Cytaty na temat średniowiecze (62 cytatów)

„Brześć jest (…) czarną plamą w historii naszej, hańbą dwudziestego wieku, policzkiem wymierzonym kulturze naszej. Uspokaja nas fakt, że społeczeństwo polskie winy za Brześć nie ponosi. Torturowano ludzi zasłużonych na wzór średniowiecza dlatego, że odważyli się powiedzieć prawdę i wzbraniali się złożyć kadzidło sanacji.”

Stanisław Krzyżowski (1893–1933) polski oficer, polityk i dyrektor banku

o uwięzieniu przez obóz sanacyjny liderów opozycji w twierdzy brzeskiej w 1930.
Źródło: Rozmyślania w czterdziestą rocznicę encykliki „Rerum novarum”, wydanej 15 maja 1891 r. przez papieża Leona XIII, Pszczyna 1931, s. 50.

O ludziach , O historii , O wieku

„W odróżnieniu od zwariowanych apologetów nowości za wszelką cenę, doceniałem rolę i znaczenie tradycji, znajdując w niej inspirację do mojej muzyki. Wychodząc z założenia, że skrajności się stykają, w głębokim średniowieczu, w chorale gregoriańskim szukałem wątków, które w połączeniu ze zdobyczami XX-wiecznej techniki kompozytorskiej (aleatoryzm, klaster) dałyby upragnioną syntezę Nowego i Starego.”

Romuald Twardowski (1930) polski kompozytor i pedagog

Źródło: Było, nie minęło, Warszawa 2000, cyt. za: culture.pl http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/os_twardowski_romuald

„Według prawa kanonicznego za wiek sprawny do zawarcia małżeństwa uważano [w średniowieczu] wprawdzie lat 12, ale możliwość zajścia w ciążę przed 15 rokiem życia była stosunkowo niewielka. Na dobrą sprawę jedynie Jadwiga, córka Jana II żagańskiego, urodziła zdrowe dziecko, nie mając jeszcze 13 lat.”

Jerzy Jankowski (1887–1941)

Monarsze sekrety

O małżeństwie , O dzieciach , O córce , O wieku

„(…) określenie „muzyka dawna” to worek, do którego wrzucane są utwory powstające przez ponad tysiąc lat. Od świtu średniowiecza po początek XIX wieku. Jak jedną miarą traktować XII-wieczne pieśni maryjne, renesansowe niemieckie śpiewy żakowskie i sonaty Mozarta? Gdy dołożyć do tego dawną muzykę ludową, powstaje kompletny galimatias. A raczej wielobarwne uniwersum.”

Filip Łobodziński (1959) polski dziennikarz i tłumacz, aktor dziecięcy

Źródło: W poszukiwaniu zaginionej arii, „Newsweek” 3/2007, 31 stycznia 2007, s. 92.

O muzyce , O poszukiwaniu , O wieku

„Pokrycie pieniądza w złocie jest zupełnym mitem. Wartość złotego kruszcu była od samego początku sztucznie wykoncypowana.(…) Decydującą rolę odegrała tu argumentacja teologiczna. Jego wartość ustalono gdzieś w starożytnym Babilonie na podstawie kryteriów sakralnych. Uznawano je za symbol Słońca, a srebro miało reprezentować Księżyc. Kapłani określili wartość złota do srebra na jeden do 13 i jednej trzeciej, co wynikało z obliczeń obrotów ciał niebieskich. Relacja ta utrzymała się przez całą starożytność, aż po schyłek średniowiecza, dotrwała nawet do czasów nowożytnych. Wartość obu kruszców wzięto więc dosłownie z nieba.”

Christina von Braun (1944)

Źródło: rozmowa Romaina Leicka, Choroba wielkich zer, „Der Spiegel”, tłum. „Forum”, 23 lipca 2012.

O chorobach , O relacjach

„Kapitalizm jest wychwalany przez tych, którzy czerpią z niego korzyści – ale także przez wielu innych – jako system, w którym każdy dostaje to, na co zasługuje i posiada wolność, dzięki której może osiągnąć to, czego pragnie. Historyczna kwerenda pokazuje, że podobny stosunek do dominującego systemu nie jest niczym nowym: niewolnictwo i feudalizm też miały swoich obrońców. Arystoteles twierdził na przykład, że każda dusza ma swoją rolę do odegrania – i że samospełnienie niewolnika polega na odpowiednim realizowaniu jego niewolniczej natury. Chrześcijaństwo odświeżyło ten rodzaj argumentacji w średniowieczu ucząc, że każdy powinien być zadowolony ze swojego losu, ponieważ wszyscy jesteśmy małymi trybikami w wielkim, uniwersalnym projekcie Boga. Dzisiaj wolnorynkowi ekonomiści i filozofowie twierdzą, że nieokiełznany kapitalizm jest systemem, który maksymalizuje indywidualną wolność i daje każdemu najwięcej możliwości.”

John Roemer (1945)

Źródło: Free to Lose, An Introduction to Marxist Economic Philosophy, Harvard University Press 1988, s. 6.

O Bogu , O losie , O duszy , O naturze

„Jednakże papieski marsz ku czasom średniowiecza, kiedy to Europa była tworem monolitycznym i chrześcijańsko-katolickim, jest wspierany oczywiście nie tylko przez kapłanów-legionistów. Świeccy katolicy i organizacje świeckie są często pod tym względem jeszcze bardziej dziarskie i dynamiczne, bardziej waleczne i gorliwe. Po pierwsze należy tu wymienić Opus Dei, najukochańsze dziecko papieża spośród wszystkich organizacji kościelnych i zbliżonych do Kościoła. Jest to zarazem jedyna z ogólnopolitycznych i kościelno-politycznych grup nacisku podległa bezpośrednio papieżowi. Wszystkie pozostałe kościelne lub zbliżone do Kościoła związki, grupy i organizacje podlegają kontroli biskupów.”

