Cytaty na temat oficer
strona 2

Lech Kaczyński Fotografia

„W kwietniu 1940 roku ponad 21 tysięcy polskich jeńców z obozów i więzień NKWD zostało zamordowanych. Tej zbrodni ludobójstwa dokonano z woli Stalina, na rozkaz najwyższych władz Związku Sowieckiego. Sojusz III Rzeszy i ZSRR, pakt Ribbentrop-Mołotow i agresja na Polskę 17 września 1939 roku znalazły swoją wstrząsającą kulminację w zbrodni katyńskiej.
Nie tylko w lasach Katynia, także w Twerze, Charkowie i w innych, znanych i jeszcze nieznanych miejscach straceń wymordowano obywateli II Rzeczypospolitej, ludzi tworzących podstawę naszej państwowości, nieugiętych w służbie ojczyzny. W tym samym czasie rodziny pomordowanych i tysiące mieszkańców przedwojennych Kresów były zsyłane w głąb Związku Sowieckiego, gdzie ich niewypowiedziane cierpienia znaczyły drogę polskiej Golgoty Wschodu.
Najbardziej tragiczną stacją tej drogi był Katyń. Polskich oficerów, duchownych, urzędników, policjantów, funkcjonariuszy straży granicznej i służby więziennej zgładzono bez procesów i wyroków. Byli ofiarami niewypowiedzianej wojny. Zostali zamordowani z pogwałceniem praw i konwencji cywilizowanego świata. Zdeptano ich godność jako żołnierzy, Polaków i ludzi. Doły śmierci na zawsze miały ukryć ciała pomordowanych i prawdę o zbrodni. Świat miał się nigdy nie dowiedzieć. Rodzinom ofiar odebrano prawo do publicznej żałoby, do opłakania i godnego upamiętnienia najbliższych. Ziemia przykryła ślady zbrodni, a kłamstwo miało wymazać ją z ludzkiej pamięci.
Ukrywanie prawdy o Katyniu – efekt decyzji tych, którzy do zbrodni doprowadzili – stało się jednym z fundamentów polityki komunistów w powojennej Polsce: założycielskim kłamstwem PRL. Był to czas, kiedy za pamięć i prawdę o Katyniu płaciło się wysoką cenę. Jednak bliscy pomordowanych i inni, odważni ludzie trwali wiernie przy tej pamięci, bronili jej i przekazywali kolejnym pokoleniom Polaków. Przenieśli ją przez czas komunistycznych rządów i powierzyli rodakom, wolnej, niepodległej Polsce. Dlatego im wszystkim, a zwłaszcza Rodzinom Katyńskim, jesteśmy winni szacunek i wdzięczność.
W imieniu Rzeczypospolitej składam najgłębsze podziękowanie za to, że broniąc pamięci o swoich bliskich, ocaliliście Państwo jakże ważny wymiar naszej polskiej świadomości i tożsamości.
Katyń stał się bolesną raną polskiej historii, ale także na długie dziesięciolecia zatruł relacje między Polakami i Rosjanami. Sprawmy, by katyńska rana mogła się wreszcie w pełni zagoić i zabliźnić. Jesteśmy już na tej drodze. My, Polacy, doceniamy działania Rosjan z ostatnich lat. Tą drogą, która zbliża nasze narody, powinniśmy iść dalej, nie zatrzymując się na niej ani nie cofając.
Wszystkie okoliczności zbrodni katyńskiej muszą zostać do końca zbadane i wyjaśnione. Ważne jest, by została potwierdzona prawnie niewinność ofiar, by ujawnione zostały wszystkie dokumenty dotyczące tej zbrodni. Aby kłamstwo katyńskie zniknęło na zawsze z przestrzeni publicznej. Domagamy się tych działań przede wszystkim ze względu na pamięć ofiar i szacunek dla cierpienia ich rodzin. Ale domagamy się ich także w imię wspólnych wartości, które muszą tworzyć fundament zaufania i partnerstwa pomiędzy sąsiednimi narodami w całej Europie.
Oddajmy wspólnie hołd pomordowanym i pomódlmy się nad ich głowami. Chwała bohaterom! Cześć Ich pamięci!”

