Cytaty na temat socjalizm (360 cytatów, strona 3)

„Skrajne ugrupowania prawicowe, z którymi mamy dziś do czynienia, to są klasyczne ugrupowania, jeśli nie wprost faszystowskie, to, powiedzmy, faszyzujące. Nawiązujące z nazw i zachowań do faszystowskiej tradycji z lat 30. Faszyzm nie jest fenomenem niemieckim, narodowy socjalizm był tylko jedną z odmian tej ideologii, która rozlała się po całej Europie, wchłaniając wszędzie radykalne nurty nacjonalistyczne. Wszędzie, czyli także w Polsce.”

Ireneusz Krzemiński (1949) polski socjolog

Źródło: rozmowa Cezarego Michalskiego, Narodowcy nie rozliczyli się ze swojej historii, krytykapolityczna.pl, 16 listopada 2013 http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20131116/krzeminski-narodowcy-nie-rozliczyli-sie-ze-swojej-historii

O zachowaniu , O historii

„Nieszczęściem Gomułki było to, że nie znał teorii marksistowskiej. Mówił o „polskiej drodze do socjalizmu”, tylko co to była za droga: bez dyktatury proletariatu, bez rewolucji, bez kolektywizacji. Przecież to kompromitacja!”

Kazimierz Mijal (1910–2010) polski działacz komunistyczny

Źródło: Ostatni towarzysz – wywiad z Kazimierzem Mijalem, trzeciswiat.wordpress.com http://web.archive.org/20110513080143/trzeciswiat.wordpress.com/2010/09/15/ostatni-towarzysz-wywiad-z-kazimierzem-mijalem/

O nieszczęściu

„Europa raz dziś jeszcze stoi przed wyborem między socjalizmem i skrajnie prawicowym barbarzyństwem. Czy ostrożniej: jakąś rzeczywistą socjaldemokratyczną korektą obecnej postaci kapitalizmu, bardziej sprawiedliwie dystrybuującą bogactwo, a prawicowym populizmem z ksenofobią, antyimigranckimi ekscesami i dziesiątki, jeśli nie setkami małych Brievików w każdym parlamencie.”

Jakub Majmurek (1982)

Źródło: Socjalizm albo barbarzyństwo, krytykapolityczna.pl, 7 maja 2012 http://www.krytykapolityczna.pl/Opinie/MajmurekSocjalizmalbobarbarzynstwo/menuid-197.html

O bogactwie

„Socjalizm to nic innego jak państwowy monopol kapitalistyczny stworzony dla korzyści wszystkich ludzi.”

Włodzimierz Lenin (1870–1924) organizator i przywódca Rewolucji Październikowej

Źródło: The Impending Catastrophe and How to Combat It, 1917, marxists.org http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1917/ichtci/11.htm

O ludziach

„Przysięgam na Chrystusa, największego socjalistę w dziejach, przysięgam na wszelkie męki, nadzieje i miłości: Ojczyzna, socjalizm albo śmierć!”

Hugo Chávez (1954–2013) polityk wenezuelski

w czasie zaprzysiężenia siebie na prezydenta na 3 kadencję.
Źródło: gazeta.pl, 11 stycznia 2007

O śmierci , O czasie , O ojczyźnie , Chrystus

„Tendencja wolnościowa socjalizmu jest niewątpliwą realnością, jedną z najważniejszych – choć nie jedyną – składowych części doktryny i działania socjalistycznego. Kto ignoruje, neguje lub dławi tę tendencję, ten przecina więzy łączące go z socjalizmem.”

Wiktor Alter (1890–1943) polsko-żydowski działacz socjalistyczny

Źródło: Państwo wolnościowe czy biurokratyczne?, w: Człowiek w społeczeństwie, Wydawnicza Spółdzielnia Czytelników Książki „Światło”, Warszawa 1938 http://lewicowo.pl/panstwo-wolnosciowe-czy-biurokratyczne/.

O książkach , O świetle

„Komunizm odbiera wolność, zaś socjalizm przynosi wolność. Socjalizm jest najwyższą formą demokracji. W dzisiejszym stanie rzeczy komunizmu w ogóle nie można uważać ani za socjalizm, ani za następny po socjalizmie etap rozwoju społecznego. Komunizm jest potworną karykaturą socjalizmu, jest jego zaprzeczeniem.”

Adam Ciołkosz (1902–1978) polski działacz socjalistyczny, instruktor harcerski

Źródło: Socjalizm a komunizm, 1954 http://lewicowo.pl/socjalizm-a-komunizm/.

O demokracji , O wolności

„W socjalizmie państwo jest logicznie i faktycznie przed człowiekiem, zatem człowiek to wyłacznie surowiec, który jest przetwarzany przez państwo-maszynę pod kątem założonej przez państwo idei człowieka.”

Henryk Kiereś (1943)

Źródło: Trzy socjalizmy, Lublin 2002

„Dzięki komputerom uda się nam pogodzić kapitalistyczną skuteczność z dużą ilością wolnego czasu, właściwą dla socjalizmu.”

Lech Wałęsa (1943) polski polityk i działacz związkowy, przywódca Solidarności, laureat Pokojowej Nagrody Nobla, były prezydent Pol…

Źródło: Guy Sorman, Wyjść z socjalizmu, 1991

O czasie

„Więc jest nadzieja, że wszystkie państwa dobrowolnie zostaną przyłączone do Związku Radzieckiego. Tylko trzeba tę imperialistyczną zarazę, Hitlera, zwyciężyć. Wówczas pewnie uda się światowy kołchoz zbudować, wszystkich burżujów, posiadających zegarki i rowery, wyrżnąć i za pomocą NKWD nasz ruski socjalizm wszędzie wprowadzić.”

Sergiusz Piasecki książka Zapiski oficera Armii Czerwonej

Zapiski oficera Armii Czerwonej
Źródło: op. cit., s. 156.

O nadziei , O pomocy

„Będziemy dążyć do większego i wspanialszego Pakistanu. Zrobimy to ponieważ wierzymy w islam, który jest ostatnim posłannictwem Boga. Islam, który dał światu równość i braterstwo. Islam wraz z postępem społecznym czyli socjalizm muzułmański oparty na braterstwie, równości, wspólnocie i tolerancji. W imię Boga zwyciężymy. Nie ma co do tego najmniejszej wątpliwości.”

Zulfikar Ali Bhutto (1928–1979) pakistański polityk

Źródło: Barbara Wizimirska, Drogi kariery. Zulfikar Ali Bhutto i jego partnerzy: Indira Gandhi i Mujibur Rahman, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1983, s. 189–190.

O Bogu , O świecie

„Tak jak nie ma odwrotu od socjalizmu, tak nie ma powrotu do błędnych metod i praktyk sprzed sierpnia 1980 roku.”

Wojciech Jaruzelski (1923–2014) generał, działacz PZPR, prezydent PRL i RP

w dniu wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981.

„Artyści i pisarze są próżni. Piszą cokolwiek, nawet laurki dla komunizmu, byle być drukowanym. (…) Tak socjalizm korumpował ludzi. Żeby nie wiem jakim intelektualistą człowiek był, może się złamać. A później, kiedy już wiesz, jak to działa, orientujesz się, że byłeś głupcem. Straciłeś młodość, służąc brutalnemu dyktatorowi. Zazdroszczę tym, którzy na początku potrafili odejść. Byli inteligentniejsi, a może bardziej odważni ode mnie. Ja przez pewien czas czułem się służalcem systemu.”

Raúl Rivero (1945)

Źródło: Castro – dyktator w piżamie, wyborcza.pl, 15 marca 2008 http://wyborcza.pl/1,86719,5025496.html?as=2&startsz=x#ixzz0vzddvods

O ludziach , O odejściu , O czasie

„Istniejące doktryny społeczne – równości, socjalizmu itd. – nie potrafiły doprowadzić do równości przy podziale dóbr. Trudność polega na tym, że w prawdzie można aktem prawnym równo podzielić pieniądze, ziemię i nieruchomości – ale czy prawo jest w stanie zrównać pragnienia ludzi? Do tego niezbędne jest lecznicze oddziaływanie duchowości.”

Sathya Sai Baba (1926–2011)

Spotkania z Sai Babą
Źródło: s. 115

O pieniądzach , O ludziach

„Niemcy burzą, a Rosjanie piją i gwałcą. To jest armia? Weszli do mojego domu. Zabrali wszystko. Jak matka miała mojego braciszka na ręku, zobaczyli grzebień to i ten grzebień zabrali. Armia, która zabija starców, dzieci, kobiety, gwałci i rabuje to nie jest armia. Mówią, że to politycy odpowiadają. Jacy politycy? Przecież najbardziej fanatyczni to byli ci niepiśmienni, żołnierze. Oni chcieli budować socjalizm. Oni w to wierzyli.”

Przemysław Górny (1932) polski działacz opozycji antykomunistycznej

o zachowaniu Armii Czerwonej w 1944.
Źródło: Przemysław Górny o komunistycznych pomnikach, podobieństwach pomiędzy PRL a III RP i Prezydencie Lechu Kaczyńskim, blogpress.pl, 14 sierpnia 2012 http://www.blogpress.pl/node/13936

O kobietach , O dzieciach , O zachowaniu , O domu

„Zamiast niszczyć wspaniałą maszynerię, która produkuje i wydajnie, i tanio, nauczmy się nad nią panować. Wykorzystajmy i wydajność, i taniość, a maszynerią sami pokierujmy. Usuńmy obecnych właścicieli i sami w ich miejsce stańmy się właścicielami tych wspaniałych urządzeń. Oto, panowie, czym jest socjalizm.”

