Cytaty na temat faszyzm (111 cytatów)

„Słowo „faszyzm” – będące w powszechnym użytku – pozbawione jest niemal zupełnie znaczenia. Słyszałem, jak „faszyzmem” nazwano: rolników, sklepikarzy, Kredyt Społeczny, kary cielesne w szkołach, polowanie na lisa, walki byków, Komitet 1922, Komitet 1941, Kiplinga, Gandhiego, Czang-Kai-Szeka, homoseksualizm, audycje radiowe Priestleya, schroniska młodzieżowe, astrologię, kobiety, psy – i nie pamiętam co jeszcze.”

George Orwell (1903–1950) pisarz i publicysta angielski

komentarz w kolumnie „As I Please” pisma Tribune, 24 marca 1944
I ślepy by dostrzegł (1944)

O kobietach , O karze , O psie , O walce

„Mimo głębokich różnic podstaw społecznych stalinizm i faszyzm są zjawiskami symetrycznymi.”

Lew Trocki (1879–1940) rosyjski rewolucjonista

Zdradzona rewolucja. Czym jest ZSRR i dokąd zmierza? (1936)

„Obiektywnie socjaldemokracja jest umiarkowanym skrzydłem faszyzmu.”

Józef Stalin (1879–1953) przywódca ZSRR

Źródła: 1924, wyd. Książka i Wiedza, 1953, s. 284.

„Faszyzm jest religią; XX wiek będzie znany w dziejach jako wiek faszyzmu.”

Benito Mussolini (1883–1945) wódz ("duce") włoskich faszystów, premier Włoch

słowa wypowiedziane po dojściu do władzy Adolfa Hitlera w 1933.
Źródło: Przemysław Słowiński, Dyktatorzy i ich kobiety. Seks, władza i pieniądze, Wydawnictwo Videograf, Chorzów 2013, ISBN 9788378351320, s. 109.

O kobietach , O pieniądzach , O religii , O seksie

„W rzeczywistości, zanim nazizm, faszyzm itd. stały się ideologiami, najpierw były uczuciami. Wszystkie ideologie, w tym marksizm stanowią tylko usprawiedliwienie i alibi dla pewnych uczuć, dla pewnych pasji, instynktów wynikających również z biologicznej natury.”

Eugène Ionesco (1909–1994) francuski dramaturg pochodzenia rumuńskiego

Źródło: Adam Michnik, Rezygnacja z człowieczeństwa, „Gazeta Wyborcza”, 20–21 lutego 2010.

O emocjach , O naturze , O rzeczywostości

„Pacyfiści to są ludzie wzięci z księżyca, którzy nie rozumieją, że jakby nie było silnego ruchu oporu przeciwko dyktaturze, faszyzmowi, komunizmowi, to pacyfizm by nie istniał. Co to znaczy pacyfizm? Nie słyszałem, by pacyfiści ostro protestowali, że w ciemnych krajach arabskich kamieniują kobiety, które poszły z kochankiem do łóżka. Najwyżej cienko zamiauczą, ale nic poza tym. Krzyczą na demokrację, a jakoś nie krzyczą na rzeczywiste, twarde dyktatury. To pacyfiści. Dlatego ich działania są w istocie pogardą dla człowieka.”

Marek Edelman (1922–2009) przywódca powstania w getcie warszawskim, lekarz, działacz polityczny

Źródło: s. 134.

O kobietach , O ludziach , O demokracji , O kochankach

„Podobnie jak Włochy były laboratorium faszyzmu, które potem skopiowała Hiszpania, w tej chwili są laboratorium „berlusconizmu”, i trzeba będzie zobaczyć, co się wydarzy. (…) „Berlusconizm” to europejski peronizm, chociaż nie doprowadził do rządu aktorki.”

Umberto Eco (1932–2016) włoski filozof i pisarz

Wypowiedzi w wywiadach
Źródło: rozmowa Vicentego Verdu, „El País”, tłum. „Forum”, 24 maja 2010.

„Eksterminujcie wszystkich homoseksualistów, a faszyzm zniknie.”

Maksim Gorki (1868–1936) pisarz rosyjski

Źródło: Proletariacki humanizm, cyt. za: Slavoj Žižek, Rewolucja u bram, s. 439.

„W Rzymie uważa się tak narodowy socjalizm, jak i faszyzm, za jedyny ratunek przed komunizmem i bolszewizmem. Ojciec Święty patrzy na to z wielkiego dystansu i widzi nie objawy towarzyszące, tylko wielki cel.”

Michael von Faulhaber (1869–1952) niemiecki duchowny katolicki, kardynał

Źródło: Ian Kershaw, Hitler,1889–1936 Hybris, wyd. Rebis, Poznań 2001.

„Burżuazja, w swych najbardziej żywotnych i zdolnych do walki z proletariatem odłamach – aby uniknąć przebudowy społecznej – weszła na drogę rewolucji politycznej. Dzięki temu zgrupowała w zasięgu swego rozporządzania warstwy nastawione rewolucyjnie, ale jeszcze zachowujące psychikę reakcyjną: kombatantów, drobnomieszczaństwo, pracowników umysłowych i liczne w całej Europie masy zdeklasowanych – wytwór wielkich wstrząsów dziejowych. Te masy, oddzielone całą przepaścią sposobu myślenia od zorganizowanych klas pracujących, ale posiadające dużą własną dynamikę rewolucyjną, poparły faszyzm jako rewolucję polityczną, która jednak dochodząc do władzy, przekształciła się w system zorganizowanej reakcji.”

Kazimierz Zakrzewski (1900–1941)

Źródło: Czy „narodowcy” są faszystami?, „Front Robotniczy”, nr 51, 20 października 1936. http://lewicowo.pl/czy-%E2%80%9Enarodowcy%E2%80%9D-sa-faszystami/

O myślach , O walce , O myśleniu

„Chrześcijaństwo wymyśliło coś tak strasznego jak antysemityzm i moim zdaniem jest to religia krwiożercza, krwawa i powinna być zdelegalizowana, podobnie jak faszyzm i komunizm.”

Andrzej Rodan (1945)

Autobiografia

O religii

„O tym, czy demonstracja jest faszystowska, decyduje nie to, jakie poglądy głosi każdy jej uczestnik z osobna, nie decydują nawet hasła, które skandują pojedynczy manifestanci, tylko to, kto jest organizatorem. Młodzież Wszechpolska nie jest faszystowska, choć nawiązuje do swojej przedwojennej, antysemickiej imienniczki. Za organizację faszystowską uznajemy jednak ONR. Jego koncepcję narodu i stosunków między jednostką a państwem inspirował włoski faszyzm, faszyzujące Węgry Horthyego, Rumunia Antonescu czy Hiszpania Franco. W oficjalnych manifestach ONR są też pochlebne opinie o niemieckim modelu ustrojowym po 1933 roku.”

Michał Sutowski (1985)

Źródło: rp.pl, 22 listopada 2010 http://www.rp.pl/artykul/9133,567466-Sutowski--Polskim-faszystom-zabraklo-czasu.html

O młodzieży , O czasie

„Krótko mówiąc, rodzina nigdy nie jest mikrokosmosem, jakąś autonomiczną figurą, nawet, jeśli mówi się o jej wpisaniu w jakieś szersze struktury (…) Rodziny są przecinane liniami zgoła nie familijnymi – Komuna Paryska, sprawa Dreyfusa, religia i ateizm, wojna w Hiszpanii, rozwój faszyzmu, stalinizmu, wojna w Wietnamie, maj' 68… wszystko to tworzy kompleksy tego, co nieświadome, bardziej istotne, niż Edyp.”

Gilles Deleuze (1925–1995) francuski filozof

Anty-Edyp (z Feliksem Guattarim)

O miłości , O wojnie , O rodzinie , O religii

„Ten korporacyjny faszyzm należy powstrzymać.”

Jim Carrey (1962) aktor kanadyjski

o obowiązkowych szczepieniach dzieci w Kalifornii
Źródło: Zabójcze puenty, „Forum”, nr 14, 10-23 lipca 2015

O dzieciach

„Faszyzm nadchodzi wielkimi krokami – wieszczy Stefan Bratkowski. Faszyzm ogarnął Krakowskie Przedmieście w Warszawie, setki innych miast w Polsce i na świecie. Faszyzm dotknął nawet Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, a może wkrótce rządzić w całym kraju. Jak się faszyzm objawia? Po pierwsze – ludzie przychodzą na legalną demonstrację, po drugie – krytykują rząd, po trzecie – wybierają innych delegatów, niż chce Stefan Bratkowski, po czwarte – chcą iść głosować na swoich posłów. I wreszcie najgorsze – przynoszą tulipany.”

Tomasz Sakiewicz (1967) polski dziennikarz

Źródło: Zaplute karły kaczyzmu, „Gazeta Polska”, 4 maja 2011

O ludziach

„Teoria i praktyka faszyzmu jest antytezą chrześcijańskiego pojęcia państwa, przyznającego naturalnym prawom osoby, rodziny i społeczeństwa pierwszeństwa ponad prawem.”

Alcide De Gasperi (1881–1954) polityk włoski

na ostatnim zjeździe Partito Popolare (28 czerwca 1925).
Źródło: Paul Johnson, Historia świata (od roku 1917), op. cit., s. 621.

