1. Cytaty
  2. Autorzy
  3. Stanisław Brzozowski

Stanisław Brzozowski cytaty

Stanisław Leopold Brzozowski, pseud. Adam Czepiel – polski filozof, pisarz, publicysta i krytyk teatralny i literacki epoki Młodej Polski. Zwolennik materializmu historycznego, który wprowadził marksizm do myśli polskiej. Twórca „filozofii pracy”. Znany głównie jako autor Legendy Młodej Polski oraz „pierwszej polskiej powieści intelektualnej” pt. Płomienie. Wikipedia  

✵ 28. Czerwiec 1878 – 30. Kwiecień 1911
Stanisław Brzozowski Fotografia
Stanisław Brzozowski: 79   Cytatów 7   Polubień

Stanisław Brzozowski słynne cytaty

„Człowiek bez narodu jest duszą bez treści, obojętną, niebezpieczną i szkodliwą.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)
Źródło: Prolegomena filozofii pracy

„Jesteśmy katolikami i zagadnienia, które świat cały szarpią, załatwione są dla nas w symbolu wiary.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: III, Polska zdziecinniała

„Nie twórzmy tylko teorii usprawiedliwiających bezczynność.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Danuta Gorajewska, Fakty i mity o osobach z niepełnosprawnością, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2006.

„Słyszą i widzą i właśnie dlatego twierdzą,
Że mają prawo domagać się od myśli pociechy.
Pociechy i ukojenia nie prawdy.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Jerzy Jankowski, Monarsze sekrety, tu: Od wydawcy

„Cierpieniem wymknąć się tragicznej konieczności stanowienia, określonej myśli i woli.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XIV, Sam na sam z klęską

„Zapamiętajcie sobie, że kto występuje w imieniu praw pracy, zagraża istnieniu wszystkich tych, co z tej pracy żyją, podkopuje same warunki ich istnienia. Jest wrogiem, którego trzeba zniszczyć, zabić, tak jak się zabija niebezpieczne zwierzę.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I, V, Katia

Stanisław Brzozowski Cytaty o myślach

„Wytwory myśli ludzkiej panować znów zaczynają nad nią i to, co jest stanowiskiem naszym wobec rzeczywistości, ukazuje się nam jako bezwzględna i niezależna od nas właściwość świata.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

„Trzeba, aby życie trwało i aby rozwijało się, potężniało: trzeba stwarzać myśl dającą powodzenie (…) u nas organizuje się myśl w ten sposób, aby dostarczała ona usprawiedliwień dla wszelkich niepowodzeń; nie może być mowy nawet o tym, że tylko ten ostatni punkt widzenia jest na wskroś niemoralny; nie ma nawet bardziej demoralizującej zasady, niż chcieć być zwyciężonym, albo chociażby tylko wiedzieć, że się nim będzie i pomimo to nie zmienić kierunku swego życia, metod swojej myśli. Chociażby myśl nasza rozwijająca się w taki sposób posługiwała się jak najbardziej uświęconymi pojęciami i hasłami, jest błędem umysłowym i moralnym.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Poszukiwaczom idei narodowej, „Przegląd Społeczny”, 1906.

„Pierwiastki postępowe naród tworzą, wsteczne  –  imienia jego wzywają nadaremno.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Andrzej Mencwel, Stanisław Brzozowski. Kształtowanie myśli krytycznej, wyd. Czytelnik, Warszawa 1976, s. 311.

„Intelektualna wierność samemu sobie jest niezbędnym warunkiem umysłowego życia: kto nie jest odpowiedzialnym sprawcą swych myśli, kto bez wewnętrznego uzasadnienia jedną dla drugiej porzuca – w kim sprzeczności myślowe nie wzbudzają piekącej potrzeby usunięcia ich, ten jako ja myślące nie istnieje, w tym w ogóle unicestwiona została najbardziej zasadnicza wartość ludzka.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: II, Kryzys romantyzmu