Jack London (1876–1916) pisarz amerykański

Żelazna stopa
Źródło: s. 99.

„Jesteśmy stąd, z polskiej ziemi, z polskiej tradycji. To tylko uroszczenia tych, co nad nami panowali, że cała polska tradycja jest ich prywatną własnością. My jesteśmy z chłopskich buntów, z góralskich rebelii, ze zmów żupników i górników, jesteśmy z krwi, trudu i myśli całych pokoleń umęczonych, prześladowanych, opluwanych przez polskich panów – my jesteśmy z polskich jakobinów kościuszkowskiej lewicy, z chłopów-żołnierzy powstania listopadowego, którzy stworzyli pierwsze komunistyczne gminy, z lewicy powstania styczniowego. Zanim powstał naukowy socjalizm, myśmy go tworzyli walką. Jesteśmy stąd. Z tego wspaniałego zasobu myśli i doświadczeń, pomnożonego przez polską lewicę rewolucyjną, czerpać możemy i czerpiemy nową myśl o socjalistycznej ojczyźnie, wiedzę i wiarę.”

Tadeusz Hołuj (1916–1985)

Źródło: Bogusław Sławomir Kunda, Dwa pejzaże świata: notatki o światopoglądach współczesnych prozaików, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 106.

O wierze , O myślach , O walce , O ojczyźnie

„Demokrację i socjalizm łączy jedno słowo: równość. Ale gdy demokracja dąży do równości w wolności, socjalizm w niewoli.”

Alexis de Tocqueville książka Dawny ustrój i rewolucja

Dawny ustrój i rewolucja

O demokracji , O wolności

„Samo państwo robotnicze, jako państwo, jest potrzebne właśnie dlatego, że jeszcze pozostają w mocy burżuazyjne normy podziału. To znaczy: nawet najbardziej rewolucyjna biurokracja jest, w pewnym stopniu, organem burżuazyjnym w państwie robotniczym. Rozumie się, decydujące znaczenie mają: stopień tej burżuazyjności i ogólna tendencja rozwoju. Jeśli państwo robotnicze odbiurokratyzowuje się i stopniowo obumiera, to znaczy że rozwój idzie w stronę socjalizmu. Na odwrót, jeśli biurokracja staje się coraz bardziej wyposażona we władzę, można, uprzywilejowana i konserwatywna, to znaczy że w państwie robotniczym tendencje burżuazyjne wzrastają kosztem socjalistycznych, innymi słowy ta sprzeczność wewnętrzna, która w pewnym stopniu jest zawarta w państwie robotniczym od pierwszych dni jego powstania, nie zmniejsza się, jak wymaga „norma”, lecz wzrasta.”

Lew Trocki (1879–1940) rosyjski rewolucjonista

Źródło: Nierobotnicze i nieburżuazyjne państwo? Forma polityczna a treść społeczna, „Biuletyn Opozycji”, listopad 1937, marxists.org http://www.marxists.org/polski/trocki/1937/11/25nierobotnicze.htm

„Mój ojciec robił straszne rzeczy. Nie tłumaczy go nic, nawet to, że wierzył w te swoje ideały, że chciał socjalizmu z ludzkim obliczem, bo jednak był zbrodniarzem. Ale jego ocena historyczna jest niejednoznaczna, bo był też współautorem Października, a później bronił robotników przed Gomułką. Ale oczywiście, że kochałem i matkę, i ojca. Prywatnie był on bardzo miłym człowiekiem.”

Antoni Zambrowski (1934–2019) polski dziennikarz

Źródło: Zambrowski: Byłem czerwonym królewiątkiem, dziennik.pl, 12 października 2007 http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/193688,zambrowski-bylem-czerwonym-krolewiatkiem.html

O matce , Kochać się

„Gdyby rzeczywiście nie przyświecała ludzkości gwiazda socjalizmu, gwiazda przyszłości – nie warto żyć by było.”

Feliks Dzierżyński (1877–1926) polski i rosyjski działacz komunistyczny

Pamiętnik więźnia
Źródło: s. 24

O gwiazdach , O przyszłości

„Początek jest zrobiony, na polskiej zachwaszczonej przez klerykalizm niwie zaczyna wschodzić zdrowe ziarno socjalizmu. Głos protestu rozlega się z tysięcznych piersi kobiecych. Kobiety domagają się praw, trybun, z których mogłyby podnieść oskarżenie na nie dające się usprawiedliwić poniżenie kobiet, czują, że człowiek pozbawiony praw, nie jest człowiekiem wolnym, kobiety chcą być równorzędnymi obywatelkami, skoro spełniają wszystkie obowiązki.”

Dorota Kłuszyńska (1876–1952)

Źródło: Walka o polityczne prawa kobiet, „Przedświt” nr 5/1911 http://lewicowo.pl/varia/viewpub/tid/2/pid/126.

O kobietach , O walce

„PiS i SLD wolą jednak „realny socjalizm” – to rząd, a nie wolny rynek, powinien rządzić cenami. Także – światowymi. Putin chodzi po sklepach, Kaczyński też, a rynek nie słucha. Rostowski winien.”

Stefan Bratkowski (1934) polski dziennikarz, publicysta i pisarz

Źródło: Studio Opinii, 2 kwietnia 2010 http://studioopinii.pl

„Konstytucja weimarska nie jest konstytucją socjalistyczną. My jednak popieramy zawarte w niej zasady państwa prawa, równouprawnienia i praw socjalnych. My, niemieccy socjaldemokraci, stajemy w tej historycznej chwili z pełnym zdecydowaniem po stronie zasad człowieczeństwa i sprawiedliwości, wolności i socjalizmu.
Żadne nadzwyczajne uprawnienia nie dadzą wam prawa niszczenia ideałów, które są ponadczasowe i nienaruszalne. (…) Pozdrawiamy uciśnionych i prześladowanych. Pozdrawiamy naszych przyjaciół w Rzeszy. Ich wytrwałość i wierność są godne podziwu.”

Otto Wels (1873–1939)

mowa w Reichstagu, 23 marca 1933.
Źródło: Przeciwko ustawie o uprawnieniach, tłum. Henryk Stanke, w: Wielkie mowy historii, t. 3, wyd. Polityka Spółdzielnia Pracy, Warszawa 2006.

O sprawiedliwości , O ustawie , O historii , O wolności

„Antyniemieckość była w PRL ważniejszym źródłem legitymizacji niż jakiś tam „socjalizm”, w który nie wierzył nikt, może poza Jackiem Kuroniem i Karolem Modzelewskim.”

Cezary Michalski (1963) polski eseista i prozaik

Źródło: Żeby Powstanie nie poszło na marne, krytykapolityczna.pl, 31 lipca 2010 http://www.krytykapolityczna.pl/Opinie/MichalskiZebyPowstanienieposzlonamarne/menuid-1.html

„Gdzież wyjście z piekła obecnego życia, w którym panuje wilcze prawo wyzysku, ucisku, gwałtu? Wyjście w idei życia harmonijnego, życia pełnego, obejmującego całe społeczeństwo, całą ludzkość – w idei socjalizmu, w idei solidarności mas pracujących. Idea ta już przychodzi, już lud otwarte serce ma dla niej; czas już przyszedł. Trzeba skupić szeregi głosicieli tej miłości i nieść wysoko jej sztandar, by lud go dojrzał i poszedł za nim. I to jest dziś najpilniejsze zadanie Socjaldemokracji.”

Feliks Dzierżyński (1877–1926) polski i rosyjski działacz komunistyczny

Pamiętnik więźnia
Źródło: s. 15

O ludziach , O piekle , O czasie , Serce

„W końcu przyjechałem [do USA] w 1968. Miałem puste kieszenie, ale pełno marzeń. Właśnie trwała kampania prezydencka. Pamiętam, jak oglądałem Nixona i Humpreya w telewizji. Przyjaciel, który mówił po angielsku i niemiecku przekładał dla mnie. Słyszałem Humpreya mówiącego rzeczy, które brzmiały jak socjalizm, właśnie to od czego uciekłem. Ale potem usłyszałem Nixona. Mówił o przedsiębiorczości, ograniczaniu rządowych interwencji, zmniejszeniu podatków i wzmocnieniu obronności. Słuchanie Nixona było jak oddychanie świeżym powietrzem. Zapytałem przyjaciela „Z jakiej on jest partii?”. Mój przyjaciel odpowiedział „On jest republikaninem.””

Arnold Schwarzenegger (1947) aktor amerykański pochodzenia austriackiego, polityk

„Więc i ja jestem republikaninem” rzekłem.
Źródło: przemówienie podczas konwencji Partii Republikańskiej, 2004

„Dwa (…) oskarżenia – o marnotrawstwo dóbr i znieczulicę moralną – wytoczone przez pionierów socjalizmu kapitalizmowi, nie utraciły nic ze swej mocy ani aktualności; jeśli już, to dowody kapitalistycznej winy gromadzą się dziś i pęcznieją w bezprecedensowej, bo planetarnej skali – najbardziej bodaj jaskrawo na obszarach dziś dokonującej się, z opóźnieniem, „pierwotnej akumulacji kapitału”. Choćby w Indiach, owym koronnym przykładzie oszałamiających postępów kapitalistycznej globalizacji, garstka multimiliarderów współżyje z 250 milionami ludzi zmuszonych do wegetowania za jeden dolar dziennie.”