Hubertus Mynarek (1929)

Zakaz myślenia. Fundamentalizm w chrześcijaństwie i islamie
Źródło: s. 6

O dzieciach

„W epoce upadku świata starożytnego i pojawienia się chrześcijaństwa „reakcyjna” była obrona zasad starożytnego oświecenia i starożytnej cywilizacji, natomiast „postępowa”, a nawet „rewolucyjna” była obrona tych zasad duchowych, które później zatriumfowały w kulturze średniowiecznej. Twórczy ruch, rewolucja ducha tamtych czasów, prowadziły ku „mrokom Średniowiecza”. To nie ostatni obywatele, nie ostatni pisarze i filozofowie świata starożytnego, ale nauczyciele i Ojcowie Kościoła byli ludźmi prawdziwego ruchu duchowego”.(…) Stary świat, który upada i do którego nie może być powrotu, jest właśnie światem nowożytnym z racjonalistycznym Oświeceniem, z indywidualizmem i humanizmem, z liberalizmem i demokratyzmem, ze wspaniałymi monarchiami narodowymi i polityką imperialistyczną, z potwornym systemem gospodarki industrialno-kapitalistycznej, z potężną techniką oraz pozornymi zdobyczami i pomyślnością, z wyuzdaną i bezgraniczną żądzą życia, z ateizmem i bezdusznością, z brutalną walką klas i socjalizmem jako ukoronowaniem epoki. Z ochotą gotowi jesteśmy śpiewać słowa pieśni rewolucyjnej „Starego wyprzyjmy się świata”, rozumiejąc pod „starym światem” właśnie świat nowożytny skazany na zagładę.”

Nikołaj Bierdiajew (1874–1948)

Źródło: Nowe średniowiecze

O świecie , O nauczycielach , O śpiewie , O walce

„Człowiek wciąż ma emocje na poziomie epoki kamienia łupanego, instytucje ze średniowiecza, a technikę o boskich możliwościach.”

Edward Osborne Wilson (1929) amerykański biolog

Źródło: rozmowa Philipa Bethge i Johanna Grolle, Bądźcie jak owady, ale bez przesady, „Der Spiegel”, tłum. „Forum”, 25 lutego 2013.

„(…) chrześcijaństwo nie tylko nie należało do ciemnych wieków średniowiecza, ale stanowiło jedyny ich jasny element. Chrześcijaństwo było świetlistym mostem łączącym ze sobą dwie przejrzyste cywilizacje.”

Gilbert Keith Chesterton (1874–1936) pisarz angielski

Ortodoksja
Źródło: s. 260

O wieku

„Teraźniejszość znam wyłącznie z ekranu telewizyjnego, natomiast średniowiecze – bezpośrednio.”

Umberto Eco książka Imię róży

Imię róży, Dopiski na marginesie „Imienia róży”

„Biblijna nauka o niebiańskiej świątyni odgrywała istotną rolę w judaizmie i wczesnym chrześcijaństwie (Hbr 8:1-5). Zanikła we wczesnym średniowieczu pod wpływem filozofii platońskiej, która głosiła dychotomię między rzeczami materialnymi (uważanymi za niższego rzędu) a należącymi do świata idei (wyższego rzędu). Niebiańska, materialna świątynia nie pasowała do platońskiego modelu, dlatego wraz ze wzrostem jego popularności wśród średniowiecznych scholastyków, powędrowała do lamusa.”

Alfred Palla (1960)

Kosmiczna świątynia
Źródło: Kosmiczna świątynia http://eliasz.dekalog.pl/goscie/palla/kosmsw.htm, "Skarby Świątyni"

O nauce

„Ludzie średniowiecza nie mieli wątpliwości, że trądem można się zarazić. Zadziwiające jest przeto, że wśród aktów miłosierdzia znajduje się posługa trędowatym oraz pocałunek trędowatego.”

Bronisław Geremek (1932–2008) polski historyk i polityk

Źródło: Spisek trędowatych, „Powściągliwość i Praca”, luty–marzec 1985, cyt. za: „Duży Format”, 21 lipca 2008 http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127291,5476293,Bronislaw_Geremek_o_stanie_wojennym__Spisek_tredowatych.html

O ludziach , O pocałunku

„Generalnie ewolucja pieniądza prowadzi od traktowania go jako skarbu, czegoś, co jest materialne, ma masę i wagę, do pieniądza jako uniwersalnego przelicznika. W starożytności czy średniowieczu pieniądz był czymś, czego używało się jako kruszcu. Taki pieniądz nie wchodził w wielorakie obroty tak jak dzisiaj – był raczej niemrawy w porównaniu z pieniędzmi w systemach bankowych. W rozwiniętych gospodarczo społeczeństwach stał się dosyć trwałą formą związków międzyludzkich, symbolicznym upostaciowieniem relacji społecznych. Moneta czy banknot w kieszeni nie liczyły się z urodą, wiekiem czy nazwiskiem ich posiadacza, stawały się rodzajem przepustki nawet do najskrytszych zakamarków gmachu nowoczesnego społeczeństwa.”

Roch Sulima (1942) polski kulturoznawca

Źródło: „Zwierciadło” nr 10/1956, październik 2009

O pieniądzach , O relacjach , O wieku

„Najbardziej niezwykła kobieta italskiego średniowiecza. Kochanka papieża Sergiusza III, matka i babka dwu papieży. Na długi czas opanowała Rzym i Państwo Kościelne.”

Marozja

O Marozji
Źródło: Wieka encyklopedia Meyersa, cyt. za: Andrzej Donimirski, Niezwykłe kobiety w dziejach, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988, ISBN 8320206782, s. 73.

O kobietach , O matce , O kochankach , O czasie

„Spaghetti można tylko ciągnąć, nie można go pchać – dowódca musi dowodzić od przodu. Armia amerykańskie jeszcze się wtedy tego nie nauczyła. Brytyjczycy to wiedzieli, Patton to wiedział. Zawsze podziwiałem Pattona, o tak, ten głupi bękart był nienormalny, jemu się wydawało, że on żyje gdzieś w średniowieczu, a jego żołnierze byli jego poddanymi. Nie podobało mi się takie podejście ale miałem wiele szacunku dla jego teorii i tego w jaki sposób potrafił motywować do walki.”