Lech Kaczyński (1949–2010) polski polityk, prezydent Polski

ostatnie, niewygłoszone, katyńskie przemówienie.
Przemówienia rocznicowe

Warren Ellis Fotografia

„Zaraz po wojnie przywdziałem mundur harcerski, marząc o wielkiej Polsce. W rezultacie, jako 16-letni chłopak wychowany w patriotycznej rodzinie i harcerz w konspiracyjnych Drużynach Chrobrego, na przełomie 1948 i 1949 roku przesiedziałem na UB ponad 7 miesięcy. Była nas grupa 52 harcerzy z całej Polski. Czekała ta grupa w areszcie na sfingowany proces przeciwko harcerstwu i przeciwko młodzieży polskiej. Nie zrobiono tego procesu. Po 7 miesiącach wyrzucono nas jak niepotrzebny bagaż, bo nie byliśmy już potrzebni, problem rozwiązano bowiem inaczej. W tamtych czasach miałem do czynienia z oficerami UB, którzy mnie przesłuchiwali. Byli bez litości. Siedziałem po 48 godzin w mokrym karcerze, byłem głodzony, a po parę dni trzymano mnie też bez wody. Ale byłem też konwojowany przez zwykłych żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. I gdy przewożono mnie skutego z Katowic do Poznania w Wigilię Bożego Narodzenia, ci żołnierze wbrew rozkazom rozkuli mnie i pozwolili mi się posilić. Ale represje w stosunku do nas, harcerzy i mnie, trwały dalej. Nie otrzymałem skierowania na studia. Gdy byłem w wojsku, właśnie z tego tytułu zostałem przymusowo wcielony do brygad wojskowych pracujących w kopalni.”

Włodzimierz Czechowski (1933) polski polityk

Źródło: wystąpienie w Sejmie, 8 września 2004 http://orka2.sejm.gov.pl/Debata4.nsf/4fb829a81a8d007ac125746d0030d0fb/f6713bf5e9978a86c1257479003323ef?OpenDocument

Lech Kaczyński Fotografia

„Jeśli ktoś decyduje się być oficerem, to nie powinien być lękliwy.”

Lech Kaczyński (1949–2010) polski polityk, prezydent Polski

w sierpniu 2008 o pilocie kpt. Grzegorzu Pietruczuku, gdy odmówił lądowania na lotnisku w Tbilisi w ogarniętej wojną Gruzji.
Źródło: „Gazeta Wyborcza”, 12 kwietnia 2010

Rutherford Hayes Fotografia

„Oficer w służbie czynnej, który w okresie kryzysu występuje z wojska, aby walczyć o miejsce dla siebie w Kongresie, zasługuje na to, by go oskalpować.”

Rutherford Hayes (1822–1893) prezydent USA

po zgłoszeniu jego kandydatury na kongresmena (1864).
Źródło: Longin Pastusiak, Prezydenci. Stany Zjednoczone od Andrew Johnsona do Franklina D. Roosevelta, Warszawa 1989, s. 81.

Uki Goñi Fotografia
Adam Doboszyński Fotografia
Nicolae Ceaușescu Fotografia

„Wy, jako oficerowie, powinniście wiedzieć, że rząd nie może wydać takiego rozkazu. Ale ci, którzy zabili tych młodych ludzi, byli terrorystami.”

Nicolae Ceaușescu (1918–1989) komunistyczny przywódca Rumunii

na temat krwawego stłumienia demonstracji w Timișoarze 20 grudnia 1989.
Proces z 25 grudnia 1989
Źródło: Diane Ducret, Kobiety…, op. cit., s. 262.

Tomasz Strzembosz Fotografia
Ryszard Bugajski Fotografia
Andrzej Zapałowski Fotografia
Janusz Brochwicz-Lewiński Fotografia

„Nienawiść do Armii Krajowej widoczna była na każdym kroku. Oddziały partyzanckie na Lubelszczyźnie i Zamojszczyźnie, Podkarpaciu i Polesiu były łapane. Rosjanie mordowali ludzi bez pardonu. To były pierwsze sygnały, jak się będą układały stosunki Polaków z AK i ZSRS. Ludzie wpadali w ręce Sowietów i byli mordowani bez pytań. Żołnierze czasem byli selekcjonowani i trafiali do ludowego wojska. Jednak oficerowie byli albo mordowani, albo szli do obozów, z których się nie wraca.”

Janusz Brochwicz-Lewiński (1920–2017) polski wojskowy, powstaniec warszawski

Źródło: Gen. Gryf o powstaniu, emigracji, III RP, Smoleńsku i walce z Rosją. „Gdyby mogli, sprzątnęliby mnie na ulicy” http://wpolityce.pl/historia/261112-tylko-u-nas-gen-gryf-o-powstaniu-emigracji-iii-rp-smolensku-i-walce-w-rosja-gdyby-mogli-sprzatneliby-mnie-na-ulicy?3, wpolityce.pl, 1 sierpnia 2015.

Piotr III Romanow Fotografia
Kazimierz Bartel Fotografia
Neal Stephenson Fotografia

„Dziwna troskliwość jak na człowieka, który wali oficera milicji boczkiem po głowie.”

Anna Kłodzińska (1915–2008) dziennikarka i autorka kryminałów milicyjnych.

Śledztwo prowadzi porucznik Szczęsny

Leopold Okulicki Fotografia
Jean-Paul Sartre Fotografia
Łukasz Ciepliński Fotografia

„Kochana Wisiu! Jeszcze żyję, chociaż są to prawdopodobnie już ostatnie dla mnie dni. Siedzę z oficerem gestapo. Oni otrzymują listy, a ja nie. A tak bardzo chciałbym otrzymać chociaż parę słów Twoją ręką napisanych (…). Ten ból składam u stóp Boga i Polski (…). Bogu dziękuję za to, że mogę umierać za Jego wiarę świętą, za moją Ojczyznę i za to, że dał mi taką żonę i wielkie szczęście rodzinne.”