Zygmunt Bauman (1925–2017) polski socjolog, filozof, eseista

Źródło: krytykapolityczna. pl, 29 września 2010 http://www.krytykapolityczna.pl/SeriaIdee/Socjalizmpotrzebnyodzaraz/menuid-82.html

O ludziach

„Słowa Engelsa z roku 1891, że Komuna Paryska była właśnie dyktaturą proletariatu dobitnie wykazują, że rządy bolszewickie nic nie mają wspólnego z metodą Komuny Paryskiej, a więc nie mają nic wspólnego z istotną dyktaturą proletariacką. Komuna Paryska zniosła wojsko stałe; usunęła policję polityczną; oparła swój ustrój na głosowaniu powszechnym itd., podczas gdy bolszewizm stworzył potęgę armii, zaprowadził samodzierżawie policyjnej czerezwyczajki i zamiast powszechnego głosowania przeprowadził rządy kliki. Przez pewien czas te rządy kliki były usprawiedliwiane tym, że Rosja znajduje się w stadium „przejściowym” do socjalizmu; skoro jednak z bezpośredniego przejścia do socjalizmu zrezygnowano i wprowadzono „nowy kurs””

Kazimierz Czapiński (1882–1941)

jakież więc mają usprawiedliwienie te rządy oligarchów i terror. Przestają więc być zjawiskiem „przejściowym” i stają się zwykłym despotyzmem.
Źródło: przedmowa książki Karola Kautsky’ego, Od demokracji do niewolnictwa państwowego. Odprawa Trockiemu, Ludowe Spółdzielcze Towarzystwo Wydawnicze, Lwów 1922 http://lewicowo.pl/kautsky-vs-trocki/.

O książkach , O demokracji , O czasie

„Jeśli mi Polska ma być anarchiczną,
Lub socjalizmu rozwinąć pytanie,
To już ja wolę tę panslawistyczną,
Która pod Carem na wieki zostanie!”

Cyprian Kamil Norwid (1821–1883) polski poeta, dramatopisarz, prozaik, artysta plastyk

Źródło: Norman Davies, Boże igrzysko 2. Od roku 1795, wyd. Znak, 1991, s. 109.

O Bogu , O wieku , Pytanie

„W opisach dóbr uderzają np. wzmianki, że wszystkie chałupy chłopskie się walą – przeczytałem wiele inwentarzy i niemal wszędzie mowa jest o opłakanym stanie zabudowań chłopskich. Dlaczego? Bo jak chłop chciałby mieć lepszy dom, to musiałby pójść po drewno z lasu, a drewno było pańskie i trzeba było za nie zapłacić. Ale jeżeli chłop poczekałby, aż chałupa się sama zawali, to wtedy pan jeszcze innych chłopów zobowiąże, żeby mu pomogli, poszli do lasu i wyrąbali drewno, i dom poprawili. Inaczej przecież chłop się wyniesie.(…) Wydawało mi się kiedyś, że to mentalność typowa dla socjalizmu, ale okazuje się, że jest znacznie starsza.”

Michał Kopczyński (1964)

Źródło: rozmowa Adama Leszczyńskiego, Chłopi swoich panów, „Ale Historia”, w: „Gazeta Wyborcza”, 28 października 2013.

O domu , O historii

„Socjalizm to mitologia dla mas.”

Stefan Kisielewski (1911–1991) polski publicysta, działacz polityczny, kompozytor

„Walczę i umrę jedynie dlatego, że w wychodku, jakim jest nasze życie, żyć nie mogę, to ubliża – słyszysz! – ubliża mi jako człowiekowi z godnością nie niewolniczą. Niech inni się bawią w hodowanie kwiatów czy socjalizmu, czy polskości, czy czego innego w wychodkowej (nawet nie klozetowej) atmosferze – ja nie mogę! To nie sentymentalizm, nie mazgajstwo, nie maszynka ewolucji społecznej, czy tam co, to zwyczajne człowieczeństwo. Chcę zwyciężyć, a bez walki, i to walki na ostre, jestem nie zapaśnikiem nawet, ale wprost bydlęciem, okładanym kijem czy nahajką. Rozumiesz chyba mnie. Nie rozpacz, nie poświęcenie mną kieruje, a chęć zwyciężenia i przygotowania zwycięstwa. Ostatnią moją ideą (…) jest konieczność wytworzenia w każdej partii, a tym bardziej naszej [PPS-Frakcja Rewolucyjna], funkcji siły fizycznej, funkcji, że użyję tak nieznośnego dla uszu „humanitarystów” określenia (histeryczne panny, nie znoszące drapania po szkle, ale znoszące pranie ich po pysku) funkcji „przemocy brutalnej”.”

Józef Piłsudski (1867–1935) polski działacz niepodległościowy i polityk, premier, Naczelnik Państwa, twórca tzw. rządów sanacyjnych

Źródło: list do Feliksa Perla, 1908, cyt. za: Andrzej Garlicki, Józef Piłsudski 1867–1935, Warszawa 1988.

O życiu , O piciu , O sile , O walce

„(…) proszę pamiętać, że wówczas nikt, nawet „Solidarność”, wcale nie chciał wprowadzenia kapitalizmu. Oni wszyscy chcieli socjalizmu z ludzką twarzą. Jak ja im mówiłem, że taki socjalizm musi zawsze mieć gołą „d…”, to się wszyscy uśmiechali niedowierzająco.”

Mieczysław Wilczek (1932–2014) polski przedsiębiorca, polityk, b. minister

Źródło: Krystyna Naszkowska, Oto ojciec proszku Ixi, „Duży Format” (dodatek „Gazety Wyborczej”), 17 sierpnia 2007

„Jestem socjalistą nie dzięki przeczytaniu książki, która sprawiła, że zachwyciłem się tą ideą, ani też nie z powodu bezmyślnej tradycji, ale dlatego, że wierzę że jest to idea najlepsza. Socjalizm najlepiej odpowiada istnieniu, które jest jednocześnie racjonalne i moralne. Oznacza współdziałanie nie rywalizację, wspólnotę nie strach. Oznacza równość, nie dlatego, że chce aby ludzie byli jednakowi ale dlatego, że jedynie poprzez równość warunków ekonomicznych nasza indywidualność może się właściwie rozwinąć.”

Tony Blair (1953) brytyjski polityk

I am a Socialist not through reading a textbook that has caught my intellectual fancy, nor through unthinking tradition, but because I believe that, at its best, Socialism corresponds most closely to an existence that is both rational and moral. It stands for co-operation, not confrontation; for fellowship, not fear. It stands for equality, not because it wants people to be the same but because only through equality in our economic circumstances can our individuality develop properly.
pierwsze przemówienie w Izbie Gmin, 6 lipca 1983.
Źródło: Hansard, House of Commons, 6th Series, vol. 45, col. 316.

O ludziach , O książkach , O strachu

Andrzej Friszke (1956) polski historyk

Źródło: Wstęp w: Adam Ciołkosz. Portret polskiego socjalisty, wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2011 http://issuu.com/krytykapolityczna/docs/cio_kosz_fragment

O historii

„Zaniepokojona bezideowością lewicy, postanowiłam sporządzić w zwięzłej formie zarys 'manifestu człowieka lewicy'. Pragnę podkreślić, że ten, kto jest wrażliwy na biedę i nieszczęścia innych w naturalny sposób może stać się zwolennikiem prądów lewicowych.
Człowiekiem lewicy nie jest ten, kto wcześniej należał do PZPR, a dziś chce to zatrzeć i wtóruje prawicy w krytyce minionego systemu. Człowiekiem lewicy nie jest ten, kto kiedyś cenił wartość socjalizmu, a dziś mówi o tym pogardliwie chcąc czerpać profity w nowej rzeczywistości.
Lewicowość wiąże się nierozdzielnie z traktowaniem każdego człowieka jako celu samego w sobie, a nigdy jako środka do nawet najbardziej szczytnych celów. Ta zasada płynąca z filozofii Kanta stanowi podstawę socjalizmu.
Człowiek lewicy, ceniąc narodową tradycję i kulturę, czuje się przede wszystkim częścią ludzkości. Stanowi to zaporę dla kierowania się egoizmem rodzinnym w polityce.
Twierdzę, że obowiązkiem człowieka lewicy – w obliczu wynalezienia broni masowej zagłady – jest dążenie do trwałego pokoju, a nawet szerzej – urzeczywistnianie idei pacyfistycznych.
Człowiek lewicy powinien być rzecznikiem rozdzielenia religii i prawa, religii i polityki, jak również religii i nauki. Może wyznawać określoną religię, może być bezwyznaniowym, czy agnostykiem, bądź ateistą, ale zarazem zwolennikiem państwa neutralnego światopoglądowo.
Ideowość – nie zaś karierowiczostwo i pragmatyzm – ma znamionować człowieka lewicy. Troska o nią winna prowadzić do starań, by telewizja i radio publiczne wreszcie zaczęły nadawać programy o treściach lewicowych. Inaczej nie powstanie społeczeństwo obywatelskie, a więc wieloświatopoglądowe.
Człowiek lewicy nie powinien uznawać własności prywatnej za świętą i nienaruszalną. Powinien cenić także własność państwową i spółdzielczą.
Przedstawiciel lewicy powinien być człowiekiem czynu. Bieda, nędza, głód, bezrobocie, bezprawie – wymagają przezwyciężenia. Sprawiedliwość należy urzeczywistniać poprzez rozwiązania systemowe. Filantropia może jedynie doraźnie rozwiązać czyjś problem i z reguły uwłacza tym, do których jest skierowana.
Człowiek lewicy powinien pozwalać innym na głoszenie poglądów, które sam uznaje za błędne i nieprawidłowe. Ma być życzliwy dla prawd innych niż własne. Konsekwentnie ma wygłaszać niezgodę na nietolerancję.
Człowiek lewicy ma czynić wysiłki, by zmieniać świadomość społeczeństwa. Istotne znaczenie ma wyzbywanie się uprzedzeń i stereotypów.
Człowiek lewicy ma działać na rzecz eliminowania dyskryminacji i braku akceptacji rozmaitych grup społecznych.
Człowiek lewicy powinien czuć się częścią świata przyrody, a więc odznaczać się braterskim stosunkiem do innych istot żywych.
Wierność wobec wyznawanych wartości powinna znamionować człowieka lewicy.”