„To, co człowiek czyni, musi on uważać za swoją odpowiedzialność, musi przyjmować odpowiedzialność za wszystko w czym bierze udział, do czego przyczynia się całym życiem swoim – gdyż inaczej demoralizuje sam siebie. Zrzucanie z ludzi odpowiedzialności za ich czyny, przyzwyczajanie ich do tej myśli jest budowaniem i rozwijaniem psychiki niewolniczej. Nasza swoboda sięga tak daleko, ten sam ma okres co i nasze poczucie odpowiedzialności.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I, V, Katia

„Wiedza historyczna i socjologiczna jest zawsze „subiektywna”, tj. zależna od pozycji społecznej, od nieuświadamianych emocji lub świadomie wybranych ideałów społecznych badacza; rzekomy „obiektywizm” jest w najlepszym wypadku subiektywną iluzją socjologa.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Andrzej Walicki, Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego, Kraków 1974.

Stanisław Brzozowski Cytaty o myśleniu

„Ekonomia kapitalistyczna, myśl kapitalistyczna tworzą mistyfikację, uznając za podstawę istnienia ludzkości w przyrodzie zysk od kapitału. (…) Stworzenie typu swobodnego pracownika jest właściwym zadaniem ludzkości, która pragnie być wolna, tj. nie zależeć od przypadku. Dopóki myśliciele kapitalistyczni nie dowiodą, że tylko praca stwarzająca zysk dla właściciela kapitału jest postacią energii, istniejącej przyrodniczo, dotąd żaden rewizjonizm mieszczaństwu nie pomoże.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Ich rewizjonizm, „Przegląd Społeczny” nr 22, 22 lipca 1907.

„Nigdzie chyba na całym świecie stosunki pomiędzy katolicyzmem, jako religią ludową, a katolicyzmem jako głęboką dyscypliną moralną, obejmującą całe życie człowieka, pomiędzy katolicyzmem maluczkich, a katolicyzmem doktorów, nie ułożyły się w sposób tak straszliwie demoralizujący jak u nas. (…) I tak nie wiedząc, czym jest ta wiara, nie chcąc o tym myśleć, lub lekceważąc ją, o ile idzie o nią samą, nasza inteligencja ochrania w „katolicyzmie” jakiś skarb ludowy.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: III, Polska zdziecinniała

„(…) mnóstwo drukowanego papieru, które przytłacza nas dzisiaj, zniknie w świecie, w którym myśl przestanie być wyzyskiwanym przywilejem. Żywe i nieskrępowane słowo zastąpi w wielu wypadkach druk, który jest dziś nie tyle środkiem rozpowszechniania myśli, ile raczej zabezpieczenia własności duchowej.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; II, Nowa wiosna

„Ludzka wola i świadomość, działalność partii rewolucyjnej lub interwencjonizm państwowy – może skutecznie przeciwstawiać się żywiołowym procesom i nadawać kierunek rozwojowi historycznemu.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Andrzej Walicki, Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego, Kraków 1974.

„Rozwój realny i rozwój idealny nowoczesnej ludzkości idą nieustannie i nieodpornie w tym jednym kierunku: stworzyć społeczeństwo jako organizację swobodnych pracowników, normowaną wyłącznie przez ich wolę i świadomą myśl.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Myśl i praca, „Społeczeństwo” nr 2, listopad 1907 http://lewicowo.pl/mysl-i-praca/

„Wy nie wiecie co to jest matematyka! wy myślicie: liczby, liczby! Nie! A ona śpiewa, gra jak kryształ. Cała dusza tonie w dźwięcznym, przejrzystym krysztale.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

Stanisław Brzozowski: Na czasie cytaty

„Poza sobą i ponad sobą ludzkość otacza mrok i próżnia. Lecz nie jest to pobudka do rozpaczy, lecz wezwanie do twórczego męstwa. Próżnia ta znaczy że ludzkość jest panią swych losów, nieokreśloność nie ma być pojęta jako los nieznany i wszechwładnie rządzący ludzkością, lecz jako zadanie do spełnienia.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

O losie

„Przełomowy charakter literatury Dostojewskiego, polegający na wyzwoleniu się spod władzy idealistycznej, inteligenckiej psychologii i usiłowaniu wytworzenia świadomej, dziejowej psychiki rosyjskiej, czynnej, nowoczesnej wiary narodu rosyjskiego.”