George Patton (1885–1945) amerykański generał

If you’re a leader, you don’t push wet spaghetti, you pull it. The U.S. Army still has to learn that. The British understand it. Patton understood it. I always admired Patton. Oh, sure, the stupid bastard was crazy. He was insane. He thought he was living in the Dark Ages. Soldiers were peasants to him. I didn’t like that attitude, but I certainly respected his theories and the techniques he used to get his men out of their foxholes.
Źródło: Bill Mauldin, amerykański rysownik w książce autobiograficznej The Brass Ring (1971)

O walce

„Upadek scholastyki pod ciosami kpiących pisarzy odrodzenia jest równoznaczny z początkiem zaiste ciemnego, średniego okresu między dwiema żywymi epokami myśli: scholastyczną i współczesną. Większość dorobku zdobytego w starożytności i średniowieczu została wówczas zapomniana i trzeba było doczekać się końca XIX wieku, aby filozofia mogła znowu nawiązać do scholastycznej tradycji.”

Józef Maria Bocheński (1902–1995) polski duchowny katolicki, dominikanin, filozof

pod hasłem „scholastyka”.
Sto zabobonów
Źródło: s. 117

O myślach , O wieku , O myśleniu

„Zderzenie, świadkami którego jesteśmy nie jest kolizją między religiami, czy zderzeniem cywilizacji. Jest to starcie dwóch przeciwieństw, dwóch er. To starcie między mentalnością reprezentującą średniowiecze, a mentalnością należącą do 21 wieku. To konflikt miedzy cywilizacją a zacofaniem, miedzy cywilizowanymi a prymitywnymi, między racjonalizmem a barbarzyństwem. To zderzenie wolności z ciemiężeniem, demokracji i dyktatury. To zderzenie, w którym po jednej stronie mamy prawa człowieka, a po drugiej – pogwałcenie tych praw. To zderzenie pomiędzy tymi, którzy traktują kobiety jak zwierzynę, a tymi, którzy traktują je jak istoty ludzkie. To, co widzimy dziś nie jest zderzeniem cywilizacji. Cywilizacje nie zderzają się, lecz konkurują ze sobą.”

Wafa Sultan (1958) psychiatra amerykański, komentator polityczny

Źródło: arabia.pl http://www.arabia.alleluja.pl/tekst.php?numer=28324

O kobietach , O religii , O demokracji , O wolności

„Ten świat, tak wdzięczny i piękny, jest zgniły i chwiejny. Śmierć, kryjąca się w jego ciemnych zakamarkach, jest – przeciwnie – szczęśliwą przystanią, której nie grożą wzburzone fale ani trzęsienia ziemi. Życie i świat stały się przedmiotem wstrętu. z jakim ostatni ludzie średniowiecza i pierwsi ludzie odrodzenia zgodnie odnosili się do śmierci. Śmierć i życie zamieniły się rolami.”

Philippe Ariès (1914–1984)

Człowiek i śmierć

O życiu , O śmierci , O ludziach , O świecie

„Średniowiecze pozostało jeśli nie moim zawodem to moim hobby i stałą pokusą, i widzę je wyraźnie we wszystkich sprawach, którymi się zajmuję i które na średniowieczne nie wyglądają, a jednak takimi właśnie są.”

Umberto Eco książka Imię róży

Imię róży, Dopiski na marginesie „Imienia róży”

„Po pierwsze, sam fakt zamykania kogoś w klatce – niekiedy na długo (zawsze za długo!) – jest właśnie czymś, co tchnie średniowieczem. Sąd skazuje na izolację, ale przy tym także, o czym się nie mówi, na pozbawienie możliwości realizacji naturalnego popędu – popędu seksualnego. Skazuje na celibat, a młodszych zazwyczaj na życie w dewiacji seksualnej. Wyrok tego otwarcie nie precyzuje, ale przecież tak jest.”

Andrzej Jaczewski (1929) polski seksuolog i pedagog

Źródło: Więzienie to skazanie na celibat albo dewiację seksualną., blog Cicer_cum_caule, 15 lutego 2013 http://www.tokfm.pl/blogi/cicer-cum-caule/2013/02/wiezienie_to_skazanie_na_celibat_albo_dewiacje_seksualna_nie_resocjalizuje_ale_demoralizuje_premier_szuka_oszczednosci_wiec_niech_wprowadzi_wyroki_kilkudniowe_i_elektroniczny_dozor_/1

O życiu

„Uważam, że Europa dzisiaj znajduje się w okresie analogicznym do wczesnego średniowiecza, kiedy tu napływały ludy wędrowne z Azji. A teraz jak będzie? Prawdopodobnie Europa będzie muzułmańska, to nie ulega wątpliwości. Jeżeli te tendencje się nie zmienią, jeżeli dzietność Europejczyków będzie taka słaba, że nie ma zastępowalności pokoleń, wówczas będzie to muzułmańska Europa, w której chrześcijanie będą mieli taką rolę, jaką mieli dotychczas na Bliskim Wschodzie.”

Henryk Hoser (1942) polski arcybiskup katolicki, misjonarz, lekarz medycyny

o uchodźcach.
Źródło: „Europa będzie muzułmańska, to nie ulega wątpliwości”. Abp Hoser o uchodźcach, gazeta.pl, 5 września 2015 http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,18713479,europa-bedzie-muzulmanska-to-nie-ulega-watpliwosci-abp-hoser.html

O ludziach

„Car Piotr Wielki był jedną z najbardziej niezwykłych i wewnętrznie sprzecznych postaci w dziejach świata. Był władcą, którego nienasycona żądza wiedzy, nieposkromiona energia i zdolności techniczne oraz praktyczne, chociaż późno, wyciągnęły jednak Rosję ze średniowiecza, wprowadziły ją w nowożytność i zbliżyły do Europy. Ale był też absolutnym panem życia i śmierci swych poddanych, który nie omieszkał osobiście uczestniczyć w okrutnych torturach i egzekucjach. Potężnej postaci, silny jak niedźwiedź, wykazujący się niewyczerpaną krzepą w licznych wojnach, podróżach oraz nocnych pijatykach i ekscesach, lecz cierpiący na chorobę nerwową zbliżoną do epilepsji. Niepohamowane wybuchy bezgranicznej wściekłości łączyły się w jego naturze z psychologiczną wrażliwością i znajomością ludzi, jak i z tym, że potrafił być w naturalny sposób kumplem prostego żołnierza lub służącego. Ta wielorakość cechowała go także w stosunkach z kobietami. Umiał być równie dobrze chamski, jak rycerski. Sypiał z niezliczonymi kobietami, przeważnie tylko dla doraźnego zaspokojenia swej męskości, również i pod tym względem niebywałej. W dobieraniu sobie kochanek sięgał od księżniczek aż do prostytutek.”