Maria Szyszkowska (1937) polska działaczka polityczna, filozof

Źródło: '„Manifest człowieka lewicy”', w: „Lewicowość w XXI wieku”, tChu, W-wa 2004.

O głodzie , O pokoju , O religii , O sprawiedliwości

„Prasa powinna zajmować pozycję awangardy w procesie demokratyzacji. (…) Mogę powiedzieć tylko jedno: na kontrrewolucyjną działalność pod taką czy inną formą i postacią, na opluwanie partii, na opluwanie socjalizmu my nie pozwolimy! Albo „Po prostu” będzie mieściło się w linii partii i będzie prowadziło tę politykę, jaką partia prowadzi, albo „Po prostu” nie będzie w ogóle wychodzić. Nie ma innej rady towarzysze! Myśmy dawno już mówili, że pomylili się ci wszyscy, którzy powiadali, że październik to etap – etap do odrodzenia stosunków burżuazyjnych, kapitalistycznych! Nie! nie będzie etapu, towarzysze!”

Władysław Gomułka (1905–1982) polski polityk komunistyczny, I sekretarz KC PZPR

o tygodniku „Po Prostu” na zebraniu partyjnym w FSO we wrześniu 1957.
Źródło: „Polityka”, 6 października 2007, s. 80.

„Według Dostojewskiego chrześcijanin powiada: dzielę się z bliźnim moim wszystkim, czym podzielić się mogę, a socjalista powiada: oddaj mi, musisz mi oddać, odbiorę ci to, czego masz więcej ode mnie. Chrześcijaństwo wychodzi z miłości do bliźniego, która musi być uczuciem dobrowolnym, socjalizm – z nienawiści klasowej.”

Stanisław Mackiewicz (1896–1966) premier Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Wychodźstwie

Dostojewski
Źródło: s. 270

O emocjach

„Socjalizm lepiej sobie radzi z idealnymi ludźmi, niż anarchokapitalizm z niedoskonałymi. Lepiej jest też nosić bikini, kiedy świeci słońce, niż płaszcz przeciwdeszczowy, gdy pada. To żaden argument przeciwko noszeniu parasola.”

David Friedman książka The Machinery of Freedom

Socialism does better with perfect people than anarcho-capitalism with imperfect. And it is better to wear a bikini with the sun shining than a raincoat when it is raining. That is no argument against carrying an umbrella. (ang.)
The Machinery of Freedom

O słońcu

„(…) marksizm jest systemem całkowicie internacjonalistycznym, który wychodzi poza politykę i ekonomikę, aby objąć moralność, religię i wszystkie dziedziny życia; natomiast socjalizm jest systemem ekonomicznym, elastycznym i adaptowanym do potrzeb każdego narodu”

Michel Aflak (1910–1989) arabski polityk i publicysta

Pozostałe
Źródło: Tadeusz Fryzeł, Baasizm – polityczna doktryna Socjalistycznej Partii Odrodzenia Arabskiego – Baas http://web.archive.org/20110814142055/trzeciswiat.wordpress.com/2011/04/09/baasizm-baas/

O religii , O morzu

„Wnioski wyciągnięte z doświadczeń przeszłości pokazują, że tylko partia komunistyczna może doprowadzić naród do zwycięstwa i poprawić poziom życia. (…) Budujemy socjalizm w sposób praktyczny, dzięki czemu jest on w Chinach prężny i kwitnący.”

Jiang Zemin (1926) przywódca chiński

XV zjazd Komunistycznej Partii Chin, wrzesień 1997.
Źródło: Julian Kaczmarek, NATO w systemie bezpieczeństwa świata

O przeszłości

„Socjalizm islamski leży w moralnej tradycji islamu.”

Zulfikar Ali Bhutto (1928–1979) pakistański polityk

Źródło: Barbara Wizimirska, Drogi kariery. Zulfikar Ali Bhutto i jego partnerzy: Indira Gandhi i Mujibur Rahman, op. cit., s. 13.

„Jedna jest tylko droga honoru i uczciwości – droga rewolucyjnego socjalizmu. Na niej znajdziecie w kraju i na świecie towarzyszy walki. Doświadczenia międzynarodowego ruchu rewolucyjnego, nagromadzone przezeń w dniach sukcesów i czasach prześladowań i porażek, wiedza o przyjaciołach i wrogach stają przed wami otworem. Zdobądźcie się przyjaciele na odwagę sięgnięcia do tej sumy doświadczeń, sumy opłaconej krwią i cierpieniem najbardziej oddanych synów klasy robotniczej. Rozglądnijcie się po współczesnym świecie i przyjrzyjcie się, kto i gdzie ową walkę prowadził i prowadzi, kto ponosi w niej największe ofiary, nie rezygnuje, kto przetrwał lata prześladowań, był uznany za dawno zlikwidowanego politycznie, by nieoczekiwanie dla „trzeźwo” myślących wciąż odradzać się niczym przysłowiowy feniks z popiołów. Tam jest wasze miejsce. Miejsce wszystkich, którzy gotowi są walczyć o Polskę wolną, o kraj bez wyzysku i niesprawiedliwości, sojusznika wszystkich walczących o ten ideał.”

Ludwik Hass (1918–2008) polski historyk, marksista i trockista

Źródło: I Zjazd Lewicy ZSMP, Uniwersytet Warszawski, kwiecień 1989.

O wiedzę , O cierpieniu , O sukcesie , O walce

„Główną siłą napędową socjalizmu i komunizmu jest zawiść. W kraju kapitalistycznym gdy biedak w tico widzi bogacza w jaguarze, to marzy o dniu w którym też sobie kupi jaguara. W kraju komunistycznym myśli, by bogaczowi tego jaguara skonfiskować, a w socjalizmie – bardzo wysoko opodatkować.”

Janusz Korwin-Mikke (1942) polski polityk

Źródło: „Dziennik Polski”, 9 kwietnia 2010, s. 2

O myślach , O sile , O myśleniu

„Po wojnie zaledwie 350 tys. Polaków miało wykształcenie średnie lub wyższe. Dlatego nie mogę słuchać, jak to cały naród stanął murem przeciwko komunizmowi. Guzik prawda. To kolejny mit. Owszem, cały naród, z wyjątkiem nielicznych komunistów, bał się Armii Czerwonej, ale miał też dość wojny i tęsknił za spokojem, ktokolwiek go zapewni. Dlatego biernie i niechętnie pogodził się z nową władzą, a już chłopi szczególnie, bo awansowali społecznie. (…)
Kiedy się czyta wspomnienia dzieci chłopskich, które poszły do miast na wielkie budowy socjalizmu, nietrudno zrozumieć, dlaczego bunt nie był im w głowie. Oni byli zadowoleni.”

Jacek Wasilewski polski socjolog

Źródło: rozmowa Doroty Wodeckiej, Nie wstydź się swojego chłopa, „Gazeta Wyborcza”, 30 czerwca-1 lipca 2012.

O wojnie , O dzieciach , O prawdzie , O wykształceniz

„Nie mam ambicji być milionerką. Wyrosłam w biednej rodzinie. Gdy przez dwa lata nie koncertowałam, utrzymywałam dom tylko z emerytury. Nie wyrzucę kawałka suchego chleba. Mam zresztą pięć psów, pochłoną wszystkie resztki. Mama mówiła: „Dzisiaj będzie zupa nic” i gotowała na wodzie warzywa i kluseczki. Mentalnie uformowałam się w socjalizmie, byłoby mi wstyd zdzierać z publiczności ostatni grosz.”

Edyta Piecha (1937) rosyjska piosenkarka pochodzenia polskiego

Źródło: Edyta Piecha czyli nasz człowiek w Rosji, muzykarosyjska.pl http://muzykarosyjska.pl/2008/02/14/edyta-piecha-czyli-nasz-czlowiek-w-rosji/

O rodzinie , O domu , O piekle , O gotowaniu

„Słowo „socjalizm” ma bardzo wiele znaczeń, nie tylko to, które w Polsce wywołuje stan niechęci.”

Maria Szyszkowska (1937) polska działaczka polityczna, filozof

„Pierwszy raz w historii socjalizmu postrzegacie terroryzm nie tylko jako ostatnią deskę ratunku, ostateczny środek umożliwiający zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, który należałoby zastosować w obliczu oporu burżuazji; czy też jako konieczną przesłankę rewolucji – lecz jako metodę rządzenia. I to właśnie ów nacisk na terror, na model rosyjski, który, chcąc nie chcąc, należy zastosować w odniesieniu do Francji wraz z niewolniczym, ślepym posłuszeństwem wobec Moskwy, jaki model ten zakłada – to właśnie, powiadam, nas różni i zawsze będzie nas różnić.”