Stanisław Brzozowski

Głosy wśród nocy (1912)
Źródło: Kryzys w literaturze rosyjskiej

O wierze , O literaturze , O charakterze

„Każdy człowiek, który na dnie ginie, mówi do mnie krwawymi oczyma: dlaczego pozwoliłeś? I ja nie mógłbym odpowiedzieć, że mam ważniejsze sprawy, skoro stałem tu i widziałem. Nie mogę być cichą i świecącą gwiazdą ponad krwawym morzem, więc gdy nadarzy się sposobność, zejdę, będę walczył, póki starczy sił.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; IV, Testament Brenneisena

Stanisław Brzozowski cytaty

„Świat jest współmierny z pracą.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)
Źródło: Prolegomena filozofii pracy

O świecie

„Dźwięki modlitwy, zaklęć zlewały się tu zawsze z dźwiękami policzków. Zwykle ktoś kogoś bił, gdy mowa była o Bogu.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

O Bogu

„Nigdzie w żadnej dziedzinie człowiek nie ma do czynienia z zagadnieniami innymi jak tylko tymi, jakie sam dla siebie działalnością swą stwarza i rozwiązuje. Materializm dziejowy czyni tę bezwiedną pracę – świadomą, ukazuje nam, że wszędzie i zawsze w całym naszym życiu mamy do czynienia z ludzkimi problemami, z wynikami naszej całej działalności, tym samym: – z zagadnieniami, które sam człowiek rozwiązać m u s i, których nic prócz niego samego nie rozstrzyga. Materializm dziejowy wyklucza raz na zawsze wszelkie ideologiczne, fetyszystyczne substancjalizacje naszej bierności: czy nazywają się one bóstwem, czy ideą, czy bardziej skromnie.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)
Źródło: Materializm dziejowy jako filozofia kultury. Program filozoficzny

„Co nie jest biografią – nie jest w ogóle.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Pamiętnik, zapis z 12 lutego 1911 http://pl.wikisource.org/wiki/Pami%C4%99tnik_%28Brzozowski%29/12.II.1911

„To my tylko w Polsce chcemy ocalić się wąchaniem kadzidła.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

„Ludzkość nie poznaje sensu świata poza sobą, lecz stwarza go.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

Sens

„Nie idzie o to, aby rozpłynąć się w jakiejś idei. Nie. Trzeba właśnie jako pojedynczy człowiek prowadzić walkę nie o urzeczywistnienie jakiejś idei, to jest rządzącej ludźmi formy, lecz właśnie swobodnego panowania rzeczywistych, żywych ludzi nad życiem, wszystkimi formami.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; V, Katia

O ludziach , O walce

„Kto w czymkolwiek poniża własne ja, jest nieuczciwy, gdyż robi innym to, czym sam w sobie gardzi. Kto się dla innych upokarza, poniża innych, lekceważy ich, pogardza nimi, dając im z siebie nie to, w czym siebie szanuje.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; IV, Testament Brenneisena

„Życie erotyczne, to życie, w którym wchodzimy w grę nie jako psychika, lecz jako wytwarzający tę psychikę żywioł.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: VIII, Rozbrojenie duszy

O życiu , O duszy

„Wrogiem najgroźniejszym jest dziś życie bez historycznego planu, miękki i bezkostny subiektywizm. Brak kulturalnej, historycznej woli, brak męstwa, odległych historycznych perspektyw – oto cechy, rzucające się w oczy nowoczesnej europejskiej psychice kulturalnej. (…) Kultura dzisiejsza to w znacznej mierze system złudzeń i iluzji, przesłaniający ten istotny stan rzeczy: – to system ucieczek przed historią. (…) Jedną z najniebezpieczniejszych jest optymistyczna wiara w przyszłość powstającą automatycznie: zabija ona to, co jest najniezbędniejsze – heroizm woli, i to dziś, gdy jest on dla nas, nieposiadających nad sobą żadnej istniejącej obowiązującej formy – jedynym gruntem. Fundament nasz i sklepienie nasze w nas tylko przebywają, nie ma ich poza nami.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: I, Nasze „ja” i historia