O historii

„(…) zdeklarowany wielbiciel faszyzmu. Wzorem swych europejskich mistrzów rozwiązał w 1937 roku parlament i po odpowiednio przygotowanym referendum przejął całkowicie władzę. Gdy jednak pod koniec II wojny światowej szale zwycięstwa zaczęły przechylać się na korzyść aliantów, Vargas bez wahania zmienił swe poglądy polityczne na znacznie bardziej liberalne. W pewnym momencie był gotów nawet stać się człowiekiem lewicy, szukając u niej poparcia w drodze do odzyskania władzy, którą utracił na skutek zamachu stanu. W decydującej chwili uznał, że bezpieczniej będzie użyć w tym celu armii, zdecydowanie konserwatywnej. W pierwszym okresie po ponownym objęciu władzy dopuścił do uchwalenia kilku postępowych reform, aby niedługo potem odebrać Brazylijczykom resztki jakichkolwiek swobód. Wreszcie, znienawidzony przez cały naród, popełnił wzorem Hitlera samobójstwo; czuł prawdopodobnie, że pucz, który wybuchł w sierpniu 1954 roku, musi skończyć się jego klęską.”

Getúlio Vargas (1882–1954) polityk brazylijski, prezydent

Autorzy: Pierre Accoce, Pierre Rentchnick, Chorzy, którzy nami rządzą, tłum. Marta Kubiak, Wydawnictwo Test, Lublin 1992, s. 124–125.

O wojnie , O samobójstwie

„Narodowe Odrodzenie Polski propaguje poglądy, które są zakazane przez polskie prawo. Członkowie NOP byli wielokrotnie oskarżani i sądzeni za propagowanie faszyzmu i rasizmu. Ta partia stoi jeszcze bardziej na prawo niż niesławna Liga Polskich Rodzin. To jest zapraszanie na salony i dowartościowywanie organizacji, z którymi jest już realny, choć jeszcze do opanowania, problem. Takie decyzje mogą go jedynie zwiększyć. Jest to straszne, zwłaszcza w Białymstoku, o którym w ciągu ostatnich dwóch lat mówi się głównie w kontekście skrajnej prawicy, oraz że dzieje się to w przeddzień 9 listopada, rocznicy nocy kryształowej – Międzynarodowego Dnia Walki z Faszyzmem i Antysemityzmem.”

Marcin Kornak (1968–2014)

Źródło: Prezydent zaprasza prawicową ekstremę do wspólnego świętowania http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,12821404,Prezydent_zaprasza_prawicowa_ekstreme_do_wspolnego.html, gazeta.pl, 9 listopada 2012

O problemach , O decyzjach , O walce

„Gdybyśmy byli podobni do dzisiejszych Włoch, gdybyśmy mieli taką organizację jak faszyzm, gdybyśmy wreszcie mieli Mussoliniego, największego niewątpliwie człowieka w dzisiejszej Europie, niczego więcej nie byłoby nam potrzeba.”

Roman Dmowski (1864–1939) polski polityk

Źródło: „Gazeta Warszawska”, 1925

„Totalitaryzm jest wrogiem ludzkości. A XX w. stworzył trzy formy totalitaryzmu. Faszyzm, bolszewizm i korporacje. Jedna z nich wciąż istnieje. Czy to jest konieczne?”

Noam Chomsky (1928) filozof, logik, językoznawca amerykański

Źródło: Jacek Żakowski, Na lewo od ściany, polityka.pl, 6 lipca 2004 http://www.polityka.pl/spoleczenstwo/niezbednikinteligenta/11062,1,na-lewo-od-sciany.read

„Tym, co wyróżnia faszyzm, czy nazizm w ujęciu ogólnej historii to na pewno nie podejście do kwestii społecznych i gospodarczych. Tu trzeba raczej mówić o tej spuściźnie związanej z Holocaustem, nienawiścią do innych narodowości, ras i kultur. Istotą tych ideologi jest przede wszystkim skrajny nacjonalizm. Pozostałe kwestie związane z funkcjonowaniem państwa było bowiem temu po prostu podporządkowane. Błędem jest więc poszukiwanie istoty tej ideologii gdzie indziej. To błąd, który bierze się z pewnego zagubienia dotyczącego interpretacji tego, co w tragicznej historii XX wieku na prawdę ważne.”

Rafał Pankowski (1976)

Źródło: Nacjonalisty nie można nazwać neonazistą? Prof. Pankowski: Decyduje nienawiść, a nie poglądy społeczno-gospodarcze http://natemat.pl/60347,nacjonalisty-nie-mozna-nazwac-neonazista-prof-pankowski-decyduje-nienawisc-a-nie-poglady-spoleczno-gospodarcze, natemat.pl, 2013.

O nienawiści , O błędach , O historii , O poszukiwaniu

„Trzeba bronić demokracji, ponieważ w Polsce coraz wyraźniejsze są tendencje autorytarne, a faszyzm staje się coraz bardziej widoczny”

Maria Szyszkowska (1937) polska działaczka polityczna, filozof

O demokracji

„Rewolucja nie musi być wcale gwałtowna, może być pokojowa. Ale czasami nie ma rady, trzeba sięgnąć po broń. Papież Paweł VI, który nie był żadnym ekstremistą, oświadczył swego czasu w Kolumbii, że w obliczu oczywistej i przedłużającej się tyranii walka zbrojna jest usprawiedliwiona. A i Gandhi mówił, że nie mógłby być pacyfistą w hitlerowskich Niemczech, i wzywał Hindusów, by wstępowali do armii brytyjskiej, żeby walczyć z faszyzmem.”

Ernesto Cardenal (1925)

Źródło: rozmowa Juana Aldabaldtrecu, Jezus był wywrotowcem, „El País”, tłum. „Forum”, 23 lipca 2012.

O czasie , O walce

„I żałuję jedynie tego, że nie byłam wystarczająco twarda, że mój gniew złagodziłam refleksją. Nazbyt wielu jest tych, którzy milczą. Którzy myślą tak samo jak ja, ale boją się mówić to, co mówię ja. Którzy dla własnej korzyści albo z tchórzostwa udają Greka, udają, że nie widzą tego, co dostrzegam ja. Tak, że ich milczenie jest tym samym milczeniem, ich strach tym samym strachem, ich przebiegłość tą samą przebiegłością, z jakimi w latach dwudziestych, a potem w latach trzydziestych dwudziestego wieku ich dziadkowie powitali faszyzm, narodowy socjalizm i bolszewizm.”

Oriana Fallaci (1929–2006) włoska dziennikarka i pisarka

Źródło: Wywiad z sobą samą, wydanie I, Warszawa 2005.

O strachu , O myślach , O gniewie , O wieku

„Odwaga i szczerość w małżeństwie jest jak faszyzm w malarstwie. Czasem prowadzi do rzeczy nie zamierzonych.”

Henryk Święcicki (1926–1985)

O małżeństwie , O czasie , O odwadze , O malarstwie

„Reich najlepiej dowodzi swego talentu filozoficznego nie podejmując iluzorycznego pojęcia mas do eksplikacji faszyzmu i podejmuje wyjaśnianie poprzez analizę pożądania.”

Gilles Deleuze (1925–1995) francuski filozof

Anty-Edyp (z Feliksem Guattarim)

„Nie można zaprzeczyć że faszyzm, i podobne mu ruchy, mające na celu wprowadzenie dyktatury, pełne są najlepszych intencji i ich interwencja uratowała, na razie, cywilizację europejską. Zasługa jaka położył tu faszyzm, będzie wiecznie żyła w historii.”

Ludwig von Mises (1881–1973) ekonomista austriacki

Źródło: Liberalizm w tradycji klasycznej

O historii

„Cóż jest nacjonalizm, jak nie narkoza, która oszałamia tłumy, ukazując im większe Włochy, Włochy na Morzu Śródziemnym panujące, grając przed oczyma tłumów wojną zwycięską, sławiąc wyższość, boską niemal, narodu włoskiego nad wszelkimi innymi narodami. Rozpatrując ten szał nacjonalizmu, ze strachem patrząc na przyszłe wojny, które on wywołać może, równie okrutne i bezmyślne, jak były wojny religijne i dynastyczne, przychodzimy do skromnego przekonania, że wady parlamentu nigdy nie są gorsze od wad, systemów nieparlamentarnych albo antyparlamentarnych. Czy faszyzm, czy bolszewizm, czy monarchizm zmartwychwstały na gruzach dawnych tronów to są rzeczy tak groźne i ciężkie, że parlament wobec nich jest ostoją dla masy.”

Ignacy Daszyński (1886–1936) polski polityk

wystąpienie sejmowe 5 lipca 1926.
Źródło: W obronie parlamentu, w: Wielkie mowy historii, t. 2, wyd. Polityka Spółdzielnia Pracy, Warszawa 2006

O wojnie , O strachu , O historii

„Na pewno nie – za przeproszeniem – demokracja, lecz monarchia! I też faszyzmu bym nie potępiał, dopóki się go nie wyeksplikuje. Jeżeli mianem faszyzmu mielibyśmy określać np. frankizm, który ocalił katolicką Hiszpanię z rąk komunistycznych zbrodniarzy, jestem jak najbardziej za.”

Roman Kneblewski (1952)

Źródło: Marcin Kowalski, Ksiądz za faszyzmem. Kościół ma problem z radykałem http://wyborcza.pl/1,75248,17401174,Ksiadz_za_faszyzmem__Kosciol_ma_problem_z_radykalem.html, wyborcza.pl, 13 lutego 2015.