Léon Blum (1872–1950) francuski polityk

mowa wygłoszona w Tours w grudniu 1920 o bolszewikach i ich francuskich sympatykach.
Źródło: Tony Judt, Brzemię odpowiedzialności…, op. cit., s. 92

O historii

„Stauffenberg już w 1938 roku wyrażał się o Hitlerze z pogardą: „Ktoś powinien zastrzelić tego drania”. Już wtedy był zdania, że w jego ojczyźnie dzieje się coś złego. Właśnie dlatego wuj wysłał go do Afryki, żeby Claus nie narażał swego życia, wygłaszając takie opinie. A potem, po powrocie do kraju, nadal nie mógł mówić głośno tego, co myślał. 20 lipca, w dniu zamachu, jego syn Bertolt miał zostać przyjęty do Hitlerjugend. A Stauffenberg nie mógł zrobić nic, żeby temu zapobiec. Nie był w stanie porozmawiać z własnym dzieckiem i powiedzieć mu, jak bardzo gardzi Hitlerem, narodowym socjalizmem i cała resztą. Nie miał też odwagi, by odezwać się do żony. Dzięki tym wahaniom, tym rozterkom wydał nam się bardziej ludzki. Łatwiej było mi się z nim zidentyfikować.”

Tom Cruise (1962) aktor amerykański

o realizacji filmu Walkiria.

O dzieciach , O myślach , O ojczyźnie , O myśleniu

„Zabieram głos w sprawie ważnej, w sprawie poszanowania godności wieloletniego polskiego parlamentarzysty, symbolu walki o polskość Śląska, poety, wybitnego polskiego publicysty połowy XX wieku, dziennikarza, encyklopedysty, patrioty - Edmunda Osmańczyka. Miałem okazję 15 lat temu jako młody poseł z Górnego Śląska, z Katowic w sejmie kontraktowym poznać i zaprzyjaźnić się ze znakomitym senatorem z Opola, członkiem mojego klubu - Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, członkiem drużyny Lecha Wałęsy. Wielokrotnie też z senatorem Osmańczykiem dyskutowaliśmy w czasie podróży pociągiem z Katowic do Warszawy i zdołałem dowiedzieć się z pierwszej ręki o kuluarach konferencji w Poczdamie, w Norymberdze, ale również o tym, jak wyglądała praca posła w trudnym i skomplikowanym okresie realnego socjalizmu. Edmund Osmańczyk przez 35 lat był posłem na Sejm, a po przełomie w 1989 r.”

Jan Rzymełka (1952) polityk polski

senatorem ziemi opolskiej.

O czasie , O wieku , O walce

„Umarł socjalizm werbalny, zaczyna się budowa gospodarki socjalistycznej.”

Houari Boumedienne (1932–1978)

wypowiedziane niedługo po przejęciu władzy.
Źródło: Aleksandra Kasznik-Christian, Algieria, Warszawa 2006, s. 387.

„Nie mierzcie socjalizmu krokami, bo dojdziecie do głupich wniosków.”

Ryszard Smożewski (1930–2008)

Źródło: 125 kroków, „Życie Literackie” nr 36, 2 września 1956, s. 4 http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=14826

O życiu

„Ruchy o charakterze faszystowskim istniały przed wojną w całej Europie. W niektórych krajach doszły nawet do władzy, w innych im się to nie udało. Już wówczas one się między sobą nieco w pewnych kwestiach różniły, ale przede wszystkim łączyła je podstawowa idea – wizja totalnej, homogenicznej kulturowej jednolitości. Istniały różne odłamy tych ruchów i w Niemczech najbardziej znanym był oczywiście narodowy socjalizm. W Polsce ruchem analogicznym był natomiast Obóz Narodowo-Radykalny. I dzisiaj też mamy w Europie do czynienia z takimi ruchami, gdzie ta idea totalnej jednolitości jest wciąż bardzo żywa. Choć nie wszystkie sięgają głęboko do tej tradycji najbardziej niechlubnych z czasów II wojny światowej. Do takich ruchów należy też węgierski Jobbik.”

Rafał Pankowski (1976)

Źródło: Nacjonalisty nie można nazwać neonazistą? Prof. Pankowski: Decyduje nienawiść, a nie poglądy społeczno-gospodarcze http://natemat.pl/60347,nacjonalisty-nie-mozna-nazwac-neonazista-prof-pankowski-decyduje-nienawisc-a-nie-poglady-spoleczno-gospodarcze, natemat.pl, 2013.

O nienawiści , O wojnie , O charakterze

„Kapitalizm to wyzysk człowieka przez człowieka, a socjalizm wprost przeciwnie.”

Coluche (1944–1986) francuski komik, aktor

Przypisywane

„Socjalizm bez nadziei jest jak Kościół bez wiary.”

Willy Brandt (1913–1992) niemiecki polityk

Sozialismus ohne Hoffnung ist wie Kirche ohne Glauben. (niem.)

O wierze

„Kapitalizm wymyślili Sowieci żeby socjalizm był lepszy.”

Stanisław Tym (1937) polski aktor, satyryk, felietonista

„Plotkarze, malkontenci, szczwacze i pyskacze,
Do was kieruję słowa chłoszczące i gniewne!
– Kazano mu tak pisać – powiecie zapewne.
Tak! Serce mi kazało. Nie mogę inaczej. (…)
Już dosyć ma Europa was i waszych waliz
Waszego plotkarskiego po świecie nieróbstwa,
Więc tu siejecie zamęt i płodzicie głupstwa,
Szkalując tych, co w znoju budują socjalizm. (…)
Pędzi Plan Sześcioletni, wali w przyszłość sztormem,
Zmiecie śmiecie i z waszą rozprawi się zgrają:
Przyjdą wnuki, prawnuki i szczęście poznają
Dzięki tym, którzy dzisiaj, przekraczają normę.”

Jan Brzechwa (1898–1966) polski poeta

Źródło: Apostrofa

O szczęściu , O przyszłości , Serce

„Jestem z tych, którzy widocznie potrzebują Kościoła na co dzień, nie umieją żyć samą wiarą. Sześć lat byłem w gimnazjum katolickim, byłem ministrantem, działałem w sodalicji mariańskiej, z mlekiem matki wyssałem katolicyzm. Nawet w kościele parafialnym mieliśmy swoją ławę – mój dziadek był jednym z fundatorów tego kościoła. Szanuję historyczną rolę Kościoła, jego wpływ na moralność, ale widocznie nie było to we mnie zakotwiczone intelektualnie. Emocjonalnie tak, bo jeszcze z frontu pisałem listy do matki i siostry, opatrzone: „Opatrzność nade mną czuwa”, „wczoraj byłem u spowiedzi”, lepiej się dzięki temu czułem. Ale brakowało mi Kościoła na co dzień, kiedy słucha się kapłana, podlega pewnym normom – spowiedź, komunia itd. Wreszcie wpływ środowiska, lektur itd. Dla mnie przełomowe były studia w Wyższej Szkole Piechoty (wtedy nie było jeszcze Akademii Sztabu Generalnego). Byłem oficerem frontowym, to był rok 1947. Tam w znacznej części wykładowcami byli oficerowie przedwojenni – w tym przedmiotów politycznych. Byli też wykładowcy radzieccy, ale w mniejszości. W tej uczelni nauczano nas demokracji ludowej, polskiej drogi do socjalizmu. Nie był to jeszcze etap, kiedy zatriumfował stalinizm. W programie nauczania mieściły się wartości etyczno-światopoglądowe, okazywano szacunek do Kościoła. Jednak oczywiście była walka: Kościół – państwo, Kościół – partia, była rywalizacja o rząd dusz. Jak człowiek się znalazł systemowo, ustrojowo po tej stronie, to siłą faktu się w to wpisywał.”

Wojciech Jaruzelski (1923–2014) generał, działacz PZPR, prezydent PRL i RP

Źródło: „Ja też nosiłem mieczyk Chrobrego – rozmowa z gen. Jaruzelskim”, Bibula.com, 3 lutego 2009 http://www.bibula.com/?p=6205

O wierze , O demokracji , O duszy , O matce

„Ja także uważam, że Rosji sądzone jest stać się pierwszym w dziejach świata krajem socjalizmu. Kiedy to nastąpi, długo będziemy ogłuszeni, a gdy się ockniemy, nie odzyskamy już utraconej pamięci. Zapomnimy część przeszłości i nie będziemy szukać wyjaśnienia spraw niezwykłych.”

Borys Pasternak (1890–1960) rosyjski poeta i prozaik

O przeszłości

„Islam, daleki od zaprzeczania naszej opcji, identyfikuje się w umyśle mas z równością, idzie zatem w kierunku socjalizmu.”

Ahmed Ben Bella (1916–2012) francuski piłkarz

o specyfice socjalizmu algierskiego.
Źródło: Aleksandra Kasznik-Christian, Algieria, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006, s. 415.

„Walka o demokrację parlamentarną leży we wspólnym interesie socjalizmu, jako idei, jako doktryny i jako ruchu, klasy robotniczej, Państwa Polskiego, jako całości.”