O życiu , O wierze , O historii , O przyszłości

„Romantyzm to bunt kwiatów przeciwko swym korzeniom.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: II, Kryzys romantyzmu

„Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że gdyby można było – gdyby sam katolicyzm nie sprzeciwiał się takiemu zakreśleniu granic – traktować katolicyzm jako wyłącznie ludzkie dzieło, trzeba byłoby przyznać, że zawiera on sumę najgłębszych, najszerszych i najbogatszych prawd, że jest niezwalczony (…), ale prócz katolicyzmu: kultury, jest katolicyzm: droga do świata nadprzyrodzonego. I ta jest dla mnie zamknięta.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Pamiętnik, zapis z 25 grudnia 1910.

„Swoboda jest zawsze swobodą nad czymś, być swobodnym od czegoś znaczy zrzekać się i wyrzekać, – najbardziej obłudna forma zależności.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

„Niebezpieczeństwo przy czytaniu starych pisarzów polega na tem, że łatwo godzimy się z pewnym powierzchownem rozumieniem ich. Wystarcza nam, że wiemy, co chcieli oni powiedzieć i nie troszczymy się w jakim to stosunku zostaje do rzeczywistości. Odrazu przystępujemy do ich czytania z poczuciem historycznej odległości: nie uważamy ich za źródła aktualnego poznania.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Pamiętnik, zapis z 28 grudnia 1910 r.

O rzeczywostości , O czytaniu , O odległości

„Powieści Dostojewskiego to demoniczna, niebywałej siły krytyka urojeń świadomości: ukazuje on przerażonym idealistom kryjące się pod osłoną abstrakcyjnych haseł podziemne życie instynktu i gdy cofają się oni, woła: to przecież wy!”

Stanisław Brzozowski

Głosy wśród nocy (1912)
Źródło: Kryzys w literaturze rosyjskiej

O życiu , O literaturze , O sile

„Zdaje mi się, że pod tym względem ruch młodopolski w szczególnie nieszczęśliwych powstał warunkach. Pierwszym punktem wyjścia była ta obłudna nicość, która nadaje sobie miano zachowawczo-narodowego światopoglądu u nas. Żyć bez troski w ciele olbrzymiego, kulturalnego organizmu nowoczesnego świata, starać się jak najmniej ustąpić ze swoich nałogów, nawyknień, nie zadać sobie ani jednego głęboko pomyślanego zagadnienia, życie swe użyć na dopełznięcie do takiej lub innej kariery, na jej podstawie założyć ognisko domowe i trwanie tego całego upokarzającego, zabójczego stanu rzeczy – nazywać Polskę, ładem społecznym – oto był punkt wyjścia. – Życie nie związane z żadną odpowiedzialnością, samoistną gałęzią odpowiedzialności, przemysł rozpatrywany jedynie jako źródło pensji, polityka, jako środek kariery, nauka jako przywilej uwalniający od wysiłku i dający dostęp do mniej lub więcej chlebodajnych zawodów, a więc brak jakiegokolwiek szczerego stosunku do wielkich prac ludzkości (…).”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: II, Kryzys romantyzmu

O życiu , O wysiłku , O nauce

„Póki uczeni nie zrozumieją, że rzeczywistością z jaką mają do czynienia, jest działanie ich instrumentów, nieustannie zmienianych i stawianych w coraz to nowe warunki, że mają do czynienia z próbami tworzenia coraz to nowych, a utrwalających się w pozaludzkim forum mechanicznego, technicznego działania, póki będą łudzić się, że mają oni określać coś istniejącego poza człowiekiem, nauka będzie czyniła postępy jedynie buntując się przeciwko własnym, stwardniałym rezultatom; pozostawać będzie sama dla siebie tajemnicą i stawać się będzie źródłem dla tej najsmutniejszej, bo pozbawionej treści, najkomiczniejszej ze wszystkich teologii, która nazywa się teorią poznania i służy do rozwiązywania zagadnienia, jak człowiek poznaje, znajduje w świecie niezależnym od niego fakty, które są tylko prawidłami działania jego instrumentów.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)