O demokracji , O problemach

„Generalnie ustroje wyglądają tak:
– Maoizm: mam trzy krowy; rząd zabiera wszystkie, zabija i mięso dzieli po równo.
– Komunizm: mam trzy krowy; rząd zabiera je do kołchozu, gdzie zdychają.
– Narodowy socjalizm: mam trzy krowy; rząd zabiera dwie i zamienia je na armaty.
– Faszyzm: mam trzy krowy; rząd ustanawia cenę maksymalną na mleko, a krowy każe zakolczykować, bym ich nielegalnie nie zjadł.
– Socjalizm: mam trzy krowy; rząd odbiera mi pod przymusem mleko, które potem mogę kupić w państwowym sklepie na kartki.
– Socjaldemokracja: mam trzy krowy; rząd skupuje ode mnie mleko i rozdaje za darmo w szkołach, gdzie dzieci wylewają je do zlewu.
– Państwo opiekuńcze: mam trzy krowy; muszę sprzedać jedną, by starczyło na badania weterynaryjne i podatki od dwóch pozostałych.
– Eurosocjalizm: mam trzy krowy; rząd każe mi zabić jedną, bo krów jest za dużo – i drugą, bo krowa sąsiada jest chora na pryszczycę.
– Kapitalizm: mam trzy krowy; sprzedaję jedną i kupuję byka!”

Janusz Korwin-Mikke/G

Źródło: „Tygodnik Ciechanowski”, 5 lutego 2002

O dzieciach

„Faszyzm odradza się w naszym kraju!”

Robert Biedroń (1976) polski polityk i działacz środowiska gejowskiego

„Goni nas lukratywny wieprz
I wszystkim życzymy źle nam z oczu patrzy
Chować się bo nadbiega tłum
Chyba że ktoś chce się z tego pośmiać
Wiele rąk i zbyt mało głów
O faszyzmie łatwo nic nie mówić”

Lech Janerka (1953) polski muzyk rockowy, basista

Klaus Mitffoch (1985)
Źródło: utwór Klus Mitroh

Wieprz

„Problem polega na tym, że jak ktoś zaczyna prowadzić działalność gospodarczą nie w tym celu, żeby zarobić, tylko po to, by uzyskać zwrot VAT, czyli de facto prowadzić działalność przestępczą, to tak ją konstruuje, żeby mógł się schować, uciec. Ktoś, kto prowadzi uczciwą działalność, nie chowa się, nie ucieka. I to do niego przychodzi organ podatkowy, bo nie potrafi złapać tego pierwszego. To zahacza o bolszewię i faszyzm.”

Robert Gwiazdowski (1960) ekonomista polski, komentator gospodarczy

Źródło: Jan Piński, Krynica szczerych rozmów, „Uważam Rze”, 9–15 września, s. 33.

O problemach

„Po pierwszej wojnie lewica obawiała się, że mieszczaństwo w sojuszu z resztkami posiadaczy ziemskich wprowadzi faszyzm – ze strachu przed ludem domagającym się socjalizmu. W pierwszej połowie XX wieku konflikt między interesami warstw wyższych a większością obywateli, między rynkiem a demokracją był obecny niemal we wszystkich krajach. Dopiero po II wojnie światowej w Europie Zachodniej udało się znaleźć kompromis między demokracją a kapitalizmem. To była bardzo krucha równowaga.(…) Warunkiem akceptacji systemu kapitalistycznego przez masy robotnicze były po 1945 roku gwarancje stabilnego zatrudnienia, godziwy standard życia, zapewnienie szans awansu, edukacja, bezpieczeństwo socjalne. Państwo socjalne na taką skalę było w Europie czymś zupełnie nowym. Pozwoliło na kilka dekad osłabić napięcie między rynkiem a demokracją.”

Wolfgang Streeck (1946)

Źródło: rozmowa Piotra Burasa, Ulica zmieni świat, „Gazeta Wyborcza”, 5–6 maja 2012.

O wojnie , O ludziach , O świecie , O strachu

„Polskim odpowiednikiem faszyzmu mającym liczne charakterystyczne jego cechy: wywodzącym się z socjalizmu, powołującym się na zasługi kombatanckie, zarazem rewolucyjnym i militarystycznym, wreszcie antyparlamentarnym, dyktatorskim, mającym skłonność do posługiwania się gwałtem i głoszącym hasło ubóstwienia nie narodu, lecz państwa był obóz Piłsudskiego.”

Jędrzej Giertych (1903–1992) harcerz, polityk, dyplomata, dziennikarz, pisarz, publicysta, historyk, prawnik

Źródło: Nacjonalizm chrześcijański (Stuttgart 1948)

„Waląc na socjalistów i w demokrację, komuniści utorowali drogę faszyzmowi. Faszyzm to reakcja nowego typu, okrutniejsza niż dawny carat. Faszyzm – jak stwierdził Giuseppe Prezzolini, historyk faszyzmu włoskiego – zwyciężył we Włoszech z chwilą, gdy komuniści rozbili tam proletariat na trzy partie, zwalczające się wzajemnie. Faszyzm zwyciężył w Niemczech, bo w słabą demokrację weimarską z jednej strony bili taranem hitlerowcy, z drugiej komuniści. Podstawą ekonomiczną faszyzmu był kapitalizm monopolistyczny, podstawą społeczną faszyzmu były zbałamucone klasy pośrednie. Obalenie faszyzmu stało się naczelnym zadaniem epoki z punktu widzenia socjalizmu demokratycznego.”

Adam Ciołkosz (1902–1978) polski działacz socjalistyczny, instruktor harcerski

Źródło: Socjalizm a komunizm, 1954 http://lewicowo.pl/socjalizm-a-komunizm/.

O demokracji

„Opowiedzenie się za polskością nazywano szowinizmem, nietolerancją, faszyzmem i dyktaturą. Powróciło pojęcie „lewica laicka”, która włączając kadry NKWD, KPP, PZPR, miała stanowić elitę elit. Twórca tego pojęcia przypisał lewicy laickiej zasługę budowy polskiego ruchu niepodległościowego i antytotalitarnego oporu. W ten sposób w miejsce polskiej inteligencji wejść miały zespoły ukształtowane w systemie komunistycznym: synowie i wnukowie tych, którzy przybyli wraz z armią sowiecką, tych, którzy poszli na współpracę, tych, którzy budowali komunizm stanu wojennego. Taka była geneza okrągłego stołu.”

Antoni Macierewicz (1948) polityk polski, historyk

Źródło: Najdłuższa walka nowoczesnej Europy, „Gazeta Polska”, 6 czerwca 2012

O inteligencji , O walce , O współpracy

„Na historyczną ironię zakrawa fakt, że powtarzamy karygodnie błędną politykę z lat 30. XX wieku. W Europie, w tamtym czasie, próbowaliśmy uporać się ze skutkami wielkiego krachu z 1929 roku za pomocą restrykcyjnych środków, bardzo podobnych do obecnych działań w zakresie polityki oszczędnościowej. Tymczasem, po drugiej stronie Atlantyku, Franklin Delano Roosevelt wprowadzał w życie program nowego ładu, szczery projekt socjaldemokratyczny, który przyspieszył odbudowę amerykańskiej gospodarki. Tym samym Stany Zjednoczone stały się superpotęgą, podczas gdy nasz kontynent zaczął staczać się ku nazizmowi, faszyzmowi i II wojnie światowej. Dzisiaj gospodarki państw europejskich ponownie weszły w okres stagnacji, podczas gdy gospodarka amerykańska, po wprowadzeniu szerokich zmian, cieszy się tempem wzrostu szacowanym na 5 proc.”

Jeorjos Katrungalos (1963)

o neoliberalnej polityce Unii Europejskiej.
Źródło: Georgios Katrougalos dla Onetu: zwycięstwo Syrizy uruchomi efekt domina w Unii Europejskiej, wiadomosci.onet.pl, 19 stycznia 2015 http://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/georgios-katrougalos-dla-onetu-zwyciestwo-syrizy-uruchomi-efekt-domina-w-unii/xvcbj

O życiu , O wojnie , O czasie , O wieku

„Gdy w takim stanie jest kultura schyłkowej burżuazji, proletariat staje się spadkobiercą rzetelnej kultury i nosicielem nowych metod wychowawczych.Na miejsce klerykalizmu, nacjonalizmu, rasizmu, nienawiści i wojny stawia wielkie wartości ogólnoludzkie: hasło swobodnego rozwoju wszystkich jednostek ludzkich – w wolności i pokoju. W warunkach, któreśmy opisali, osiągnąć te cele można tylko w drodze złamania faszyzmu przez walkę klasową proletariatu, mas włościańskich i wszystkich innych warstw antykapitalistycznych. Stąd wielkie znaczenie naszych oświatowych organizacji socjalistycznych i naszych prac wychowawczych.”

Kazimierz Czapiński (1882–1941)

Źródło: Współczesny ruch robotniczy a oświata, „Robotnik” nr 455, 9 grudnia 1933 http://lewicowo.pl/wspolczesny-ruch-robotniczy-a-oswiata/.

O wojnie , O pokoju , O wolności , O walce

„Ledwośmy się po dwudziestu latach nieobecności PZPR dorobili nowej siły przewodniej, a już musi ona walczyć z faszyzmem. Przeciętny zabiegany Polak tego nie zauważa, ale po to ma czujną partię pomunistyczną i postępową inteligencję medialną, by w porę ostrzegały go przed odradzającym się faszyzmem.”