Mieczysław Niedziałkowski (1893–1940) polityk polski

Źródło: Socjalizm a liberalizm, w: Demokracja parlamentarna w Polsce, Wyd. Księgarni Robotniczej, Warszawa 1930 http://lewicowo.pl/socjalizm-i-liberalizm/

O demokracji , O walce

„W zacofanym kraju można zbudować demokrację, ale nie socjalizm.”

Karl Kautsky (1854–1938) niemiecki teoretyk marksizmu

w 1917 na wieść o wybuchu rewolucji październikowej w Rosji.
Źródło: „Krytyka Polityczna” nr 20–21/2010.

O demokracji

„Na budowie wenezuelskiego socjalizmu upłynie nam życie. Ale ja wiem, że to jest droga zbawienia i odkupienia naszego narodu. W kapitalizmie nie ma równości.”

Hugo Chávez (1954–2013) polityk wenezuelski

w czasie zaprzysiężenia siebie na prezydenta na trzecią kadencję.
Źródło: gazeta.pl, 11 stycznia 2007

O życiu , O czasie

„Największym wkładem socjalizmu do myśli społecznej jest, moim zdaniem, to, że odkrył wzajemne powiązania między różnymi przywilejami społecznymi. Myśl socjalistyczna pokazała, jak przywileje ekonomiczne rodzą przywileje polityczne i odwrotnie, pokazała również, jak przywileje rasowe i narodowe powiązane są z wszelkiego rodzaju przywilejami ekonomicznymi i politycznymi. Myśl socjalistyczna wykazała błąd burżuazyjnych liberałów, którzy wierzą, że prawdziwa demokracja może istnieć w świecie rażących ekonomicznych i społecznych nierówności. W społeczeństwie, w którym istnieją poważne przywileje społeczne, spowodowane koncentracją własności i kontroli nad przemysłem oraz finansami, czy też wynikające z urodzenia etc. – istnieje nierówność wpływów politycznych, które ograniczają i fałszują działalność demokratycznych instytucji politycznych. Tak więc demokracja polityczna w społeczeństwie burżuazyjnym jest ograniczona i zniekształcona istnieniem i rolą potężnych przywilejów ekonomicznych. O te właśnie ograniczenia i zniekształcenia idzie socjalistom, kiedy mówią o kapitalistycznej czy „burżuazyjnej” demokracji.”

Oskar Lange (1904–1965) polski ekonomista, działacz państwowy

Źródło: Jak pojmuję socjalizm http://lewicowo.pl/jak-pojmuje-socjalizm/, za broszurą wydaną w „podziemiu” w roku 1985 we Wrocławiu przez oficynę Vist

O błędach , O demokracji , O myślach , O myśleniu

„Michnik jest manipulatorem. To jest człowiek złej woli, kłamca. Oszust intelektualny. Ideologia tych panów, to jest to, żeby w Polsce zapanował 'socjalizm z ludzką twarzą'. To jest widmo dla mnie zupełnie nie do zniesienia. Jak jest potwór, to powinien mieć twarz potwora. Ja nie wytrzymuję takich hybryd, ja uciekam przez okno z krzykiem.”

Zbigniew Herbert (1924–1998) polski poeta

Źródło: Antoni Lenkiewicz, Polacy na przełomie XX i XXI wieku, tom 8, Wydawn. Biuro Tłumaczeń, 1998, s. 45.

O wieku

„Widziałem rzeczy wspaniałe i nareszcie wierzę naprawdę w socjalizm.”

George Orwell (1903–1950) pisarz i publicysta angielski

I have seen wonderful things, and at last really believe in socialism. (ang.)
w liście do Cyrila Connolly’ego napisanym po powrocie z wojny domowej w Hiszpanii.
Źródło: cyt. za: Lee Wengraf, The Orwell we never knew, „International Socialist Review”, nr 32, listopad – grudzień 2003 http://www.isreview.org/issues/32/orwell.shtml

O wojnie

„Gospodarka rynkowa nie oznacza koniecznie kapitalizmu. (…) Prawdziwa natura socjalizmu polega na uwolnieniu sił produkcyjnych, a celem ostatecznym socjalizmu jest osiągnięcie powszechnego dobrobytu.”

Deng Xiaoping (1904–1997)

Źródło: Jakub Polit, Chiny, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2004.

O naturze

„Aby dokonać wyłomu w przyszłość, badamy swoją przeszłość, analizujemy skutki stalinizmu, uczymy się mówienia gorzkiej prawdy. Nie wszystkim się to podoba. Towarzysze, którzy oponują przeciwko przesadnej, jak uważają, uwadze poświęcanej „kultowi jednostki”, negatywnym, przestępczym aspektom działalności Stalina, jego polityki, zazwyczaj w następujący sposób uzasadniają swoje stanowisko: rozdmuchiwanie „tematu represji” – powiadają – akcentowanie zbrodni przestępstw Stalina umniejsza rzeczywiste osiągnięcia owych czasów, przekreśla bohaterskie wysiłki całego pokolenia społeczeństwa radzieckiego, przynosi ujmę honorowi i godności pionierów socjalizmu. Ponadto: poświęcanie nadmiernej uwagi Stalinowi jest dowodem ignorowania obiektywnych praw rządzących historią, przejawiających się w działalności klas i mas.”

Aleksandr Bowin (1905–1991) radziecki polityk

Źródło: Wodzowie i masy, „Nowoje Wriemia” nr 19, 1988; cyt. za: Fenomen Stalina, tłum. Maria Kotowska, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1988, s. 5.

O historii , O wysiłku , O przeszłości , O przyszłości

„Afryka jest kolebką ustroju socjalistycznego. Socjalizm istniał w Afryce na długo przed Marksem. Socjalizm afrykański w swojej najgłębszej istocie jest ideą humanizmu i braterstwa między ludźmi. To właśnie braterstwo i jedność były podstawą afrykańskiego ustroju plemiennego, w którym nieznane było pojęcie własności – źródło wszelkich konfliktów międzyludzkich. W tym sensie można przyjąć, że w instytucji plemienia afrykańskiego został zrealizowany nie tylko socjalizm, ale nawet komunizm. Ten szczęśliwy ustrój socjalizmu afrykańskiego został naruszony przez kolonializm, który dążył do podziału społeczeństwa afrykańskiego na klasy, a więc tym samym do likwidacji socjalizmu w Afryce. Dzisiaj niepodległa Afryka ma szansę na odrodzenie socjalizmu afrykańskiego. Droga do tego celu nie wiedzie poprzez marksizm. Droga ta wiedzie przez nawrót Afryki do ustroju wspólnoty plemiennej. Do odrodzenia plemienia jako socjalistycznej komórki społeczeństwa afrykańskiego.”

Julius Nyerere (1922–1999) polityk tanzański

Ujamaa – An African Socialism (1962)
Źródło: Ryszard Kapuściński, Gdyby cała Afryka…, Agora, Warszawa 2011, ISBN 9788326805264, s. 350–351.

Sens

„Mówiąc serio: mieliśmy wtedy od dawna poczucie, że realny socjalizm przegrał, ale że to my wyprowadzimy Polaków z niego najlepiej. Wierzyliśmy, że jesteśmy lepsi, bo naprzeciw nas stoją krzykacze, demagodzy i reakcjoniści. Okrągły Stół traktowaliśmy jako sukces. Ale wybory 4 czerwca były przykrą niespodzianką.”

Jerzy Urban (1933) polski dziennikarz

Źródło: Urban: Widziałem uściski Millera i Rywina, dziennik.pl, 23 maja 2009 http://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/89694,urban-widzialem-usciski-millera-i-rywina.html

O sukcesie

„Kiedy czytam głosy obrońców obecnego ładu, to przypomina mi się hasło „socjalizm tak, wypaczenia nie!”. Wówczas nie udało się ani zlikwidować wypaczeń, ani obronić socjalizmu – ale dziś, mimo wszystko, są chyba szanse na powodzenie takiego projektu: kapitalizm tak, wypaczenia nie!”

Aleksander Kwaśniewski (1954) polski polityk, przezydent Polski

Źródło: rozmowa Michała Sutowskiego, krytykapolityczna. pl, 27 października 2011 http://www.krytykapolityczna.pl/Wywiady/KwasniewskiJakoopozycjamozemybycodwazniejsi/menuid-1.html

O czytaniu

„Bo czy chodzi o Polskę niepodległą, czy o obronę praw człowieka i obywatela, czy o socjalizm, to przecież przede wszystkim liczą się ludzie, których lubiłem, zapamiętałem, którym pomogłem żyć.”

Jacek Kuroń (1934–2004) polski historyk, pisarz, polityk, działacz społeczny i polityczny

Źródło: Wiara i wina, s. 68.

O ludziach , O wierze

„Dla mnie największym problemem socjalizmu była właśnie nieobecność – czy nawet zakaz – polityki. Socjalizm wykluczył konflikty polityczne z przestrzeni społecznej i według mnie jest to podstawowy powód jego upadku.”

Milica Tomić (1960)

Źródło: Goran Injac, Perspektywa inteligentnej bomby Rozmowa z Milicą Tomić, dwutygodnik.com http://www.dwutygodnik.com/artykul/1166-perspektywa-inteligentnej-bomby.html

„Praktyka socjalizmu wymaga całkowitego przewrotu duchowego w masach, degradowanych w ciągu stuleci mieszczańskiego panowania klasowego. Instynkty społeczne w miejsce instynktów egoistycznych, inicjatywa mas w miejsce bezwładu, idealizm przezwyciężający wszystkie dolegliwości itd., itd. (…) Jedyną drogą do odrodzenia jest szkoła życia publicznego, nieograniczona najszersza demokracja, opinia publiczna.”