Piotr I Wielki (1672–1725) car Rosji, cesarz, z dynastji Romanowów

O Piotrze I
Źródło: Wolfgang Kossak, Cudzołóstwo, tłum. Robert Stiller, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2002, ISBN 8311095159, s. 84.

O śmierci , O kobietach , O ludziach , O domu

„Jakkolwiek to mierzi dzisiejszych nacjonalistów faszystowskiej marki, wielbiących średniowiecze i pomstujących na „demokrację”, fakt dziejowy jest niezbity, grzech pierworodny niezatarty: Ojczyzna narodziła się w zwycięskiej wojnie w obronie zdobyczy rewolucji, która była zarazem wojną przeciw arystokracji i szlachcie, przeciw dawnej klasie panującej. Nobliwi emigranci, o ile nie położyli głów pod nóż gilotyny, znaleźli się w Koblencji – w obozie francuskiej Targowicy. Naród, miłość ojczyzny, patriotyzm – są to na równi z ideą demokracji, zwierzchnictwa ludu, przedstawicielstwa ludowego wytwory ideologiczne rewolucji burżuazyjno-demokratycznej, pociski wybuchowe myśli rewolucyjnej, zrodzone w ogniu walki klasowej.”

Julian Brun (1886–1942) polski dziennikarz i działacz komunistyczny

Źródło: Przyczynek do kwestii narodowej http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article494&var_mode=calcul

O miłości , O wojnie , O ludziach , O demokracji

„Jeśli średniowiecze i barok, to także romantyzm, to znaczy ci wszyscy poeci nocy, grozy, horroru itd. Właśnie romantyzm. Na wydawałoby się bezpieczną drogę, którą kroczył człowiek oświecenia i racjonalizmu, wychodzą z ciemności nagle i coraz liczniej sobowtóry, manekiny, automaty. Homonkulusy, twory sztucznie stworzone, urągające kreacji natury, niosące w sobie całe poniżenie, wszystkie najokropniejsze marzenia ludzkie, śmierć, horror i grozę.”

Tadeusz Kantor (1915–1990) polski reżyser, malarz, scenograf, grafik

Źródło: Krzysztof Miklaszewski, Rozmowa o Umarłej Klasie z Tadeuszem Kantorem (1978), „Kraków” nr 2/3, 2 marca 2010 http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/90612.html

O śmierci , O marzeniach , O naturze

„Taki młody człowiek kończy szkołę i idzie grać do sitcomu albo do reklamy. No to kto komu ma zazdrościć? Co drugi odcinek o ciąży, ona mnie zdradza, ja ją zdradzam. 1498 odcinek o tym samym. Takie scenariusze to ja sobie sam napiszę, 15 dziennie. Bez wychodzenia z domu. Od czasu, kiedy w sztuce pojawiło się nowe pojęcie – oglądalność, wszystko się zmieniło. W średniowieczu była ogromna oglądalność, jak na rynku kat obcinał głowę obywatelowi oskarżonemu o kradzież jednego jajka. Szalona oglądalność! Ale to nie znaczy, że to mi się ma podobać.”

Bohdan Łazuka (1938) polski aktor i piosenkarz

Źródło: Aneta Szeliga, Czasem chciałbym być poważny, „Metro”, 27 września 2010 http://www.teatry.art.pl/n/czytaj/24336

O domu , O czasie , O czytaniu

„Gdyby katolicyzm był zdolny przyswoić sobie postawę wzniosłej ascezy i właśnie na tej bazie, wznawiając jakby ducha krucjatowego z najwspanialszego okresu Średniowiecza, uczynił z wiary fundament zbrojnego bloku sił, w rodzaju nowego Zakonu Templariuszy, zwartego i bezlitosnego w walce z prądami chaosu, upadku, rozkładu i materializmu praktycznego współczesnego świata – w takim przypadku, a nawet w przypadku gdyby chociaż minimum takiej postawy zostało utrzymane twardo w pozycjach Syllabusa, nie mielibyśmy ani chwili wątpliwości w naszym wyborze.”

Julius Evola (1898–1974) włoski filozof

O wierze , O walce

„Gdy po trzynastu latach przystąpiłem do spowiedzi, mocno mnie wytrzepało. Od półtora roku zdarza mi się fizykalnie reagować na Eucharystię. Nie wiesz, co to znaczy spotkać się z kimś takim. Człowiek istnieje w czterech wymiarach. Ma serce, duszę, umysł i moc. Trzydzieści dwa lata żyłem będąc świadomym tylko trzech z tych wymiarów… Tak jakbyś uruchomił czwarte oko… poruszenia duszy…
Jeszcze długo to, co mówię, będzie wywoływało uśmiech. Ale za 10–15 lat nastąpi zmiana. Szkoły zostaną wyrwane z rąk ideologów oświeceniowych, świeckich kapłanów. I wróci średniowiecze, jedyny integralny okres w historii Europy. Wystarczy popatrzeć na gotyckie katedry… Nie ma piękniejszych rzeczy…”

Robert Tekieli (1961) polski dziennikarz i publicysta

Źródło: wywiad Tomasza Platy, „Machina”, październik 1996

O uśmiechu , O duszy , O historii , O zmianach

„Średniowiecze czekało na bohatera Graala i na to, by Głowa Cesarstwa Rzymskiego stała się wizerunkiem i samym objawieniem „Króla Świata”… Niewidzialny władca był także widzialnym i wieki środka… miały również poczucie, że są również wiekami centrum… Niewidzialne i niezniszczalne centrum, monarcha, który miał znowu się przebudzić, tenże bohater, mściciel i odnowiciel, nie są fantazjami martwej przeszłości, mniej lub bardziej romantycznej, lecz prawdą tych, którzy dzisiaj jako jedyni mają prawo mówić o sobie, że są żywymi.”