Marek Król (1953) dziennikarz polski, działacz polityczny

Źródło: Marek Król: Pomunizm, którego przywódcą jest Donald Tusk walczy z faszystami, se.pl, 15 listopada 2011 http://www.se.pl/wydarzenia/opinie/pomunizm_159957.html

O inteligencji , O sile

„Kiedy tylko okazało się, że ulicami Warszawy ma przejść Marsz Niepodległości, zaraz inspirowane przez pana red. Seweryna Blumsztajna z „Gazety Wyborczej” „antyfaszystowskie” Porozumienie 11 Listopada podjęło decyzję o „zablokowaniu faszyzmu”, że to niby „nie przejdzie”. W ten sposób korzyść jest podwójna: zagranica otrzymuje sygnał, że w Polsce faszyzm podnosi głowę, i przyzwyczaja się do myśli o roztoczeniu nad Polakami trwałej kurateli – oczywiście przy wykorzystaniu miejscowych kolaborantów, czyli organizacji „antyfaszystowskich” (…) Zawsze uważałem red. Blumsztajna za najbardziej szczerego spośród ścisłego kierownictwa „GW” – no i nie zawiodłem się również i tym razem: bez wsparcia policji „obrona Marszałkowskiej” pomyślana jako „pokojowe” zablokowanie legalnej manifestacji nie byłaby możliwa. A tak nawiasem mówiąc: co mają zrobić organizatorzy legalnej manifestacji, kiedy ochraniana przez policję grupa blokująca ustawi się lub położy na ulicy i nie zechce się rozstąpić, żeby umożliwić przejście? Co tu dużo mówić – zapewnienia, że policja nie była „po żadnej stronie”, należy włożyć między bajki.”

Stanisław Michalkiewicz (1947) polski pisarz i publicysta

Źródło: Michalkiewicz o prowokatorach na Marszu Niepodległości, nczas. pl, 18 listopada 2011 http://nczas.home.pl/wiadomosci/polska/michalkiewicz-o-prowokatorach-na-marszu-niepodleglosci/

O myślach , O wsparciu , O decyzjach , O gniewie

„Faszyzm był dla nas przede wszystkim poezją – poezją XX stulecia (tak samo jak komunizm). Jestem głęboko przekonany, że ta poezja nie może umrzeć.”

Robert Brasillach (1909–1945)

Źródło: Jacek Bartyzel, Robert Brasillach, legitymizm.org http://www.legitymizm.org/ebp-robert-brasilach

„Nie lubimy pamiętać, że faszyzm i komunizm to nie tylko obca przemoc i cudza zaraza; że to fragment nieusuwalny naszego narodowego dziedzictwa. Podkreślam tedy, że faszyzm, o którym tu mowa, to nie Auschwitz i Treblinka, to agresywny totalizm i antysemityzm tygodnika „Prosto z mostu”, ONR (Obóz Narodowo-Radykalny) i OZN (Obóz Zjednoczenia Narodowego); getto ławkowe na uniwersytetach, fascynacja Mussolinim i Hitlerem, Franco i Salazarem.
Z kolei komunizm, o którym mówię, to nie Katyń i Gułag, lecz zgoda na kłamstwo o Katyniu i Gułagu, o Wielkim Głodzie i procesach moskiewskich; klimat podejrzliwości i strachu; organizowanie nagonki na „inaczej myślących”, które zaczynają się od poszukiwania „haków” w życiorysie, a kończą wykluczeniem i represją.”

Adam Michnik (1946) polski dziennikarz i publicysta

Źródło: Nasza przemoc, nasza zaraza, „Gazeta Wyborcza”, 23–25 kwietnia 2011

O kłamstwie , O strachu , O poszukiwaniu

„Idiotyzm zawsze zostaje idiotyzmem. Ale za ich słowami nie idą czyny – przynajmniej nic o nich do tej pory nie wiadomo. Z tego co się orientuję, to garstka osób, które coś tam wypisują w internecie. Nawet na radykalnej lewicy nie są traktowane poważnie. Co innego ze zwolennikami faszyzmu. Stron, które prowadzą w internecie, są setki. Ich publikacje przekładają się na konkretne zachowania. Wystarczy zobaczyć, że takie organizacje jak ONR czy NOP działają legalnie, choć według prawa nie powinny, skupiając wokół siebie agresywnych skinheadów. Albo popatrzeć, jak rasistowscy kibice traktują czarnoskórych zawodników. Na tym tle komuniści z LBC [Lewica Bez Cenzury] to tylko folklor.”

Marcin Kornak (1968–2014)

o organizacji Lewica Bez Cenzury im. Feliksa Dzierżyńskiego.
Źródło: Prokuratura sprawdza Lewicę Bez Cenzury http://wyborcza.pl/1,76842,5401214,Prokuratura_sprawdza_Lewice_Bez_Cenzury.html, wyborcza.pl, 27 czerwca 2008

O zachowaniu

„Miłujący pokój Związek Sowiecki musiał zaatakować Finlandię w 1939 roku, by usunąć rządzących w tym kraju faszystów. I nie było wówczas „GW”, która dzielnych czerwonoarmistów wyposażyłaby w gwizdki. Homoseksualiści też stali z boku, gdy lała się robotnicza krew. Na szczęście sowieccy maładcy dali sobie radę nie tylko z Finlandią, ale także w tym samym 1939 roku z Polską. Wspólnie z niemieckimi towarzyszami socjalistami sowieci usunęli nacjonalistyczną juntę rządzącą Polską. Ileż dobrego mogliby zrobić komuniści dla ludzkości, gdyby nie musieli ciągle walczyć z faszyzmem.”

Marek Król (1953) dziennikarz polski, działacz polityczny

Źródło: Marek Król: Pomunizm, którego przywódcą jest Donald Tusk walczy z faszystami, se.pl, 15 listopada 2011 http://www.se.pl/wydarzenia/opinie/pomunizm_159957.html

O szczęściu , O pokoju , O gniewie

„Dzieje się w Polsce coś, co nosi znamiona prawicowego zamachu stanu. Trójpodział władzy zostaje przekreślony, fałszowana jest przeszłość, ktoś, kto nie ma władzy konstytucyjnej, kieruje krajem. Mamy zamach na historię, naukę, media, Trybunał Konstytucyjny. Nawet zwykły „Teleexpress” kłamie w żywe oczy. „Gazeta Wyborcza” nie jest, jak się próbuje Polaków przekonać, szmatą, tylko bardzo istotną częścią opinii publicznej, TVN nie ma misji ewangelizacyjnej, bo mieć nie musi, jest natomiast ciekawą stacją informacyjną. Jak to bezprawie, które obecnie się dokonuje, nazwać? Bardziej przypomina mi nowa Polska początki faszyzmu w wykonaniu Franco czy Pinocheta. I boję się tego, co nastąpi za jakiś czas, zarówno w Polsce, jak i wewnątrz Kościoła. Gościliśmy ostatnio hiszpańskiego dominikanina, który powiedział: myśmy tę lekcje przerabiali i mamy teraz efekt – absolutną laicyzację. W Polsce kiedyś nastąpi reakcja na obecne wydarzenia i wahadło wychyli się w drugą stronę. Ze szkodą dla Kościoła. Na razie trzeba głośno mówić, że mamy do czynienia z elementami zamachu stanu.”

Józef Puciłowski (1939)

Źródło: Niech papież zobaczy naszą głupotę. Rozmowa z dominikaninem o. Józefem Puciłowskim http://wyborcza.pl/magazyn/1,153664,20437872,niech-papiez-zobaczy-nasza-glupote-rozmowa-z-dominikaninem.html gazeta.pl, 23 lipca 2016.

O głupocie , O historii , O nauce , O czasie

„Propaganda komunistyczna karała za sprzeciw wobec obciążania Polaków winą za tzw. pogrom kielecki. Oficjalnie biskup kielecki został aresztowany, a następnie torturowany i skazany „za kolaborację z Niemcami, usiłowanie obalenia ustroju PRL i propagandę na rzecz waszyngtońsko-watykańskich mocodawców”, ale prawdziwym powodem było utworzenie komisji do zbadania okoliczności mordu i przekazanie sporządzonego raportu ambasadorowi amerykańskiemu. Swoim atakiem Mazowiecki stanął w pierwszym szeregu „frontu walki z organicznym polskim antysemityzmem, faszyzmem, nacjonalizmem, klerykalizmem” i z czołowego w nim miejsca nie rezygnuje do dzisiaj.”

Krzysztof Wyszkowski (1947) polski polityk, publicysta, działacz opozycji w PRL

o artykułach, które Tadeusz Mazowiecki pisał o bp Czesławie Kaczmarku.
Źródło: Mraka-bies III RP, „Gazeta Polska”, 20 lipca 2011

O walce

„Tym akurat się nie zajmujemy. Zakładając „Nigdy Więcej”, uważaliśmy, że realnym problemem są w Polsce rasizm, faszyzm czy antysemityzm. Nie było wtedy organizacji ani pisma, które zajmowałyby się wyłącznie tymi tematami. A organizacji antykomunistycznych już wtedy było mnóstwo – mimo że ideologia komunistyczna ma w Polsce nikłe poparcie.”

Marcin Kornak (1968–2014)

odpowiedź na pytanie, czy Stowarzyszenie „Nigdy Więcej” zajmuje się komunizmem.
Źródło: Prokuratura sprawdza Lewicę Bez Cenzury http://wyborcza.pl/1,76842,5401214,Prokuratura_sprawdza_Lewice_Bez_Cenzury.html, wyborcza.pl, 27 czerwca 2008

„Kto jednak nie chce mówić o kapitalizmie, powinien także milczeć o faszyzmie.”

Max Horkheimer (1895–1973) niemiecki filozof i socjolog

Źródło: Żydzi i Europa (1939)

„Skrajne ugrupowania prawicowe, z którymi mamy dziś do czynienia, to są klasyczne ugrupowania, jeśli nie wprost faszystowskie, to, powiedzmy, faszyzujące. Nawiązujące z nazw i zachowań do faszystowskiej tradycji z lat 30. Faszyzm nie jest fenomenem niemieckim, narodowy socjalizm był tylko jedną z odmian tej ideologii, która rozlała się po całej Europie, wchłaniając wszędzie radykalne nurty nacjonalistyczne. Wszędzie, czyli także w Polsce.”