Róża Luksemburg (1871–1919) niemiecka polityk

Źródło: Filip Springer, 13 pięter, Wyd. Czarne, Warszawa 2015, s. 212–213.

O szkole , O demokracji

„Pamiętam także nasz marzenia o lepszym, sprawiedliwszym i bardziej ludzkim świecie, jaki dla tak wielu z nas cudzoziemców w tamtym Dreźnie – jeńców wojennych czy też deportowanych do przymusowej pracy – wydawał się być całkowicie realny.
I pamiętam, co my, jeńcy amerykańscy, odpowiadaliśmy Niemcom, gdy tuż przed końcem wojny mówili nam: „Teraz będziecie wojować z Rosjanami”. Nasza odpowiedź brzmiała: „Nie! Ameryka zbliży się do socjalizmu, a Rosja – do kapitalizmu. Będziemy mogli stać się wtedy przyjaciółmi, a przynajmniej nie będziemy wrogami. Ani my, ani oni nie chcemy się bić. My nie jesteśmy jak wy – hitlerowskie sukinsyny, którzy kochacie wojnę”.”

Kurt Vonnegut książka Matka noc

Matka noc

O wojnie , O marzeniach , Kochać się

„Przeżywamy okres dziejowy „niestałej równowagi sił społecznych”; faszyzm, „cezaryzm”, dyktatura jednostki, monarchizm usiłują utrwalić, stabilizować, sztucznie moment chwilowej przewagi kapitału (w szerokim słowa znaczeniu) nad pracą. Dyktatura komunistyczna w Związku Republik Sowieckich usiłuje utrwalić, stabilizować sztucznie moment chwilowej przewagi fizycznej (jesienią roku 1917) pracy nad kapitałem. I jedno i drugie jest w zasadzie beznadziejne. Socjalizmu niepodobna „wprowadzić” przemocą; niepodobna także przemocą powstrzymać na stałe jego pochodu naprzód – chyba, że nastąpi katastrofa całej cywilizacji nowoczesnej. I jedno i drugie prowadzi rozwój dziejowy na szlaki gwałtownych – rewolucyjnych i kontr-rewolucyjnych – starć społeczno-klasowych, na szlaki załamań gospodarczych, które nie ratują kapitalizmu, nie ocalą komunizmu, ale utrudniają tragicznie, straszliwie, zwycięstwo socjalizmu.”

Mieczysław Niedziałkowski (1893–1940) polityk polski

Źródło: Socjalizm a liberalizm, w: Demokracja parlamentarna w Polsce, Wyd. Księgarni Robotniczej, Warszawa 1930 http://lewicowo.pl/socjalizm-i-liberalizm/

O demokracji , O zwycięstwie , Jesień

„Winniśmy liczyć się z dłuższym żywotem i większą elastycznością obecnego ustroju społecznego, niż to dawniej przypuszczano. Skoro zaś rozwój gospodarczy od kapitalizmu do socjalizmu zabierze więcej czasu, niż przypuszczano, to i formy, które to przejście przybierze, będą też inne, niż je przewidywano. Formami tymi będą formy demokracji politycznej. Im bardziej bowiem urządzenia państwowe narodów nowoczesnych ulegają demokratyzacji, tym bardziej zmniejszają się też konieczności i możliwości wielkich katastrof politycznych. W zmieniającej się w ten sposób sytuacji, perspektywy walki robotniczej zależą od wzrostu bogactwa społecznego i sił produkcyjnych społeczeństwa, w połączeniu z powszechnym postępem społecznym, a szczególnie z rosnącą dojrzałością intelektualną i moralną klasy robotniczej.”

Eduard Bernstein (1850–1932) niemiecki filozof

Źródło: Zasady socjalizmu i zadania socjalnej demokracji, Lwów 1901.

O demokracji , O czasie , O walce , O bogactwie

„(…) socjalizm stał się taranem przeciwko samorządom społecznym. Socjalistom nie chodzi o to, żeby przemysł rządził się prawem swoim, przyznając w tym uczestnictwo robotnikom, lecz żeby przemysł poddać państwu. O ile socjaliści dorwą się do rządów, nastaje nie tylko monizm prawa publicznego, lecz koniec społeczeństwa, oddanego w niewolę państwu, tj. biurokracji socjalistycznej. Nie ma bowiem państwa bardziej biurokratycznego, jak socjalistyczne.”

Feliks Koneczny (1862–1949) historyk polski, historiozof

O socjalizmie
Źródło: Państwo i Prawo, Wydawnictwo WAM, Kraków 1997, s. 59–60.

„Twórcy materializmu dialektycznego uważali, że socjalizm to kontrola. Mieli rację. W kapitalizmie każdy ma własna miskę, talerz czy menażkę. W socjalizmie jest jeden wspólny kocioł i sprawiedliwy podział. W kapitalizmie nie ma tego, który rozdziela. Dlatego kapitalizm to wolność. Natomiast społeczeństwo sprawiedliwości społecznej musi mieć grupę ludzi kontrolujących wszystkie dobra i sprawiedliwie je dzielących. Ten, kto stoi przy kotle, ten, kto dzieli, uzyskuje tak wielka władzę, o jakiej nie śniło się żadnemu kapitaliście. Socjalizm to władza mniejszości, to władza tych, którzy pilnują wspólnego kotła. Każda sprawiedliwość społeczna rodzi władzę tych, którzy tę sprawiedliwość urzeczywistniają. Sprawiedliwość to kategoria subiektywna. Ci, którzy pilnują kotła arbitralnie ustalają, co to jest sprawiedliwość. Tych przy kotle też trzeba kontrolować. I co jakiś czas segregować seriami z automatu…”

Wiktor Suworow (1947) pisarz rosyjski

Kontrola

O ludziach , O sprawiedliwości , O wolności , O czasie

„Piłsudski wysiadł z tramwaju z napisem „socjalizm” na przystanku „niepodległość”. A Donald Tusk z tramwaju „liberalizm” wysiadł na przystanku „władza”.”

Robert Gwiazdowski (1960) ekonomista polski, komentator gospodarczy

Źródło: Karolina Kowalska, Robert Gwiazdowski: PO wprowadza socjalizm państwowy http://www.polskatimes.pl/artykul/289231,robert-gwiazdowski-po-wprowadza-socjalizm-panstwowy,2,id,t,sa.html, polskatimes. pl, 2 sierpnia 2010

„Zagadnienie historyczne socjalizmu – wyzwolenia człowieka przez komunizm – staje się zarazem jego zagadnieniem praktycznym: dokonania tej rewolucji moralnej w duszach ludzkich, z której wyłonią się społeczne formy komunizmu.”

Edward Abramowski (1868–1918) polski filozof i działacz polityczny

Źródło: Zagadnienia etyczne i polityka rewolucji w: Edward Abramowski, Pisma, tom II http://dir.icm.edu.pl/pl/Pisma/Tom_2/109, Warszawa 1924.

O duszy

„Urodziłam się w Belgradzie i dużą część życia spędziłam w socjalizmie i w Jugosławii, dlatego wymazywanie imienia państwa, w którym przyszłam na świat, odbieram jako atak na moją osobistą tożsamość.”

Milica Tomić (1960)

Źródło: Goran Injac, Perspektywa inteligentnej bomby Rozmowa z Milicą Tomić, dwutygodnik.com http://www.dwutygodnik.com/artykul/1166-perspektywa-inteligentnej-bomby.html

O świecie

„Historia Polski, jak każdego narodu, nie jest idealna. Mieliśmy bohaterów, mieliśmy i hołotę, to jest zupełnie oczywiste. Po 1945 roku ta hołota mogła tryumfować, socjalizm to był ustrój hołoty dla hołoty, można powiedzieć.”

Jarosław Kaczyński (1949) polski polityk, premier RP

Źródło: Wprost24 http://www.wprost.pl/ar/?O=102581 Gazeta.pl http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,53600,3967947.html

O historii

„Oczywiście, że jestem demokratycznym socjalistą. Mówię o tym z dumą, bo wiem, co demokratyczny socjalizm osiągnął w naszym kraju. Mówię o tym z wyczekiwaniem, bo wiem, jak ważne zadania stoją przed nami po tym, jak odsuniemy od władzy prawicę. Mówię o tym z nadzieją, bo teraz ludzie wiedzą, co dzieje się z pracą, bezpieczeństwem i stabilnością, gdy ster przejmują siły prawicy. Mówię o byciu socjalistą poniekąd z uśmiechem, bo wiem, że współczesna historia Szwecji jest pełna wartościowych reform, które wy, prawicowcy, określaliście jako socjalistyczne prześladowania – a które teraz, gdy są już powszechnie uznane, próbujecie sobie przypisać.”

Olof Palme (1927–1986) polityk szwedzki

przemówienie wygłoszone w trakcie debaty telewizyjnej w 1982 r.
Źródło: Dlaczego jestem demokratycznym socjalistą http://partiarazem.pl/2016/02/olof-palme-dlaczego-jestem-demokratycznym-socjalista/, tłum. Krzysztof Adamski, partiarazem.pl, 28 lutego 2016.