Julius Evola książka The Mystery of the Grail

Źródło: Il mistero del Graal, Rzym 1983.

O fantazji , O czekaniu , O wieku , O przeszłości

„Rozmaite prace, uważane aż po koniec średniowiecza za biografie, to właściwie kroniki nieuwydatniające indywidualnych rysów człowieka, którego zamierzają sławić.”

Jacob Burckhardt (1818–1897) szwajcarski historyk sztuki

Kultura Odrodzenia we Włoszech (1860)

„To, co doprowadza mnie do szału, to mówienie o Rosji, jakby to był zupełnie normalny kraj, partner Anglii i Ameryki itd. Naprawdę ciemnota, naprawdę zupełne średniowiecze. Jest to taki sam totalizm, jak każdy inny, ale nie wolno o tym mówić. Odwracając sławne powiedzenie Ulricha von Huttena ma się ochotę ciągle mówić: „Umysły zasnęły, tak źle jest żyć”. I totalizm sowiecki jest w sumie straszniejszy od hitlerowskiego, bo przeżera także duszę, wgryza się głębiej, atakując całego człowieka. Ale nikt nie chce WIDZIEĆ.”

Andrzej Bobkowski (1913–1961) polski pisarz i przedsiębiorca emigracyjny

11 sierpnia 1944.
Szkice piórkiem

O duszy

„Makabryczność nie jest szczególnie silnym wyrazem przeżywania śmierci w epoce wysokiej śmiertelności i wielkiego kryzysu ekonomicznego [w średniowieczu]. (…) Obrazy śmierci i rozkładu nie wyrażają strachu ani przed śmiercią, ani przed życiem pozagrobowym – nawet jeśli w tym celu je wykorzystywano.”

Philippe Ariès (1914–1984)

Człowiek i śmierć

O śmierci , O strachu , Obraz

„Potrzebujemy papieża, który nie żyje duchowo w średniowieczu, który nie reprezentuje średniowiecznej teologii, liturgii czy konstytucji Kościoła. Który jest otwarty po pierwsze na reformy, a po drugie na współczesność, (…) który nie tylko opowiada się w kazaniach za wolnością Kościoła na świecie, ale też faktycznie słowem i czynem wspiera wolność i prawa człowieka wewnątrz Kościoła.”

Hans Küng (1928) szwajcarski teolog katolicki

Źródło: rozmowa Petera Wensierskiego, Papież cień, „Der Spiegel”, tłum. „Forum”, 25 lutego 2013.

O wolności

„Dla myśliciela tej epoki [średniowiecza] wytłumaczyć jakąś rzecz znaczy wskazać, że nie jest ona tym, czym się wydaje, że jest symbolem i znakiem jakiejś głębszej rzeczywistości.”

Étienne Gilson (1884–1978) filozof francuski, historyk filozofii

Źródło: Jean Paul Couchoud, Sztuka francuska I, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1985, tłum. Eligia Bąkowska, s. 73.

O sztuce , O rzeczywostości

„Różnica między odrodzeniem a średniowieczem nie polegała na dodawaniu, lecz na odejmowaniu. Odrodzenie to nie średniowiecze plus człowiek, lecz średniowiecze minus Bóg.”

Étienne Gilson (1884–1978) filozof francuski, historyk filozofii

O Bogu

„Dawniejsze wieki – zarówno starożytność, jak i średniowiecze – rozumiały bardzo dobrze, że około tego usprawnienia się w dobrym całe zagadnienie wychowania się obraca. Dopiero intelektualizm moralny, który stopniowo opanował myśl nowożytną od XVII w., odsunął to zagadnienie na drugi plan i sprawił, że o nim zapomniano.”

Jacek Woroniecki (1878–1949) teolog polski, dominikanin

W szkole wychowania
Źródło: Czynnik umysłowy cnotach i wadach, s. 142

O myślach , O wieku , O myśleniu

„Lubię aktorstwo, ale mam do niego dystans. Gdyby się okazało, że nie mogę grać, to bym się nie zabiła. Jest wiele innych spraw, które mnie interesują. Już po szkole teatralnej przez pięć lat studiowałam historię średniowiecza. Mogłabym być także dziennikarzem, właścicielem firmy budowlanej. Żałuję, że nie skończyłam architektury.”

Agnieszka Suchora (1968) aktorka polska

Źródło: Uwielbiam grać z Hanią, „Tele Tydzień”, nr 24, 9 czerwca 2008 http://www.plebania.pl/roznosci/wywiady/467-agnieszka-suchora

O historii

„Faust to wielkie dzieło. Jest ono najpełniejszym wyrazem epoki, która się w Europie nie powtórzy. Epoki, kiedy społeczeństwo doszło do odrzucenia samego siebie, kiedy każdy obywatel stał się człowiekiem, kiedy wreszcie zaczęła się walka między starymi a nowymi czasami i ludzie przestali uznawać za niewzruszone cokolwiek prócz rozumu ludzkiego i przyrody. Francuzi w swojej rzeczywistości wprowadzali rządy rozumu ludzkiego; Niemcy wprowadzili je w teorii, w filozofii, w poezji… Fausta możemy uważać za najpełniejszy literacki wyraz epoki dzielącej średniowiecze od nowych czasów… W życiu każdego z nas przychodzi okres, kiedy Faust wydaje się nam najznakomitszym dziełem umysłu ludzkiego, kiedy zaspokaja on całkowicie nasze pragnienia; ale nadchodzi z kolei okres, kiedy nie przestając uważać Fausta za wspaniałe i przepiękne dzieło, idziemy jednak naprzód poszukując innych, może mniejszych talentów, ale silniejszych charakterów, kiedy dążymy do innych celów… Powtarzam, jako poeta Goethe nie ma równego sobie; ale nam teraz potrzebni są nie tylko poeci… staliśmy się (i to niestety jeszcze niezupełnie) jak ludzie, co na widok pięknego obrazu przedstawiającego nędzarza nie potrafią rozkoszować się „artyzmem dzieła”, lecz ze smutkiem niepokoją się myślą, że w naszych czasach mogą jeszcze istnieć nędzarze.”

Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832) niemiecki poeta

Źródło: Iwan Turgieniew: „Połnoje sobranije soczinienij”, Petersburg 1898, t. XII.

O ludziach , O myślach , O charakterze , O rzeczywostości

„Mocarz, który zrobił lipiec średniowiecza Jungingenowi – Władysław Jagiełło… przeziębił się, słuchając o modrym poranku słowiczych treli!”

Władysław II Jagiełło (1362–1434) wielki książę litewski, król Polski

Postać: Nagrobki nie do ogarnięcia
Autorzy: Patryk Bryliński, Maciej Kaczyński, Facecje, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2015, ISBN 9788375153743, s. 180.
O Władysławie II Jagielle

„U stóp Floriańskiej Bramy
Rozmowę wiodły dwie damy
– Ta wieża, to średniowiecze?
– Gdzież tam, nowiutka przecie!
Mur, proszę, n i e o t y n k o w a n y.”

Leszek Maruta (1930–2002)

Źródło: Limeryki krakowskie, „Życie Literackie” nr 27, 1 lipca 1956, s. 12 http://mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent?id=14817

O życiu

„Humaniści byli uczonymi klasycznymi i przyczynili się do rozwinięcia studiów klasycznych. W dziedzinie studiów łacińskich odkryli na nowo szereg ważnych tekstów, których niemal nie czytano w okresie średniowiecza. Humaniści pogłębili też wiedzę o autorach łacińskich powszechnie znanych w średniowieczu, rozpowszechniając ich teksty w licznych kopiach manuskryptów i druków, a także poprzez studia gramatyczne i stosowanie krytyki filologicznej i historycznej.”

Paul Oscar Kristeller (1905–1999)

Humanizm i scholastycyzm we włoskim renesansie (1961)

O studiach , O czytaniu

„Średniowiecze pozostawiło nam mnóstwo informacji o tym, co w danym czasie uważane było za zachowanie pod względem towarzyskim właściwe. Również i tu szczególną rolę odgrywały przepisy o zachowaniu się przy stole. Jedzenie i picie zajmowało wówczas w życiu towarzyskim miejsce jeszcze bardziej poczesne niż dzisiaj (…).”

Norbert Elias (1897–1990) niemiecki socjolog

Źródło: Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu, wyd. 1969, tłum. Tadeusz Zabłudowski

O jedzeniu , O zachowaniu , O piciu , O czasie

„Dziwię się, że w Polsce jest tyle homofobii. Przecież żyjemy w XXI wieku. Nie rozumiem, dlaczego chłopaki nie mogą się całować – wolny kraj, wolni ludzie. Obok mojego bloku mieszka dwóch chłopaków. Sąsiedzi mówili: „Darek, zobacz, jakie to fajne chłopaki”. Nagle sąsiedzi zobaczyli jak się całują, i mówią: „Darek, zobacz, jaka to zaraza.””

Dariusz Michalczewski (1968) polski bokser

No gdzie my żyjemy?! Ludzie, to jakieś średniowiecze!
Źródło: Niech się chłopaki całują, „Duży Format”, w: „Gazeta Wyborcza”, 25 września 2014.

O ludziach , O wieku , Chłopak

„Znaczną rozmaitość wykazują fizjonomie scharakteryzowanych przez artystę ludzi, którzy wielką siłę ekspresji osiągnęli w (…) w środkowej scenie ołtarza. W kwaterach jego skrzydeł pojawiają się długobrode i wąsate twarze o wychudłych policzkach, pełne powagi i namaszczenia lub bardziej powszednie i gminne (…), to znowu tłuste i wygolone oblicza „opatów”, gładkie lica urodziwych młodzieńców, ujęte w kręte sploty włosów, grubo zarysowane i płaskie twarze służby kościelnej, jakby „dynarskie” ściągłe fizjonomie pasterzy, zwyrodniałe i dzikie gęby żołdaków w Pojmaniu oraz dysplastyczne i karykaturalne twarze drobnych pokurczów (…). Charakterystyka tych typów graniczy z naturalizmem i tak typową dla średniowiecza nutą okrucieństwa.”

Tadeusz Dobrowolski (1899–1984) polski historyk sztuki

o Ołtarzu Mariackim.
Źródło: Wit Stwosz. Ołtarz Mariacki, wyd. 1980

O ludziach , O sile

„W naszym kraju pojawiły się niedawno podobne tendencje, jak w czasach Konstantyna. Kościół mając wpływ na władze, chce użyć świeckiego ramienia, aby uczynić prawa niedzielne uchwałami państwowymi. Sankcje przeciwko tym, którzy nie święcą niedzieli, będą znakiem, że ogarniają nas mroki wczesnego średniowiecza.”

Alfred Palla (1960)

Sabat
Źródło: Cesarz Hadrian a chrześcijańska niedziela http://eliasz.dekalog.pl/goscie/palla/hadrian.htm. eliasz.dekalog.pl, 1998. [dostęp 2013-12-12].

„To Lelewel opublikował kłamstwa i obraźliwe dla Polski informacje w swoim francuskim opracowaniu – «Numismatique du moyen-age – Numismatique polonaise» (Numizmatyka średniowieczna – Numizmatyka polska), a mianowicie:
– «że wszystko co jest w posiadaniu, to kilkanaście monet polskich z okresu średniowiecza»,
– «nie był znany pieniądz narodowy przed wprowadzeniem Chrześcijaństwa»,
– że w obiegu w Polsce były «łapki futerkowych zwierząt» (extrémités des fourrures), jak kuny, wiewiórki, popielice itp.
Wykazał się tutaj szczególnym tupetem i bezczelnością!”