O tajemnicy , O rzeczywostości , O nauce

„Póki człowiek utrzymuje się przeważnie z tego, co w ten czy inny sposób innym ludziom wydrze, rodzina nie przestanie być tym laboratorium uczuciowym, w którym najdrapieżniejsze, najbardziej egoistyczne, zaborcze, antyludzkie instynkty przetwarzane są na modłę sielankową, nie zmieniając swej zasadniczej treści. W imię rodziny popełnia się najwięcej podłości. Ona dostarcza największej ilości usprawiedliwień.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

O rodzinie

„Jedyną rzeczywistością jest konkretna, poszczególna wartość, samoustanawiający się czyn, wyrażający się w działaniu, sądzie, odczuciu itd.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)

O rzeczywostości

„Świat przeżyć płciowych jest dziedziną, w której mają swe źródła najbardziej zasadnicze bankructwa i upadki duchowe, zdrady człowieka względem samego siebie.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XIV, Sam na sam z klęską

O świecie , O zdradzie

„Każdy z nas (…) musi wytworzyć w sobie jakąś manię, która by go chroniła od prawdziwego obłędu i doprawdy najstraszliwsi są ci, którzy traktują poważnie sam swój zawód, takim, jakim jest, bez żadnych ozdób i przesłon.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

„Społeczeństwo nasze jest samoistną indywidualnością kulturalną: stworzyć musimy sobie to, co nam jest niezbędne. Wszystko, co wie i co ma człowiek, jest dziełem męstwa i wytrwałości. Każdy twór dziejowy był czymś niebywałym, zanim powstał. Nie na to mamy się oglądać, co istnieje, co istniało: lecz tworzyć niebywałe: wolną, niepodległą Polskę, kraj bohaterskiej tragicznej pracy, najgłębszej samo-wiedzy; musimy rozpłomienić taki ogień duchowy, aby wychodziły zeń dusze jedynego hartu, musimy wytworzyć świadomość, rozwiązującą zagadnienia, które świat rozdzierają, musimy uczynić przynależność do naszego narodu – przywilejem i godnością.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: VIII, Rozbrojenie duszy

O świecie , O duszy , O wiedzę

„Rozum nasz to suma doświadczeń przebytych i zaklasyfikowanych.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: IV, Mity i legendy

„W tobie tylko jest ten cały martwy świat, patrz i słuchaj: nie wyjdziesz poza granice twego zmęczonego umysłu.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; VI, Ulica Świętego Marcina

O świecie

„Praca ma tylko prawa, które sama sobie stwarza. Nie może mieć obowiązków klasa, która nie ma żadnego prawnego bytu. Prawo wyrasta tylko z pracy.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Ich rewizjonizm, „Przegląd Społeczny” nr 22, 22 lipca 1907.

„Miłość jest dumna i bez dumy nie może się rozwinąć. Miłość bez dumy jest chora i upokarzająca.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; IV, Testament Brenneisena

O miłości

„Coraz trudniejszą rzeczą jest być dziś człowiekiem, gdyż człowiek rośnie dziś nieustannie we własnych swoich oczach.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Ludzkość i naród, „Świt” nr 26, 25 sierpnia 1907. http://lewicowo.pl/ludzkosc-i-narod/

„Wymyślanie usprawiedliwień dla własnej bezczynności było zawsze silną stroną naszego społeczeństwa.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Eseje i studia o literaturze, t. 1, Ossolineum 1990, s. 371 http://books.google.pl/books?id=gptiAAAAMAAJ&q=%22Wymy%C5%9Blanie+usprawiedliwie%C5%84+dla+w%C5%82asnej+bezczynno%C5%9Bci+by%C5%82o+zawsze+siln%C4%85+stron%C4%85+naszego%22&dq=%22Wymy%C5%9Blanie+usprawiedliwie%C5%84+dla+w%C5%82asnej+bezczynno%C5%9Bci+by%C5%82o+zawsze+siln%C4%85+stron%C4%85+naszego%22&hl=pl&ei=beCdTpPWEsmYhQfTj7GICQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA

O literaturze , O studiach

„Kiedy można być każdym, jest się nikim. (…) Z chwilą wszakże, gdy się posiada w sobie możliwość kilku naraz światopoglądów, kilku naraz systemów wartości, każdy z nich staje się jednym z wielu możliwych, żaden nie może być uważany za bezwzględny, wszystkie stają się tylko wytworami duszy ludzkiej w różnych tylko powstających warunkach. Wszystko staje się tylko wytworem duszy ludzkiej, który dziś jest taki, przy innych warunkach mógł być inny, wszystko staje się względnym, poza sobą dusza ludzka nie ma już żadnego oparcia, (…).”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Współczesne kierunki w literaturze polskiej wobec życia, „Głos”, 1903.

O duszy , O literaturze

„Świadomość nasza i ukazująca się nam jako dany gotowy świat, jej zawartość, to wynik biologicznego historycznego procesu: samo poznanie właściwie polega nie na tym, by zrozumieć w jaką harmonijną całość da się zawrzeć nasza świadomość, lecz czym jesteśmy jako żywi ludzie wobec zbiorowego życia ludzkości.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: II, Kryzys romantyzmu

O ludziach , O świecie

„Nie słuchajcie, gdy wam mówią, że Polska to Mesjasz ludów, nie słuchajcie, gdy wam mówią, że ludzkość to rojowisko gadów pożerających się wzajemnie, że Europa to jarmark na cmentarzu idei; wierzcie tylko sobie, tylko własnemu poczuciu, że człowiek nie może być niewolnikiem; walczcie, pracujcie, twórzcie przyszłość wbrew wszystkiemu, wbrew obłudzie, połowiczności, zobojętnieniu, sceptycyzmowi serc wystygłych.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Ludzkość i naród, „Świt” nr 26, 25 sierpnia 1907. http://lewicowo.pl/ludzkosc-i-narod/

O ludziach , O przyszłości , Serce

„A ja, skąd wiem, co tobie twój Bóg każe zrobić. Pókiś ty sam od siebie zależał, ja wiedziałem, czego się od ciebie spodziewać, ale od czasu, jak u ciebie Bóg pojawił się, ja już nic wiedzieć nie mogę. Skąd ja wiem, co temu twojemu Bogu do głowy przyjdzie.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; III, Spartakus i Szymon Słupnik

O Bogu , O czasie

„Istotą sztuki jest życie spotęgowane i najbardziej ludzkie. Ten tylko kocha twórczo sztukę, czyja miłość dla niej jest miłością dla człowieka i zawartych w nim możliwości i bogactw. Nie można wywalczyć dla sztuki żadnych praw, jeżeli się nie wywalczy dla ludzi możliwości bycia ludźmi w jak najwyższym, i najpełniejszym znaczeniu. Walka o sztukę to – walka o prawa ludzkie, o treść życia ludzkiego, o człowieczeństwo.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

O miłości , O życiu , O ludziach , O walce

„Nie popłynie już bezkarnie ani jedna kropla krwi. Nie myśmy chcieli tej walki. Krew wywołała z podziemi ciemne bóstwa kary, odwetu. Stworzymy siłę, przed którą będzie drżeć przemoc.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; X, Hekate.