Ireneusz Krzemiński (1949) polski socjolog

Źródło: rozmowa Cezarego Michalskiego, Narodowcy nie rozliczyli się ze swojej historii, krytykapolityczna.pl, 16 listopada 2013 http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20131116/krzeminski-narodowcy-nie-rozliczyli-sie-ze-swojej-historii

O zachowaniu , O historii

„Jesteśmy pierwszymi ofiarami amerykańskiego faszyzmu.”

Ethel Rosenberg (1915–1953)

słowa te, wypowiedziane bezpośrednio przed egzekucją na krześle elektrycznym, miały na celu dowiedzenie swej niewinności, o której Rosenbergowie cały czas zapewniali, oraz ich przekonanie, podzielane notabene przez wielu, że są ofiarami antykomunistycznej histerii (maccartyzm), jaka wtedy w USA panowała.

O czasie

„W odważnych eksperymentach bolszewizmu, nazizmu i faszyzmu nie zabraknie wielu błędów, ale nikt nie potrafi powiedzieć, który z tych systemów okaże się najlepszy.”

John Maynard Keynes (1883–1946) angielski ekonomista

Źródło: National Self-Sufficiency, 1933.

„Faszyzm i człowiek nie mogą współistnieć. Kiedy zwycięża faszyzm, przestaje istnieć człowiek, pozostają tylko wewnętrznie przeobrażone istoty człekokształtne. A kiedy zwycięża człowiek, obdarzony wolnością, rozumem i dobrocią – faszyzm ginie i ci, którzy mu ulegli, znowu stają się ludźmi.”

Wasilij Grossman (1905–1964) pisarz radziecki

Życie i los (1959)

O wolności

„Zbiorowość jest faszyzująca, pytanie jednak, kiedy jej faszyzm z fazy ukrytej przechodzi w fazę jawną, ostrą.”

Oliver Frljić (1976)

Źródło: Goran Injac, Odwaga w teatrze stała się estetyką Rozmowa z Oliverem Frljiciem, dwutygodnik.com http://www.dwutygodnik.com/artykul/2844-odwaga-w-teatrze-stala-sie-estetyka.html

O odwadze , Pytanie

„Pół wieku temu nasz kraj ocalił świat przed faszyzmem. A dziś właśnie w Rosji faszyzm podnosi głowę, odurzając młodzież. Przeraża mnie, że nie wszyscy w Rosji dostrzegają realną groźbę ekstremizmu. A ona istnieje i jest bardzo niebezpieczna. Mamy wspólny dług wobec ofiar faszyzmu – nie dać się odrodzić dżumie XX wieku.”

Borys Jelcyn (1931–2007) prezydent Rosji

w radiowym orędziu do narodu.

O młodzieży , O świecie , O wieku

„Śmierć Stalina prymas Wyszyński uznał za znak końca ludobójczej antycywilizacji i oświadczył: „Non possumus!”. Władcy Sowiecji nie zamierzali jednak niczego zmieniać i obawiając się buntu, polecili Lunie Brystygierowej aresztowanie prymasa. Trzeba było jeszcze znaleźć katolika-sowieciarza, który zrealizuje zadanie uświadomienia wiernym, dlaczego ten „mrakabies, obskurant, fideista, zatwardziały i przewrotny klecha, zaciekły wróg ludu, degenerat drapujący się w szaty świętoszka, obmierzły zboczeniec, prawdopodobnie sodomita, no, słowem, samo dno i bagno” powinien zostać pozbawiony wpływu na Kościół, by wspomóc tow. Bieruta w dziele wykorzeniania polskiego faszyzmu. Brystygierowa zleciła to swojemu agentowi Bolesławowi Piaseckiemu, a ten wyznaczył swojego adiutanta – Tadeusza Mazowieckiego. Posługując się osobą bp. Czesława Kaczmarka redaktor naczelny „WTK” („Wrocławski Tygodnik Katolików”, od 1957 r. „Wrocławski Tygodnik Katolicki” – przyp. red.) oskarżył Kościół o prowadzenie „działalności wrogiej wobec interesu narodowego i postępu społecznego w okresie przedwojennym, okupacyjnym i w Polsce Ludowej”. Celem ataku Mazowieckiego była nie tylko ogólna postawa Kościoła wobec komunizmu („podrywanie zaufania w trwałość władzy ludowej i nowych stosunków społecznych w Polsce”), ale i sprawa szczególna: „uwikłania się we współpracę z ośrodkami wywiadu amerykańskiego”.”

Krzysztof Wyszkowski (1947) polski polityk, publicysta, działacz opozycji w PRL

Źródło: Mraka-bies III RP, „Gazeta Polska”, 20 lipca 2011

O śmierci , O ludziach , O zaufaniu , O współpracy

„1 maja mieliśmy w Polsce nawrót komunizmu. Na zdjęciach widać sztandary i transparenty z Marksem, Leninem i Trockim, a jacyś starsi ludzie, którym pokręciło się w głowie, wychwalali komunizm. Mi było bardzo przykro, że widać było takie rzeczy, bo Art. 13 Konstytucji zakazuje głoszenia haseł faszyzmu, nazizmu i komunizmu. U nas pierwszego maja komunizm kwitnie.”

Krystyna Pawłowicz (1952) polska polityczka, prawniczka

Źródło: Posłanka PiS o pochodach 1-majowych: Pokręciło im się w głowie, fronda.pl, 5 maja 2012 http://www.fronda.pl/news/czytaj/tytul/poslanka_pis_o_pochodach_1-majowych:_pokrecilo_im_sie_w_glowie_20936

O ludziach , O czytaniu

„Dziś w Polsce trudno jest zorganizować jakąkolwiek debatę publiczną bez ryzyka rozbicia przez skrajnie prawicową bojówkę. To nie ma charakteru incydentu, ale działania systemowego. To ma wpływ na debatę publiczną i stan wolności słowa. ABW, która z urzędu zwalcza faszyzm i przestępstwa popełniane z nienawiści, w ubiegłym roku znalazła siedem takich spraw. Rok wcześniej – sześć.”

Rafał Pankowski (1976)

Źródło: Miasto spotkań białej siły, „Newsweek”, 27/2013, s. 16.

O charakterze , O wolności , O sile

„Polacy często myślą, że Polska była ofiarą faszyzmu. To prawda, ale mieliśmy własną tradycję zbliżoną do faszystowskiej, m. in. Obóz Narodowo-Radykalny. Na nią nakładają się wpływy zagranicznych ruchów neofaszystowskich i rasistowskich. Ten ruch w Polsce istnieje i ma się dobrze. Jest obecny przede wszystkim wśród młodzieży. Zdecydowanie wykracza to poza faszystowską subkulturę: treści faszystowskie są obecne na stadionach, w części muzyki rockowej, w sieci.”

Rafał Pankowski (1976)

Źródło: Faszyści są wśród nas http://wyborcza.pl/1,76842,8622382,Faszysci_sa_wsrod_nas.html, wyborcza.pl, 6 listopada 2010.

O prawdzie , O młodzieży , O myślach , O myśleniu

„Nie ma jednolitej grupy ludzi, którym bliskie są poglądy faszystowskie. Można raczej powiedzieć, że polskich faszystów różni w zasadzie wszystko, oprócz zamiłowania do ideologii faszystowskiej. Z jednej strony są więc świadomi neonaziści, głęboko zakorzenieni w swojej ideologii skupieni wokół organizacji typu Blood and Honour czy zespołów skinheadzkich jak Honor lub Konkwista 88. Z drugiej mamy środowiska kibolskie wykrzykujące na stadionach hasła antysemickie. Są w końcu grupy odwołujące się do faszyzmu przedwojennego jak np. Obóz Narodowo Radykalny.”

Marcin Kornak (1968–2014)

Źródło: Marcin Kornak: „Faszyzm wszedł do politycznego mainstreamu” http://spoleczenstwo.newsweek.pl/marcin-kornak---faszyzm-wszedl-do-politycznego-mainstreamu-,84377,1,1.html, newsweek.pl, 11 listopada 2011

O ludziach

„Bogaci Żydzi, Żydzi z klasy średniej, żydowscy urzędnicy służby cywilnej, którzy obawiali się walki po stronie Dreyfusa, dziś obawiają się walki z faszyzmem. Myślą tylko o tym, żeby gdzieś się zagrzebać i ukryć.”

Léon Blum (1872–1950) francuski polityk

w 1935.
Źródło: Tony Judt, Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty, tłum. Michał Filipczuk, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, s. 61.

O myślach , O wieku , O walce , O myśleniu

„Każda ideowość posunięta do przesady zaczyna kierować się zasadą, że cel uświęca środki. Dlatego zarówno w wynaturzonej działalności świętej inkwizycji, jak i czasach komunizmu czy faszyzmu, a i teraz, gdy doszedł do głosu islamizm i towarzyszący mu terroryzm – szlachetna idea usprawiedliwiała i usprawiedliwia niedające się wytłumaczyć okrucieństwo.”

Izabella Cywińska (1935) polski reżyser teatralny, b. minister kultury i sztuki

Źródło: „Rzeczpospolita”, 29 listopada 2007 http://www.teatry.art.pl/!rozmowy/unmp.htm

„Z komunizmu do faszyzmu jeden krok. To śmiecie każdego społeczeństwa.”

Daniel Olbrychski (1945) polski aktor

Anioły wokół głowy

„Faszyzm – to nie oddziały SA lub „Czarnych Koszul” maszerujące ulicami. Faszyzm – to urzędnicy w zarękawkach, dyrygujący tym, co ma robić kapitalista w „swojej” fabryce, ojciec ze „swoim” dzieckiem – a czasem: ilu Żydów (albo anty-semitów) posłać do Oświęcimia.”