Janusz Bieszk (1955) polski autor

O pieniądzach , O kłamstwie , O zwierzętach

„Nauka historii literatury nie jest możliwa na żadnym poziomie. To ułuda, głupstwo, pozór. Podobnie z ułudą, że chronologia nas uratuje. Jak możliwe jest zrozumienie jakichkolwiek procesów, gdy tysiąc lat średniowiecza sprowadza się do sloganów o ascezie świętego Aleksego lub do rycerskości Rolanda. Albo temat: „Człowiek XIX wieku”. Który? Z początku wieku, z końca, żonaty, stary, młody, kobieta, dziecko, robotnik, fabrykant? Jakiego rzędu uogólnień się tu dokonuje? Nasza szkoła nastawiona jest na repetycję gotowych mądrości. To jest zakorzenione w koncepcji oświeceniowej, pozytywistycznej i komunistycznej. Po 1989 r. nauczyciele byli zmęczeni szkołą, mieli w sobie chęć, energię i pasję do zmian. Ale to zostało zmarnowane.”

Zofia Agnieszka Kłakówna (1950) polska polonistka, nauczycielka, autorka podręczników

Źródło: Punkty za pochodzenie. Do szkoły, polityka. pl, 2 czerwca 2011 http://www.polityka.pl/spoleczenstwo/artykuly/1516350,1,ucz-sie-pod-klucz-czego-uczyc-na-polskim.read

O kobietach , O dzieciach , O szkole , O historii

„Średniowiecze wytworzyło takŜe charakterystyczny typ somatyczny człowieka. Na podstawie szczątków kostnych można szacować, iż średni wzrost ówczesnych mężczyzn wynosił 165 centymetrów, a kobiet 150 centymetrów. Na obniżenie wzrostu, oprócz uwarunkowań genetycznych, wpłynęła przede wszystkim mnogość klęsk głodowych, które wyniszczały głównie osobniki najwyższe, u pozostałych zaś hamowały procesy wzrostowe. Utrwalał się zatem genetyczny model człowieka niskiego, charakterystyczny dla średniowiecza aż po wiek XV.”

Jerzy Jankowski (1887–1941)

Monarsze sekrety

O kobietach , O wieku

„Kościół propagował w średniowieczu ideę świętości. Najkrótsza do niej droga wiodła poprzez karierę duchowną, gdyż zdecydowana większość średniowiecznych świętych rekrutowała się spośród duchowieństwa. Czasami tylko pojawiała się między nimi jakaś księżniczka, która przedkładała własną cnotę nad obowiązek zapewnienia mężowi dynastycznego potomstwa.”

Jerzy Jankowski (1887–1941)

Monarsze sekrety

Księżniczka

„10 przykazań bywa przedstawiane jedynie jako nakazy i zakazy ograniczające człowieka. A jest dokładnie przeciwnie! To co zniewala człowieka, przedstawiane jest jako korzystanie z ludzkiej wolności! To dokładnie ta sama metoda, która jest stosowana do epok historycznych. Epoka, kiedy to nie było zasadniczego postępu ludzkiego ducha, bierze swoją nazwę od światła. A „oświecenie” to paradoksalnie najciemniejsza epoka. Nawet w Wielkiej Encyklopedii Francuskiej nie odnajdujemy hasła „duch”. Natomiast epoka w historii cywilizacji zachodniej najbardziej dynamiczna, najświatlejsza, jaką jest wiek XIII, jest określana jako okres „mroków średniowiecza”, saecula obscura. Ojciec kłamstwa działa. Nie wolno się na to nabierać.”

Roman Kneblewski (1952)

Źródło: Łukasz Karpiel, Nie zamykajmy sobie drogi do zbawienia http://www.pch24.pl/nie-zamykajmy-sobie-drogi-do-zbawienia,2453,i.html, pch24. pl, 11 maja 2012.

O kłamstwie , O historii , O wolności , O wieku

„Seks był źródłem radości i szczęścia zawsze, w każdej epoce, a średniowiecze było pod tym względem dużo radośniejsze, dużo mniej zakłamane i dużo mniej kołtuńskie niż przełom wieków dziewiętnastego i dwudziestego.”

Andrzej Sapkowski (1948) polski pisarz

Historia i fantastyka
Źródło: s. 133

O seksie , O wieku

„W „ciemnym” średniowieczu kapitał był sługą człowieka, w oświeconej współczesności – człowiek sługą kapitału.”

Stefan Pacek (1938)

„Do Krakowa docierają [w średniowieczu] różne kierunki medyczne, zjawiają się przedstawiciele różnych szkół. Pierwszym znanym z imienia lekarzem był adept szkoły w Montpellier, dominikanin Mikołaj, „zuchwały nowator”, zwolennik empiryzmu w medycynie (…). Za główne źródła lekarstw uważał (…) żaby, ropuchy, węże. W kamieniach widział raczej amulety. Doceniał w pełni ich znaczenie magiczne, zalecał noszenie przy sobie, wieszanie na szyi, ale do wewnątrz radził środki w rodzaju proszku wężowego, ropuszego, maści z węża”

Antonina Jelicz (1923–2004)

na przykład na reumatyzm
Źródło: Życie codzienne w średniowiecznym Krakowie, wyd. 1966

O życiu

„Nie powinniśmy myśleć, że chrześcijaństwo w najbliższej przyszłości stanie się znowu masowym ruchem i powróci taka sytuacja jak w Średniowieczu. Nie można się tego spodziewać w obecnych warunkach, ale przyznajmy też, że masowość nigdy nie była największą wartością chrześcijaństwa. Lenin nauczył nas, że dla przyszłości decydujące znaczenie mają silne mniejszości, mające coś do powiedzenia i dające coś społeczeństwu”

Benedykt XVI (1927) papież

śmiech
Źródło: wywiad dla Katolickiej Agencji Informacyjnej, lipiec 2004.

