do niego straszliwy lęk przed przyszłością, nawet tą szczęśliwą. Co więcej, tej szczęśliwej boję się najbardziej, bo kiedy jestem w tym dziwnym nastroju, szczęście wydaje mi się czymś co wymaga wielkiego wysiłku. Mój lęk sprawia, że dochodzę do wniosku, że szczęście to strasznie kłopotliwa rzecz, która zabiera nam zbyt wiele energii.”

„Krzycząca samotnośćból fioletowego światłakim mogłeś byća nie jesteśzrozumienie sensu niedosytupozbawiło cię głodu”

„Stracić kogoś kochanego to zmienić swoje życie na zawsze. Nie przeżyjesz tego, bo „to” jest osobą, którą kochasz. Ból przemija, spotykasz nowych ludzi, ale pustka nigdy się nie wypełnia. Jakżeby mogła? Śmierć nie osłabia wyjątkowości kogoś, kto znaczył aż tyle, aby go opłakiwać.”

„Pamięć wody to sztuka o tym, jak bardzo jesteśmy nieprzygotowani na śmierć bliskiego człowieka, jak bardzo nieodporni na ból, na momenty kryzysowe. To też sztuka o pamięci. O tym, że czasem bezwiednie fałszujemy nasze wspomnienia, przeinaczamy historie z przeszłości.”

„Wszyscy dochodzimy powoli do przekonania, ze nie wystarcza już katolicyzm z metryki chrztu, nawet ten z wigilii i pasterki, kiedy wszyscy przystępują do Komunii Św. Martwy będzie i niepełny bez uruchomienia czegoś, co porusza na co dzień, wewnętrznie pozwala przeżywać ból, wątpliwości czy wyzwolenie z ciężaru duchowego.”

„Czasami to wszystko dzieje się bez powodu i wówczas ból jest jeszcze większy.”

„Uważam, że nawet mając najczystsze intencje na świecie, nie jesteśmy w stanie nie sprawiać sobie wzajemnie bólu. W naszym życiu ból jest nie od uniknięcia, jest czymś pierwotnym.”

„Trzeba wiedzieć, że z mózgu samego płyną nasze przyjemności, radość, śmiech, wesołość, a także nasze smutki, ból, żałość i łzy…”

„Graham Greene, jeśli zbyt mocno odczuwał ból istnienia, to szedł do dentysty i kazał wyrwać sobie ząb. Jakikolwiek. Oczywiście bez znieczulenia. No bo chciał, żeby go coś bolało tak normalnie, po prostu, z jakiejś przyczyny. Ale nigdy nie wpadł na to, żeby pisać o tym wiersze, jak się zdarza polskim poetom współczesnym.”

„Długi dzień łagodzi ból.”

„Pragnąłem mieć siłę, aby wdeptać ich w ziemię i zadać im wielki ból…”

„Kiedy teraz słucham Killing Is My Business…, drapię się w głowę i zastanawiam „Na czym, do kurwy, byłem kiedy to napisałem?” To był taki okres w moim życiu, kiedy byłem pełny strachu i miałem mnóstwo do udowodnienia. Gdy nagrywałem te wczesne albumy, brak mi było psychicznej równowagi i nie doświadczałem uczuć innych niż gniew. Gdy czułem ból, byłem wściekły. Gdy byłem samotny, byłem wściekły. Byłem wściekły, gdy czułem się zawstydzony czy winny. Gdy byłem zadowolony, czułem się nie w porządku z tego powodu i myślałem, że ktoś mnie w coś wrabia.”

„Ból sprawia, że popełnia się błędy.”

„Czyż ból i życie nie są sobie pokrewne?”

„Ból człowieka, który uważa, że jest świetnym aktorem, ale pozostaje niedoceniany, jest straszny.”

„Czy choćby najmniejsze osiągnięcie warte jest radości, jeżeli jego zdobyciu nie towarzyszyły ból i łzy?”

„Ból jest dowodem tego, że uczyniliśmy kolejny krok na ścieżce rozumu.”

„Przecież on nie jest chory – walczy z myśleniem o sobie jako chorym. Istota bólu chwytała w sidła każdą myśl, każde uczucie. Bólu, który bez końca powracał w kółko, pomniejszając wszystko oprócz poczucia izolacji – po pierwsze ból, który wypełnia świat, a potem usiłowanie przezwyciężenia go. Dłużej już tego nie ścierpi.”

„Przez całą noc rozmyślałam o tym, że mam mózg z zepsutego kleju i że przyczepiają się do niego same głupstwa, sprawy z przeszłości, rany i ból.”