O karze , O sile , O walce

„Nie tam, gdzie mię już nie może dosięgnąć śmiech, ale tu, gdzie otacza on mię jak żywioł i atmosfera – żyję i jestem. Biada człowiekowi, który nie czuje się nigdy już śmiesznym. Jest już więc doskonały, ma bezwzględną słuszność, przestał żyć, nie chce już stać się niczym innym.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XI, Humor i prawo

O śmiechu

„Ludzie giną za to swoje niezdolne do dziejowego istnienia ukształtowanie psychiczne. Męczeństwo nie zastępuje pracy. Żadne wytrwanie i samopoznanie nie zastąpi zdolności utrzymywania się swobodną pracą na poziomie nowoczesnego życia.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XIV, Sam na sam z klęską

O ludziach

„Tu czy tam gasną gwiazdy – wszystko jedno. Do końca będę sobą, miał siebie, a jeżeli zacznie się wielki cień: las milczący przytuli rycerza, las milczący, ciszy wielki cień, słońce blaskiem o zbroję uderza, nie obudzi go cisza i noc, nikt nie dźwignie srebrnego puklerza, własnej duszy wykuła go moc.
Kto tak ginie, jakby w jedno z duszą zrośnięty. Kto tak trwa sam ponad wszystkim, ten już nie wie, co jest śmierć i życie. (…)
Póki trwam nie uchylę szyszaka. Świeci zbroja wśród ciszy jak szczyt górski, kiedy przegląda się w jeziorze. Gdziem jest rzeczywisty: tu czy tam. Tu i tam jest cisza. Nie rozumiem, jak można wierzyć w śmierć. Śmierci nie ma. Jestem wieczne ja.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; IX, Oblubieniec

O życiu , O śmierci , O duszy , O ciszy

„Naród, który upierałby się czynić tradycję swą z tego, co jest chorobą myśli i woli, który przechowałby wszystko, co samo przez się rozpada i o zapomnienie woła, naród, który by przez pietyzm czynił z pamięci swej archiwum absurdu, sam stałby się absurdem. Śmiecie nawet w muzeum przechowane nie stają się cenną rzeczą, co w momencie narodzin duszy nie miało, nie nabierze jej nigdy.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: III, Polska zdziecinniała

O duszy , O myślach , O narodzinach , O myśleniu

„Za narodowość swoją walczyli duchem Mickiewicz, i Towiański, Trentowski i Wroński, Cieszkowski i Słowacki, Norwid i Lelewel. W nich wszystkich było silne ideowe życie. Czuli, że gdyby w jakimś momencie obczyzna zaspokoiła ich potrzeby, ich głody wewnętrzne – coś z ich polskości utraciłoby na energii, więc usiłowali skojarzyć ideę Polski z tą duchową treścią, wobec której bladłyby dla nich zdobycze zachodu.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Poszukiwaczom idei narodowej, „Przegląd Społeczny”, 1906.

O życiu

„Nieustraszoność myśli jest rzeczą niezmiernie rzadką, chociaż się o niej tyle mówi. Bezwiednie i świadomie tępimy ją w sobie i naokoło siebie nieustannie. Myśl nasza jest jak tresowany pies. Węszy i tropi na pozór swobodnie; w gruncie rzeczy bada, czy już przeszedł tędy jej pan. Myśl bezpańska, nie troszcząca się o nic, nie chcąca wiedzieć, dokąd przyjdzie, nie lękająca się niczego, jest dziś czymś wyjątkowym. Samo istnienie nasze, społeczeństwo obecne, jakim jest, jest nieustannym tłumikiem, nałożonym na swobodę badacza. I to już niezależnie od przekonań.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; VI, Myszkin

O myślach , O myśleniu

„Życie społeczne najbardziej zharmonizowane nie zmieni niczego w fakcie, że w pewnych momentach będzie musiał każdy opierać się na sobie samym tak, jakby był pierwszym i ostatnim człowiekiem wobec Nieznanego. Społeczeństwo daje nam tylko tę treść, na jakiej oprzeć się możemy w takiej chwili.”