Janusz Korwin-Mikke (1942) polski polityk

Źródło: blog, 9 maja 2008

O dzieciach , O czasie

„Faszyzm nie odrzucał nigdy haseł nacjonalistycznych, ponieważ są to jego własne hasła; on to przeciwstawia polityczną walkę zorganizowanych grup narodowych społecznej walce klas, oraz wojenną ekspansję zaborczych aparatów państwowych – zbiorowej współpracy pokojowej wolnych i równych narodów.(…) Nacjonalizm, to jedyna treść ideowa, jaką faszystowska burżuazja może przeciwstawić ideologii robotniczej”

Kazimierz Zakrzewski (1900–1941)

Źródło: Czy „narodowcy” są faszystami?, „Front Robotniczy”, nr 51, 20 października 1936. http://lewicowo.pl/czy-%E2%80%9Enarodowcy%E2%80%9D-sa-faszystami/

O walce , O współpracy

„Na faszyzm, rasizm i antysemityzm nigdy zgody nie będzie. Nie będzie zgody na łamanie prawa. Jeśli będziemy godzić się na funkcjonowanie marginesu, to ten margines przestanie w końcu być marginesem i wejdzie nam na głowę.”

Marcin Kornak (1968–2014)

Źródło: Silny NOP mógł powstać tylko we Wrocławiu? „Ostrzegaliśmy” http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,14196192,Silny_NOP_mogl_powstac_tylko_we_Wroclawiu___Ostrzegalismy_.html?as=2, gazeta.pl, 30 czerwca 2013

„Faszyzm był ruchem superrelatywistycznym, bo nigdy nie usiłował ubierać w kształt definitywnego programu potęgi swojego stanu ducha, zdobywanego fragmentaryczną intuicją.(…) Ten relatywizm i uniwersalna ruchliwość sprawiły, że my, faszyści, możemy śmiało rozdzierać wszystkie tradycyjne kategorie polityczne i dokonywać ciągłych zwrotów: arystokratyczni i demokratyczni, rewolucyjni i reakcyjni, proletariaccy i antyproletariaccy, pacyfistyczni i antypacyfistyczni – jak prawdziwi syjamscy bracia, doskonale wymienialni.”

Giano Accame (1928–2009) włoski dziennikarz, pisarz i historyk

Źródło: Jacek Bartyzel, Giano ACCAME, legitymizm.org http://www.legitymizm.org/spw-giano-accame

„Obecność włoskich neofaszystów na Marszu Niepodległości Polski obok chłopców w bluzach z symbolem Powstania Warszawskiego to dla mnie jest splunięcie w twarz tym weteranom AK, którzy przeciw faszyzmowi walczyli.”

Adrian Zandberg (1979) polski historyk i polityk lewicowy

Źródło: Zandberg: Włoscy neofaszyści na Marszu Niepodległości to plucie w twarz żołnierzom AK http://wyborcza.pl/1,75248,19179403,zandberg-wloscy-neofaszysci-na-marszu-niepodleglosci-to-plucie.html, wyborcza.pl, 12 listopada 2015.

„Nie chodzi o to, że ta władza jest tak samo brutalna, totalitarna czy wyznaje tamtą ideologię, bo to absurd. Rzecz w tym, że dostrzegam domykanie się systemu przypominającego Polskę Ludową w takim sensie, w jakim władza była w PRL całkowicie niekontrolowana. Coraz mniej jest silnych mediów, które patrzą jej na ręce. Opozycji zaś odbiera się prawo do normalnego funkcjonowania, krytyki. Gdy tego próbuje, słyszy, jak w PRL, że dzieli i jątrzy. Pojawiły się nawet zarzuty o faszyzm. To też już było, tuż po II wojnie światowej faszystami byli rząd londyński i żołnierze wyklęci. Tak likwidowano ówczesną opozycję.”

Barbara Fedyszak-Radziejowska (1949) polska socjolog

o władzy PO.
Źródło: Barbara Fedyszak-Radziejowska: Polsce grozi demokracja fasadowa, rp.pl, 1 maja 2011 http://wsieci.rp.pl/opinie/horyzonty/Dr-Barbara-Fedyszak-Radziejowska-Polska-jest-demokracja-fasadowa

O wojnie , O demokracji , Sens

„Przemarsze członków Obozu Narodowo-Radykalnego są profanacją Święta Niepodległości. ONR to antysemicka organizacja odwołująca się do ideologii totalitarnej, która w ogóle nie powinna mieć prawa manifestowania. Szczególnie rażące jest organizowanie takich imprez akurat w Warszawie, która tak bardzo ucierpiała z powodu faszyzmu.”

Rafał Pankowski (1976)

Źródło: Zatrzymać bandę skinheadów http://www.rp.pl/artykul/9157,561798-Czy-zakazac-Marszu-Niepodleglosci-11-listopada.html, rp.pl, 9 listopada 2010.

„Oskarżenie kogoś o faszyzm, a w każdym razie skłonności faszystowskie stało się normą rzeczników polskiego status quo.”

Bronisław Wildstein (1952) dziennikarz polski

Źródło: „Uważam Rze”, 23 maja 2011

„Doświadczenie historyczne uczy również, że zaangażowane mniejszości bywają zdolne do zmiany kierunku, w jakim podąża reszta społeczeństwa. Potrafią czasem przekonać większość, że jej obojętność prowadzi donikąd albo do katastrofy, i skłonić masy do zaangażowania. Ktoś mógłby zapytać, dlaczego odwołuję się akurat do tradycji ruchu oporu z okresu II wojny światowej, a nie na przykład do rewolucji francuskiej. Ale to chyba dlatego, że dla mojego pokolenia sytuacja była w pewnym sensie podobna do dzisiejszej. Stanęliśmy w obliczu czegoś strasznego, potwornego wręcz – a większość mówiła, że przecież nic nie można zrobić, że nic od nas nie zależy. Mniejszość była gotowa stawić opór i ostatecznie udało się pokonać faszyzm.”

Stéphane Hessel (1917–2013)

Źródło: Najgorsza jest obojętność, krytykapolityczna.pl, 6 maja 2011 http://www.krytykapolityczna.pl/Wywiady/HesselNajgorszajestobojetnosc/menuid-1.html

O wojnie , O czasie , O obojętności , Sens

„Przeżywamy okres dziejowy „niestałej równowagi sił społecznych”; faszyzm, „cezaryzm”, dyktatura jednostki, monarchizm usiłują utrwalić, stabilizować, sztucznie moment chwilowej przewagi kapitału (w szerokim słowa znaczeniu) nad pracą. Dyktatura komunistyczna w Związku Republik Sowieckich usiłuje utrwalić, stabilizować sztucznie moment chwilowej przewagi fizycznej (jesienią roku 1917) pracy nad kapitałem. I jedno i drugie jest w zasadzie beznadziejne. Socjalizmu niepodobna „wprowadzić” przemocą; niepodobna także przemocą powstrzymać na stałe jego pochodu naprzód – chyba, że nastąpi katastrofa całej cywilizacji nowoczesnej. I jedno i drugie prowadzi rozwój dziejowy na szlaki gwałtownych – rewolucyjnych i kontr-rewolucyjnych – starć społeczno-klasowych, na szlaki załamań gospodarczych, które nie ratują kapitalizmu, nie ocalą komunizmu, ale utrudniają tragicznie, straszliwie, zwycięstwo socjalizmu.”

Mieczysław Niedziałkowski (1893–1940) polityk polski

Źródło: Socjalizm a liberalizm, w: Demokracja parlamentarna w Polsce, Wyd. Księgarni Robotniczej, Warszawa 1930 http://lewicowo.pl/socjalizm-i-liberalizm/

O demokracji , O zwycięstwie , Jesień

„Od kiedy pamiętam, słyszę, że Polacy nie są zdolni do faszyzowania. Obóz patriotyczny kurczowo trzyma się tego argumentu: Polacy tylko bohatersko walczyli z niemieckim faszyzmem, za co zostali ukarani przez komunę, która faszyzmem nazywała każde (jakże przecież słuszne) prawicowe odchylenie. W rezultacie wszelkie podobieństwa między endeckim bojówkarstwem II Rzeczypospolitej a doktryną faszystowską należało uznać za wyłącznie przypadkowe.(…) W istocie (…) w dzisiejszej polityce prawicy (…) trwałym układem domyślnym jest antykomunistyczny opór wobec stalinowskiego terroru, dlatego też cały współczesny świat nadal postrzega ona w zimnowojennym pryzmacie lat 50. Dziś jej coraz jawniej endecka część po cichu sympatyzuje z doktryną tak uparcie kompromitowaną przez komunę – czyli faszyzmem właśnie – sądząc, że w związku z tym nie może być ona tak całkiem zła: w końcu wróg naszego wroga jest naszym przyjacielem. A jednocześnie korzysta z osłony prawicowej inteligencji, która dobrze przyswoiła sobie argument krytycznej bezużyteczności słowa „faszyzm.””

Agata Bielik-Robson (1966) polska filozof

Źródło: Rumak narodowy, „Wysokie Obcasy”, 6 lipca 2013.

O świecie , O inteligencji

„Ideolodzy skrajnej prawicy bardzo często wykorzystują stadionową młodzież do swoich celów. Ci młodzi przychodzący tam ludzie są często bardzo zagubieni. Dzięki nim czują się potrzebni, docenieni. Wreszcie czują, że przynależą do jakiejś grupy, a dodatkowo wmawia się im, że robią to wszystko dla Polski, że walczą o swój kraj ojczysty. Nikt nie zadaje sobie trudu refleksji, że z jednej strony na tych stadionach odbywa się regularna pochwała postaci rzeczywiście walczących o Polskę, jak bohaterowie Armii Krajowej, a z drugiej, te same środowiska wznoszą hasła rasistowskie, antysemickie i wprost nawiązują do faszyzmu. Przecież idolem tych wszystkich ludzi ze stadionów, w dużej część ludzi młodych, jest facet, który napisał książkę Jak pokochałem Adolfa Hitlera! I to on uczy ich patriotyzmu! A oni zupełnie bezrefleksyjnie przyjmują jego punkt widzenia. Tylko dlatego, że on jest starym kibicem, ma autorytet potwierdzony dużą liczbą odbytych wyjazdów na mecze itd.”