O ludziach , O uśmiechu , O historii , O sile

„W tym to czasie trafiły mi do rąk po raz pierwszy broszurki socjalistyczne polskie – Młota „Kto z czego żyje” i Liebknechta „W obronie prawdy”. Podobały mi się one znacznie więcej i trafiły bardziej do przekonania niż czytane dotychczas odpowiednie wydawnictwa „Narodnej Woli”. Zatem postanowiłem bliżej się zapoznać z samym socjalizmem i przeczytałem po rosyjsku pierwszy tom Kapitału Marksa. Nie powiem, by ta lektura sprawiła na mnie wrażenie. Chociaż wpływ rosyjski był niewielki, zdołał jednak zrobić pewne anarchistyczne spustoszenia w mej głowie. Abstrakcyjna logika Marksa oraz panowanie towaru nad człowiekiem nie pasowało do mego mózgu. W każdym razie lektura ta pogłębiła znacznie moje poglądy na społeczeństwo i bezwiednie zacząłem ulegać wpływowi logicznie zbudowanej koncepcji Marksa.”

Józef Piłsudski (1867–1935) polski działacz niepodległościowy i polityk, premier, Naczelnik Państwa, twórca tzw. rządów sanacyjnych

Źródło: Jak stałem się socjalistą http://lewicowo.pl/jak-stalem-sie-socjalista/

O wrażeniach , O czasie , O czytaniu

„(…) socjalizm nie jest do pogodzenia z „pluralizmem.””

Kim Dzong Il (1941–2011) przywódca Korei Północnej

Źródło: Historyczna lekcja budownictwa socjalizmu i generalna linia naszej partii; cyt. za Waldemar Jan Dziak, Kim Jong Il, Warszawa 2004, s. 257

„Lenin chciał ująć władzę w ręce swej partii, by zbudować w Rosji ustrój socjalistyczny. Była to koncepcja zupełnie nowa, nie znajdujemy jej u Marksa. Wedle Marksa, żadna forma ustrojowa nie ginie, dopóki się nie rozwiną wszystkie siły wytwórcze, które się w niej mogą pomieścić; nowe, wyższe stosunki produkcyjne nie pojawiają się nigdy, dopóki warunki materialnej ich egzystencji nie wylęgną się w łonie dawnego społeczeństwa. Wedle Marksa, socjalizm będzie mógł nadejść dopiero wtedy, gdy w systemie kapitalistycznym nie będzie już miejsca dla dalszych sił produkcyjnych. I na odwrót, gdy dojrzeją po temu warunki materialne, socjalizm nadejdzie niezawodnie. Lenin odwrócił tezę Marksa do góry nogami, dowodząc, że trzeba najpierw obalić społeczeństwo stare i zbudować społeczeństwo nowe, aby stworzyć warunki materialne dla socjalistycznych stosunków produkcji.”

Adam Ciołkosz (1902–1978) polski działacz socjalistyczny, instruktor harcerski

Źródło: Socjalizm – ale jaki?, „Orzeł Biały”, Nr 140, kwiecień 1976 http://lewicowo.pl/socjalizm-%E2%80%93-ale-jaki/.

O sile

„Obie podstawowe doktryny Lenina: doktryna scentralizowanej, dyktatorskiej władzy państwowej, posługującej się „partią nowego typu”, czyli monopartią oraz doktryna budowania nowoczesnych środków produkcji metodami, jakimi kapitaliści prywatni budowali zakłady przemysłowe w XIX stuleciu, wiążą się z sobą ściśle, jedna bez drugiej istnieć by nie mogła. W żadnym razie nie należy ich określać mianem marksizmu ani też mianem socjalizmu, należy je określać jako leninizm albo komunizm albo sowietyzm.”

Adam Ciołkosz (1902–1978) polski działacz socjalistyczny, instruktor harcerski

Źródło: Socjalizm – ale jaki?, „Orzeł Biały”, Nr 140, kwiecień 1976 http://lewicowo.pl/socjalizm-%E2%80%93-ale-jaki/.

„Wprowadźcie socjalizm na Saharę – po tygodniu piachu zabraknie!”

Jan Pietrzak (1937) polski satyryk

z monologu z roku 1980.
Cytaty z monologów kabaretowych

„Nie chwalcie się, że umiecie śpiewać. W socjalizmie wszyscy będą śpiewać.”

Ilja Ilf (1897–1937)

Z notatnika (1925–1937, wyd. 1939)

O śpiewie

„Dla nas socjalizm pokojowy, mający tylu zwolenników w krajach posiadających wolność polityczną, jest niepożądanym, nawet mało zrozumiałym. Pojmujemy, że wojna (…) jest objawem czasów barbarzyńskich i w miarę uduchowienia stosunków ludzkich stawać się musi coraz rzadszą i coraz więcej zlokalizowaną. Ale pojmujemy także, że od wojny stokroć jeszcze gorsza jest niewola pokojowa. Walka zbrojna, nawet nieszczęśliwa, zaszczepia w narodzie ferment burzenia się (…), kiedy tymczasem niewola pokojowa przyczynia się do pokornego znoszenia wszelkich zniewag, gwałtów i upokorzeń.”

Bolesław Limanowski (1835–1935) polityk polski, działacz socjalistyczny

z listu na paryski kongres II Międzynarodówki w 1900.
Źródło: Timothy Snyder, Nacjonalizm, marksizm i nowoczesna Europa Środkowa. Biografia Kazimierza Kelles-Krauza, tłum. Marta Boguta, Warszawa 2011.

O wojnie , O wolności , O walce

„Jedną z gazet piszących o rewolucji była „Hsiang Chiang Jih-pao”. Na jej łamach debatowano o socjalizmie i tam po raz pierwszy zetknąłem się z tym terminem. O socjalizmie, a raczej o socjalreformizmie, dyskutowaliśmy także z innymi studentami i żołnierzami.”

Mao Zedong (1893–1976) przywódca chiński

Źródło: Edward Snow, Red Star over China, cyt. za: Shelley Klein, Najgroźniejsi dyktatorzy w historii, op. cit., s. 77.

O historii

„Oni – dziadek i ojciec – mówili: robotnicza sprawa, albo po prostu sprawa. I to znaczyło: socjalizm, ale nie używali tego słowa. I to znaczyło pognębić wyzyskiwaczy. I to znaczyło także: Polska, matka Boska z Jasnej Góry i groby, o które ostrzyło się stal, i ci Azjaci, których stąd trzeba przepędzić, i to, że za ich wolność też się walczy. Wszystko razem wymieszane. Więc sprawa robotnicza i polska to było dla mnie w gruncie rzeczy to samo.”

Jacek Kuroń (1934–2004) polski historyk, pisarz, polityk, działacz społeczny i polityczny

wspominając Franciszka i Henryka Kuroniów – bojowców i działaczy PPS.
Źródło: Wiara i wina

O wierze , O matce , O wolności

„W socjalizmie nie było złe to, że budowano. Złe było to, że nie było wolności oraz to, że był to system źle zarządzany.”

Jarosław Kaczyński (1949) polski polityk, premier RP

Źródło: http://wybory.onet.pl/prezydenckie-2010/aktualnosci/,1,3301935,aktualnosc.html, słowa wypowiedziane na wiecu PiS w Szczecinie 21 czerwca 2010

O wolności

„Wnoszę więc dzisiaj, że Frelimo jest bardziej socjalistyczny, rewolucyjny i postępowy niż kiedykolwiek przedtem, a obrana przez nas linia z każdym dniem przybliża nas ku marksistowsko-leninowskiemu socjalizmowi.”

Eduardo Mondlane (1920–1969)

sformułowane niedługo przed śmiercią.
Źródło: Yves Santamaria, Afrokomunizmy: Etiopia, Angola, Mozambik, tłum. Wojciech Gilewski, w: Czarna księga komunizmu, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2001, ISBN 8371803265, s. 655.

O śmierci

„Ludzie uciekają przed socjalizmem. Dlatego w pierwszej kolejności wojska pograniczne potrzebne są po to, żeby uniemożliwić ucieczkę z kraju tym, którzy mieliby taki pomysł. Właśnie dlatego Związek Radziecki miał najpotężniejsze na świecie wojska pograniczne, uzbrojone w okręty, samoloty, śmigłowce, czołgi, transportery opancerzone, artylerię, moździerze.”

Wiktor Suworow (1947) pisarz rosyjski

Tatiana – tajna broń

O ludziach

„Socjalizm wszędzie niszczy jedną rzecz: różnorodność. Wszystko ma być najlepsze, a rzeczy najlepszych jest, jak wiadomo, mało… Przypominam raz jeszcze, że dla Czerwonych „najlepsze” to jest to, co ONI uważają za „najlepsze” dla nas, a nie to, co my lubimy!!”

Janusz Korwin-Mikke (1942) polski polityk

Źródło: felieton Zsiadłe mleko, „Angora” nr 24, 1998

„Istotę socjalizmu można w skrócie ująć w słowach: wolność i chleb dla wszystkich.”

Karl Kautsky (1854–1938) niemiecki teoretyk marksizmu

Den Inhalt des Sozialismus können wir populär in die Worte zusammenfassen: Freiheit und Brot für alle. (niem.)
Źródło: Demokratie oder Diktatur https://archive.org/details/DemokratieOderDiktatur

O wolności

„Pochodzę z rodziny chłopskiej, wykształcenie zdobyłam dzięki temu, że był socjalizm.”

Aldona Michalak (1955) polski polityk

Źródło: „Gazeta Wyborcza”, 11 lipca 2001

O wykształceniz

Cytaty na temat socjalizm strona 3

Cytaty na temat socjalizm
strona 3