O myślach , O śmiechu , O przyszłości , O myśleniu

„Jesień średniowiecza.”

Johan Huizinga (1872–1945) historyk holenderski

Źródło: tytuł książki

O książkach , Jesień

„W starożytności dobrze znano rozróżnienie trzech części świata: Europy, Azji i Afryki. Renesans karoliński piórami swych intelektualistów złączył nazwę Europy z formującym się kręgiem zachodnim, ale rychło zostało to zapomniane. Społeczność kręgu zachodniego, łacińskiego, określana była jako Christianitas, Res Publica Christiana, wyraźnie inna niż społeczność bizantyńska. Dopiero w XV w. nazwa Europy powraca i tym razem odnosi się do całego chrześcijaństwa zagrożonego śmiertelnie przez Turków. W takim sensie używa jej np. wielki humanista, Eneasz Sylwiusz Piccolomini, późniejszy papież Pius II, a w Polsce Długosz czy Kallimach. Dla Piccolominiego taka Europa jest naszą ojczyzną, naszym domem. Stopniowo też nazwa „chrześcijaństwo” w sensie kręgu cywilizacyjnego, tak zasadnicza dla średniowiecza, ustępować zaczyna świeckiej nazwie Europa.”

Jerzy Kłoczowski (1924–2017) historyk i polityk polski

Źródło: Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, PIW, Warszawa 2003.

O domu , O ojczyźnie , Sens

„Tomizm nie oznacza bynajmniej w pierwszym rzędzie osobistych poglądów tego pojedyńczego człowieka, jakim był św. Tomasz z Akwinu, lecz oznacza on doktrynę filozoficzną rodu ludzkiego, będącą płodem refleksji całych wieków i szeregu pokoleń, a pogłębioną, usystematyzowaną, sprecyzowaną i harmonijnie związaną z prawdami wiary genialnym umysłem wielkiego myśliciela średniowiecza.”

Jacek Woroniecki (1878–1949) teolog polski, dominikanin

Katolickość tomizmu
Źródło: s. 104

O wierze , O wieku

„Powszechna w dobie upadku naszej cywilizacji wiara w socjalizm nie jest niczym innym niż powszechna w dobie upadku Średniowiecza wiara w czarownice. Z tą różnicą, że jak na razie nauka nie dostarczyła dowodu, że czarownice nie mogą latać na miotłach – a łatwo można udowodnić, że socjalizm działać nie może.”

Janusz Korwin-Mikke/P

Źródło: „Najwyższy Czas!”, 5 lutego 2011

O wierze , O nauce , O czasie

„Wiadomo, że skupisko żydowskie w Polsce urosło do poziomu czołowego ośrodka kulturalnego, politycznego i organizacyjnego całego narodu żydowskiego, rozproszonego po świecie. Jeśli tak się stało, znaczy to, że musiały ku temu istnieć odpowiednie warunki, nic bowiem nie powstaje i nie rozwija się w próżni. Powstanie tych warunków jest bezpośrednim owocem stosunku państwa, a w okresie rozbiorów – społeczeństwa polskiego do swoich współobywateli Żydów. Kto zapoznał się chociażby pobieżnie z historią Polski w średniowieczu, czy też z historią Żydów w tym okresie, nie może pominąć wielkiej gościnności okazanej przez naród polski prześladowanym w innych krajach Żydom. Kazimierz Wielki był i jest wielki nie tylko w oczach Polaków, ale także Żydów. Nie wolno także zapominać o wkładzie Polaków – poprzez osobę papieża Jana Pawła II – w zwalczanie antysemityzmu na świecie.”

Icchak Szamir (1915–2012) polityk izraelski

Źródło: Aleksander Klugman, Icchak Szamir tłumaczył w „Rz”: Nie oskarżałem całego narodu https://www.rp.pl/Historia/190229877-Icchak-Szamir-tlumaczyl-w-Rz-Nie-oskarzalem-calego-narodu.html, rp.pl, 21 lutego 2019.

O zapominaniu , O historii

„Aktualność św. Franciszka z Asyżu, a głównie fakt powoływania się na niego w sprawach dotyczących pokoju, sprawiedliwości, ekologii, szacunku dla człowieka i jego praw oraz powszechnego braterstwa, wskazuje rzeczywiście, że średniowiecze jest ziemią żyzną, w której przede wszystkim my, dzisiejsi franciszkanie, powinniśmy zapuścić głębokie korzenie, aby lepiej zrozumieć nasze dziedzictwo.”

John Vaughn (1928–2016) franciszkanin, 116. generał zakonu

Źródło: Przemówienie w dniu inauguracji roku akademickiego, 9 listopada 1987; „Studia Franciszkańskie”, 27, Poznań 2017, s. 439.

O pokoju , O sprawiedliwości

„Polska była centrum Holokaustu. (…) Cała cywilizacja polsko-żydowska, choć miała korzenie aż w średniowieczu, upadła. Sprawcami byli głównie niemieccy naziści, ale Holokaust byłby niemożliwy bez aktywnego uczestnictwa lub biernej zgody ludności lokalnej.”

Ingrid Lomfors (1957)

Źródło: Marek Grabski, Szwedzka historyk oskarża władze Polski o ukrywanie polskiego antysemityzmu https://wiadomosci.wp.pl/szwedzka-historyk-oskarza-wladze-polski-o-ukrywanie-polskiego-antysemityzmu-6177855780939905a, wp.pl, 17 października 2017.

„Pan Szyszko to jest jakieś wykopalisko. Wypowiadał się już w różnych sprawach społecznych i sprawiał wrażenie, jakby go zamrożono w średniowieczu.”

Marek Borowski (1946) polski polityk

o wypowiedzi Jana Szyszki nt. żłobków.
Źródło: wyborcza.pl https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,25290963,zmarl-jan-szyszko-co-to-oznacza-dla-glosowania-w-okregu-podwarszawskim.html?disableRedirects=true#S.main_topic-K.C-B.2-L.3.maly, 9 października 2019

O wrażeniach