Marcin Kornak (1968–2014)

Źródło: Silny NOP mógł powstać tylko we Wrocławiu? „Ostrzegaliśmy” http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,14196192,Silny_NOP_mogl_powstac_tylko_we_Wroclawiu___Ostrzegalismy_.html, gazeta. pl, 30 czerwca 2013.

O ludziach , O młodzieży , O facetach

„Europejskie faszyzmy były ruchami mocarnymi, zdobywały masy i elity na całym kontynencie. Bez tej triumfującej siły właściwie faszyzmu nie ma. Jest jego parodia. Zamiast mówić o faszystach, wolę nazywać tych ludzi skrajnymi narodowcami lub, czemu nie, totalistami-parodystami.”

Marek Beylin (1957) polski dziennikarz i publicysta

Źródło: wyborcza.pl, 19 listopada 2010 http://wyborcza.pl/1,97863,8689306,Parodia_faszyzmu_i_obywatelskie_swieto_niepodleglosci.html#ixzz161RYAswi

O ludziach , O sile

„Najbardziej perfidną formą faszyzmu, jego najwyższym stadium, jest tulipania. Zwolennicy tulipanii w konflikcie z prawem i porządkiem społecznym rozkładają kwiaty na ulicach, na kwietnikach, w okolicach urzędów państwowych. Każdy tulipan uderza w powagę władzy. Tylko nadzwyczajny refleks urzędników miejskich w Warszawie sprawił, że tulipany nie zniszczyły długo budowanego porządku społecznego. W ciągu dwóch godzin od momentu rozłożenia ich na ulicy wzmocnione oddziały straży miejskiej zdołały aresztować większość nielegalnych kwiatów (…) Zdrowa część społeczeństwa musi wyrwać ten kolorowy chwast z naszej polityki. Dobry przykład dali miejscy strażnicy obezwładniając Solidarnych 2010 i kopiąc dziennikarza „GP.””

Tomasz Sakiewicz (1967) polski dziennikarz

Człowiek z przetrąconym kręgosłupem kwiatków kłaść nie będzie.
Źródło: Zaplute karły kaczyzmu, „Gazeta Polska”, 4 maja 2011

O Kwiatach

„Dlaczego w pewnym momencie ludzie myślący, inteligentni nagle są w stanie uwierzyć Mussoliniemu, Hitlerowi czy Stalinowi i szczerze przekonywać innych ludzi, że droga, którą podążają ci dżentelmeni, to jest najlepsza droga dla narodu czy świata? Do dzisiaj zastanawiamy się, gdzie jest geneza tej siły, jaką miały swego czasu faszyzm czy komunizm albo dzisiaj ma islamski fundamentalizm.”

Adam Michnik (1946) polski dziennikarz i publicysta

Źródło: Głos zmęczonej Kasandry. Z Adamem Michnikiem rozmawiał Piotr Najsztub, „Przekrój”, 11 października 2007.

O ludziach , O sile , O czasie , Myślący

„Faszyzm, jako okres wsteczny w rozwoju kapitalizmu, z punktu widzenia Kościoła był mniej diaboliczny od rządu demokratycznego: faszyzm był bluźnierstwem, ale nie zagrażał Kościołowi od wewnątrz, ponieważ był fałszywą nową ideologią. Konkordat nie był w latach trzydziestych świętokradztwem, ale jest nim dzisiaj, bo jeśli faszyzm nawet nie zadrasnął Kościoła, to neokapitalizm go teraz niszczy. Akceptacja faszyzmu była potwornym epizodem, jednak akceptacja burżuazyjnej cywilizacji kapitalistycznej jest faktem definitywnym, którego cynizm nie jest tylko kolejną plamą w historii Kościoła, ale jest błędem, za który Kościół zapłaci prawdopodobnie swoim upadkiem.”

Pier Paolo Pasolini (1922–1975) włoski pisarz, poeta i reżyser filmowy

Źródło: Szalony slogan jeansów Jesus, „Corriere della Sera”, 17 maja 1973, tłum. Anna Osmólska-Mętrak.

O błędach , O historii

„Szept po całym świecie krąży,
Robotniku, czy słyszysz ten szept?
Rozbrzmiewa głos ministrów wojny.
Robotniku, czy słyszysz ten szept? (…)
To szept w dolarach, to szept w armatach,
To szept w pancernych płytach.
Szept w bunkrach, zasiekach i kazamatach.
Szept w moratoriach, w kredytach.
To szepce głos światowego faszyzmu:
Do walki, do walki z bolszewizmem!”

Erich Weinert (1890–1953) niemiecki poeta

Źródło: Koncentracja w tajemnicy, 1932, „Życie Literackie” 1951, nr 4 (18 marca), przeł. Witold Wirpsza http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=14095

O życiu , O wojnie , O walce

„Gdyby nie było chamstwa, nie byłoby faszyzmu. Chamstwo jest nosicielem pogardy i przemocy, podłości i woli zniszczenia.”

Ryszard Kapuściński (1932–2007) polski reportażysta, dziennikarz, pisarz i publicysta

„Nacjonaliści są gotowi pogodzić się z rozpadem Rosji, z odłączeniem np. Kaukazu Północnego. Rosja może być mała, byle była „czysta” – dlatego niepodległość Kaukazu pociągnęłaby za sobą czystki etniczne w Moskwie. Oczywiście nie może się to podobać zwolennikom koncepcji wieloetnicznego imperium. Doświadczenie historyczne pokazuje zresztą, że etnonacjonalizm czy faszyzm są właściwie niemożliwe w imperiach, w których ludność jest tak bardzo wymieszana jak u nas. Faszyzm węgierski zyskał moc dopiero po utracie większości terytorium po traktacie z Trianon z 1920 roku, w granicach habsburskich byłby w zasadzie nie do pomyślenia.”

Boris Kagarlicki (1958)

Źródło: rozmowa Sławomira Sierakowskiego i Michała Sutowskiego, „Krytyka Polityczna” nr 27–28/2011.

„Dla papieża bliźniętami są wolnomularze, darwiniści, marksiści i anarchiści, gdyż wszyscy oni bluźnierczo zaprzeczają niepokalanemu poczęciu. Dla Hitlera bliźniętami są liberalizm i marksizm, bo nie chcą nic słyszeć o „krwi i honorze”. Z kolei dla demokraty bliźniętami są faszyzm i bolszewizm, gdyż nie podporządkowują się powszechnemu prawu wyborczemu itd.”

Lew Trocki (1879–1940) rosyjski rewolucjonista

Źródło: Ich moralność a nasza (1936), marxists. org http://www.marxists.org/polski/trocki/1936/02/moralnosc.htm

O morzu

„Ja sobie ostatnio tak stwierdziłem, że frustracja lewicy… można ją mierzyć w adolfach. To znaczy jak lewica jest bardzo sfrustrowana to wtedy właśnie pojawia się Hitler, pojawia się faszyzm, pojawia się nazizm. To wszystko co nie jest lewackie, lewicowe jest faszystowskie. Myślę, że za tą wypowiedź to panie profesorze… tak 6 na 10 w skali adolfów.”

Robert Winnicki (1985) Polski polityk, działacz społeczny, poseł na Sejm RP VIII i IX kadencji

w dyskusji z Janem Hartmanem w programie Młodzież kontra czyli… pod ostrzałem.
Źródło: Winnicki do Hartmana: Za tą wypowiedź to panie profesorze… tak 6 na 10 w skali adolfów http://www.fronda.pl/a/winnicki-do-hartmana-za-ta-wypowiedz-to-panie-profesorze-tak-6-na-10-w-skali-adolfow,23391.html, fronda.pl, 6 listopada 2012.

O młodzieży , O myślach , O myśleniu

„Proszę pamiętać: ja jestem starym komunistą i jedynym na świecie, który opisał teorię komuno-faszyzmu i objaśnił, co to jest.”

Adam Schaff (1913–2006) filozof polski

„Faszyzm: komando pod dyktando.”

Antoni Regulski

Kolacja u Pascala

„Próby poskramiania polskiego patriotyzmu widzimy od 22 lat. A w zasadzie od ’45 roku, choć teraz mamy do czynienia z nową odsłoną. Komunizm był próbą – jak mówiono – nowego, innego patriotyzmu, ale jego racją główną była zależność od Związku Sowieckiego. Od ’89 roku zaczęto nam tłumaczyć – w ogromnym skrócie – że polskość jest jakimś brzemieniem, przeszkodą w procesie transformacji, modernizacji, że patriotyzm jest niebezpieczną cnotą, Jeśli w ogóle nią jest. Pojawiały się w „Gazecie Wyborczej” próby wmawiania nam, że patriotyzm to faszyzm. Plan zakładał, że mamy się rozpłynąć w wyższej wspólnocie, jaką stanowi Unia Europejska etc. To oczywiście nonsens, bo nie ma wspólnoty europejskiej, nie ma narodu europejskiego, ludu europejskiego, społeczeństwa europejskiego, nie ma demokracji europejskiej. I ten proces trwa.”