Stanisław Brzozowski

Głosy wśród nocy (1912)
Źródło: Aleksander Hercen

O życiu

„Żadne zwycięstwo nie oparte na świadomości mas nie jest ostatecznym ani pewnym. Przede wszystkim zaś nie jest wyzwoleniem tych mas.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)

O zwycięstwie

„Najtrudniej jest zbudzić Chrystusa w człowieku, przekonanym o swojej cnocie. Póki człowiek nie zrozumie, że słuszność to jest wielka wina, którą trzeba wyrównać, że kto ma słuszność wobec innych, winien jest tego, że oni nie mają jej – trudno będzie żyć na świecie.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; VII, Lodowiec

Chrystus

„Przeciętny, oswojony obywatel skłonny jest oskarżać rewolucjonistę o przesadę, nie rozumie, że rewolucjonistą staje się właśnie człowiek dzięki odzyskanej zdolności widzenia.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; III, Spartakus i Szymon Słupnik

„Miłosierdzie nie rządzi w historii, i pomimo wszystko słusznym jest, że nie rządzi. Człowiek człowiekowi winien jest tylko sprawiedliwość. Naród, który chce na sympatię liczyć, na litość, jest skazanym przez nieszczęście narodem. Siłą tylko jest człowieczeństwo, tylko wolność życia, tylko energia, hart w miłości niezależnego, godnego człowieka istnienia.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Ludzkość i naród, „Świt” nr 26, 25 sierpnia 1907. http://lewicowo.pl/ludzkosc-i-narod/

O nieszczęściu , O sprawiedliwości , O historii , O wolności

„Jeżeli człowiek ma być wolny, musi zawładnąć ekonomizmem, który dotychczas nim włada; inaczej wszelkie wyzwolenia powstaną w dziedzinie iluzji.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

„Coś, czego nie znamy, wyrasta z każdej naszej chwili. Czas kradnie nam nas samych i lepi z naszych ukradzionych chwil swoje straszne, ohydy pełne dzieło.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; IV, Testament Brenneisena

O czasie

„Naród jest istotnie ośrodkiem wszelkiej rzeczywistości, organem obcowania z nią: otacza on nas i dźwiga; wola nasza w nim tylko ma podstawę w świecie. Z niego bowiem wyrosła i poza nim jest niezrozumiała. Wyzwolenie pracy może być tylko wyższym stopniem dojrzałości woli; może być tylko rozbudzeniem narodu we wszystkich gałęziach polskiego procesu życiowego, zespoleniem się w nim całej polskiej myśli, woli, całego żywego trwania.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XI, Humor i prawo

O myślach , O rzeczywostości , O woli , O myśleniu

„Jestem sam, nie proszę cię, nocy, byś mi gwiazdami świeciła.
Nie proszę cię, wietrze, byś mi nie oślepiał oczu.
Nie proszę was, kamienie, by w was biło serce.
Sam jestem i młot trzymam w ręku.
Godzę w samą twą pierś, czarna, twarda nocy.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; III, Spartakus i Szymon Słupnik

Serce

„Wobec śmiertelnej walki, w której giną najszlachetniejsze jednostki, inteligencja polska odgrywa rolę w togę sędziowską udrapowanego widza. Lecz tajemnicą jej sędziowskiego spokoju – jest jej bierność, bierność wyrażająca prawdziwy, najistotniejszy stan jej ducha.”

Stanisław Brzozowski

o postawie dużej części polskiej inteligencji podczas rewolucji 1905 roku.
Kultura i życie (1907)

O tajemnicy , O inteligencji , O walce

Podobni autorzy

Ayn Rand Fotografia
Ayn Rand 57
amerykańska pisarka pochodzenia rosyjskiego, filozof
Fernando Pessoa Fotografia
Fernando Pessoa 15
pisarz portugalski
Zygmunt Bauman Fotografia
Zygmunt Bauman 58
polski socjolog, filozof, eseista
Umberto Eco Fotografia
Umberto Eco 74
włoski filozof i pisarz
Władysław Reymont Fotografia
Władysław Reymont 23
polski pisarz
Andrzej Sapkowski Fotografia
Andrzej Sapkowski 171
polski pisarz
Julio Cortázar Fotografia
Julio Cortázar 22
argentyński pisarz
Erich Fromm Fotografia
Erich Fromm 66
amerykański filozof, psycholog i psychoanalityk
Ludwig Wittgenstein Fotografia
Ludwig Wittgenstein 29
filozof austriacki
Hannah Arendt Fotografia
Hannah Arendt 16
amerykańska teoretyk polityki, filozof i publicystka