Bronisław Wildstein (1952) dziennikarz polski

Źródło: Wildstein: Renegaci nie zwyciężą z patriotami, stefczyk.info, 28 kwietnia 2012 http://www.stefczyk.info/publicystyka/opinie/wildstein-renegaci-nie-zwycieza-z-patriotami

O ludziach , O demokracji

„W ostatecznym rachunku bonapartyzm radziecki zawdzięcza swe powstanie opóźnieniu się rewolucji światowej. Jednak w krajach kapitalistycznych ta sama przyczyna zrodziła faszyzm.”

Lew Trocki (1879–1940) rosyjski rewolucjonista

Zdradzona rewolucja. Czym jest ZSRR i dokąd zmierza? (1936)

„Jesteśmy jednym z tych ruchów, które jak faszyzm we Włoszech, hitleryzm w Niemczech, obóz Salazara w Portugalii, karlizm i falanga w Hiszpanii obalają stary system masońsko-plutokratyczno-socjalistyczno-żydowski i budują porządek nowy, porządek narodowy.”

Jędrzej Giertych (1903–1992) harcerz, polityk, dyplomata, dziennikarz, pisarz, publicysta, historyk, prawnik

Źródło: O wyjście z kryzysu, 1938, s. 31.

„Złowieszcze nacjonalistyczne zjawisko wyrosło jak chwast na ukraińskim czarnoziemie, i jak chwast wyrwane z ojczystej gleby z korzeniami, kwitnie i owocuje tam, dokąd udali się pogrobowcy-epigoni faszyzmu ukraińskiego, uciekając przed karzącą ręką sprawiedliwości ludowej. Znalazłszy odpowiednie warunki do kultywowania „tożsamości”, nacjonaliści żyją i działają na szkodę swej radzieckiej ojczyzny, na szkodę socjalizmu jako całości.”

Edward Prus (1931–2007) historyk polski

Herosi spod znaku tryzuba, Warszawa 1985
Źródło: str. 342

O sprawiedliwości , O ojczyźnie

„Sami patrzycie na nasze odbudowujące się z ruin i zgliszcz wsie i miasta, przez który przeszedł uzbrojony po zęby hitleryzm, czyli faszyzm niemiecki. Faszyzm niemiecki, z którym tak pięknie dogadywał się i nasz faszystowski, przedwrześniowy, sanacyjny rząd.”

Janina Broniewska (1904–1981) polska pisarka

O człowieku który się kulom nie kłaniał
Źródło: wyd. MON, Warszawa 1960, s. 60.

„Znam ludzi redagujących „Szczerbca” i wiem, że to przyzwoici chłopcy, dobrzy Polacy, którzy nie mają nic wspólnego z faszyzmem ani nacjonalizmem (…) Podobnie jak ja mają po prostu poglądy narodowe.”

Zygmunt Wrzodak (1959) polityk polski

Źródło: Wrzodak obrońcą polskich wartości, wyborcza.pl, 29 kwietnia 2006 http://wyborcza.pl/1,75478,3314821.html

O ludziach

„Polskie życie polityczne nie może być dżunglą afrykańską, w której buszuje kilkunastu hultai klasowych. (…) Wasz faszyzm albo zginie w Polsce, rozbije głowę o demokrację, albo Polska zapłonie wojną domową.”

Ignacy Daszyński (1886–1936) polski polityk

po napadnięciu przez prawicowe (endeckie) bojówki.
Źródło: Walentyna Najdus, Ignacy Daszyński 1866–1936, Warszawa 1988

O życiu , O wojnie , O demokracji

„Najgłębsza definicja faszyzmu brzmi: jest to ruch polityczny, który podąża najbardziej bezpośrednio i najbardziej radykalnie na drodze wielkiej rewolucji naszych czasów, na drodze rewolucji ciała – zdrowia, godności, płodności i heroizmu – drodze obrony człowieka przeciw wielkiemu miastu i przeciw maszynie”

Pierre Drieu La Rochelle (1893–1945)

Źródło: Jacek Bartyzel, Pierre Drieu La Rochelle, legitymizm.org http://www.legitymizm.org/ebp-pierre-drieu-la-rochelle

„Tu [w Biblii] jest napisane, że musisz być świętym, by wiedzieć, że pójdziesz do nieba.
Ja widzę to tak, że tylko musisz być sobą, by pójść do piekła.
Nie będziemy więcej uciskani przez faszyzm chrześcijaństwa!
Nie będziemy więcej uciskani przez mentalność państwa policyjnego!
Nikt z tych ludzi na zewnątrz nie zdaje sobie sprawy jak dużo mocy jest w tym jednym pomieszczeniu.
Niech ją usłyszą!”

Marilyn Manson (1969) kontrowersyjny muzyk amerykański

The way I see it you only gotta be yourself to go to hell."
We will no longer be oppressed by the fashism of christianity.
We will no longer be oppressed by the police state mentality.
None of those people outside realize how much power is in this one room.
Let them hear it! (ang.)
wypowiedź przed piosenką Antichrist Superstar.

O ludziach , O piekle

„Jeszcze dziś, na skutek opacznego myślenia, postrzega się faszyzm jako specyficzną, narodową skłonność Niemców lub Japończyków. (…) Faszyzm jest zjawiskiem międzynarodowym, przenikającym cały organizm ludzkiego społeczeństwa wszystkich narodów.”

Wilhelm Reich (1897–1957) psycholog austriacki

Źródło: Psychologia masowa faszyzmu, przedmowa do wydania trzeciego (1942)

O myślach , O myśleniu

„To nie o to chodzi, że [Macierewicz, Kaczyński, Naimski] to są nasi dawni koledzy. Od lat z nimi nie pracowałam, ludzie się zmieniają, wiem to po sobie. I nie mówię o faszyzmie, ale o tym, że mogą wprowadzić system autorytarny. (…) Mnie najbardziej razi, że można śmierć ludzi traktować instrumentalnie, ogłaszać dwa wybuchy, historię fałszować, wykreślać zasługi dawnych kolegów, nie szanować nikogo, nawet powstańców.”

Ludwika Wujec (1941)

Źródło: rozmowa Grzegorza Sroczyńskiego, Przyjaciele z KOR-u. Dlaczego teraz się nie lubią? Rozmowa z Ludwiką i Henrykiem Wujcami, „Duży Format” http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,20692315,przyjaciele-z-kor-u-dlaczego-teraz-sie-nie-lubia-rozmowa-z.html, wyborcza.pl, 15 września 2016.

O śmierci , O ludziach , O historii

„Od chwili, kiedy to, co określamy mianem, nieprecyzyjnym, lecz wygodnym, faszyzmu, a co lepiej byłoby nazwać narodowym socjalizmem (Nationalsozialismus), poniosło klęskę, którą uznać można za ostateczną, w świecie zmagają się z sobą dwie siły. Jedna z nich, energiczna, konstruktywna, agresywna, ożywiona wielką wiarą w samą siebie, to marksizm-leninizm. Druga, apatyczna, konserwatywna, pokojowa, pozbawiona ideałów i natchnienia, to kapitalizm. Założywszy, że żadna zmiana nie naruszy tej równowagi, a raczej nierównowagi sił, można już w tej chwili przewidzieć zwycięstwo marksizmu-leninizmu. Zatriumfuje on jako taki, albo też posłuży się, jak Grecy koniem trojańskim, socjalizmem nienarodowym.”

Vladimir Volkoff (1932–2005) pisarz francuski

Źródło: Montaż, Klub Książki Katolickiej 2006, s. 295. ISBN 83-88481-69-X

O książkach , O wierze , O sile , O zmianach

„Powiedziałem, że idea równości jest sprzeczna z całą strukturą gatunku ludzkiego. Co jest najwspanialsze w ludzkości, co wyznacza jej genialność w stosunku do innych gatunków, to właśnie, iż człowiek nie jest równy człowiekowi - gdy mrówka jest równa mrówce.

[…] Nie przeczę (mówiłem dalej), wrażenie optyczne jest niewątpliwe: wszyscy jesteśmy mniej więcej tego samego wzrostu i mamy te same narządy… Ale w jednostajność tego obrazu wdziera się duch, ta specyficzna właściwość naszego gatunku, i ona sprawia, że gatunek nasz staje się w łonie swoim tak zróżnicowany, tak przepaścisty i zawrotny, że między człowiekiem a człowiekiem powstają różnice stokroć większe niż w całym świecie zwierzęcym. Pomiędzy Pascalem lub Napoleonem, a chłopkiem ze wsi większa jest przepaść, niż między koniem a glistą. Ba, mniej się różni chłop od konia niż od Valerego lub św. Anzelma. Analfabeta i profesor tylko na pozór są takimi samymi ludźmi. Dyrektor jest czymś innym niż robotnik. Czyż panu samemu nie jest dobrze wiadomo - tak intuicyjnie, na marginesie teorii - że nasze mity o równości, solidarności, braterstwie są niezgodne z naszą prawdziwą sytuacją?

Ja, przyznam się, w ogóle podałbym w wątpliwość, czy w tych warunkach można mówić o "gatunku ludzkim" - czy to nie jest pojęcie zanadto fizyczne?

Cortes spoglądam na mnie okiem zranionego inteligenta. Wiedziałem co myśli: faszyzm! A ja szalałem z rozkoszy proklamując tę Deklarację Nierówności, bo mnie inteligencja w ostrość, w krew się przemieniała!”

Witold Gombrowicz (1904–1969) pisarz polski

Dziennik 1957-1961

O inteligencji , O myślach , O myśleniu , O wrażeniach

„Sympatie do faszyzmu i jego włoskiego przywódcy nie przekładały się na koncepcje tworzenia faszyzmu polskiego. Ideologowie ZLN i SN odlegli byli od przenoszenia modelu państwa faszystowskiego na rodzimy grunt.”

Ewa Maj (1957)

Źródło: Narodowa Demokracja, [w:] Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918-1939, red. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001, s. 135.

Odległy