Łukasz Ciepliński (1913–1951) wojskowy polski, oficer AK

z więzienia UB, przed śmiercią w grypsie do ukochanej żony.
Źródło: „Chciano zabić Ojczyznę, przekreślić życie narodu”. Przejmujące słowa abp. Jędraszewskiego o Żołnierzach Wyklętych https://wpolityce.pl/kosciol/329693-chciano-zabic-ojczyzne-przekreslic-zycie-narodu-przejmujace-slowa-abp-jedraszewskiego-o-zolnierzach-wykletych, wpolityce.pl, 1 marca 2017.

Łukasz Ciepliński Fotografia

„W czasie śledztwa leżałem skatowany w kałuży własnej krwi. Mój stan psychiczny był w tych warunkach taki, że nie mogłem sobie zdawać sprawy z tego, co pisał oficer śledczy.”

Łukasz Ciepliński (1913–1951) wojskowy polski, oficer AK

o przesłuchaniach, które przeszedł w więzieniach UB.
Źródło: Tadeusz Płużański: Dlaczego czcimy Niezłomnych 1 marca? Zamordowani, niezidentyfikowani https://www.tysol.pl/a29854--Tylko-u-nas-Tadeusz-Pluzanski-Dlaczego-czcimy-Niezlomnych-1-marca-Zamordowani-niezidentyfikowani, tysol.pl, 1 marca 2019.

„Leopold Okulicki po wyjściu na wolność po porozumieniu Sikorski-Majski, mógł pozostać w armii gen. Andersa na stanowisku dowódcy dywizji, zdecydował się jednak na skok do kraju, choć możliwość ponownego trafienia na Łubiankę była bardzo realna. Tak się stało. Poszedł na spotkanie z sowieckimi oficerami wraz z 15-ma innymi przywódcami podziemia, choć wiedział, co go czeka. Po procesie zmarł w sowieckim więzieniu. Jest jednym z bohaterów drugiej wojny światowej – godzien pomnika.”

Józef Garliński (1913–2005) polski pisarz, historyk, działacz emigracyjny

o Leopoldzie Okulickim
Źródło: Stanisław M. Jankowski red., Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek”. Fakty – dokumenty – ślady – legenda, Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni, Instytut Katyński w Polsce, Zarząd Miasta Bochni, Bochnia – Kraków 1996. s. 64.

Józef Piłsudski Fotografia
Wojciech Roszkowski (historyk) Fotografia

„Polskie koła rządowe ani gen. Anders nie zdawali sobie sprawy, iż ustalenia z 18 marca zostaną zinterpretowane przez stronę radziecką jako zakończenie akcji werbunkowej wojska polskiego. Wbrew wyraźnemu oświadczeniu Stalina wobec Andersa dowództwo radzieckie stwierdziło, że z dniem 4 kwietnia nastąpi likwidacja sieci polskich oficerów łącznikowych i rekrutacyjnych. Tak też się stało.”

Wojciech Roszkowski (historyk) (1947) historyk polski, działacz polityczny

o zakończeniu akcji werbunkowej przez ZSRR do armii Andersa i ewakuacji Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (1941–1942).
Źródło: 76 lat temu rozpoczęła się ewakuacja Armii Polskiej ze Związku Sowieckiego http://dzieje.pl/aktualnosci/ewakuacja-armii-polskiej-ze-zwiazku-sowieckiego, dzieje.pl, 24 marca 2018.

Lech Kaczyński Fotografia

„Starałem się propagować ideę przystąpienia Polski do NATO. Jeździłem po dowództwach okręgów i próbowałem przekonywać do tego oficerów. (…) Nie miałem, niestety, sojusznika w ówczesnym ministrze spraw zagranicznych. Rozmawiałem też o wejściu do NATO z Amerykanami, w szczególności z cywilnego wywiadu.”

Lech Kaczyński (1949–2010) polski polityk, prezydent Polski

o staraniach o wejście Polski do NATO w czasie pracy w BBN w Kancelarii Prezydenta w 1991.
Źródło: Sławomir Cenckiewicz, Anna Piekarska, Adam Chmielecki, Janusz Kowalski: Lech Kaczyński. Biografia polityczna 1949–2005, op. cit., s. 489–490.

Konstanty Rokossowski Fotografia

„Ich sztabowi dawał się we znaki wpływ Hitlera, ale na poziomie dowodzenia wojskami i frontami ten wpływ był mniejszy i oficerowie byli doskonali. Wiedzieli, do czego ich siły są zdolne i nigdy nie wydawali niewykonalnych rozkazów.”

Konstanty Rokossowski (1896–1968) marszałek ZSRR i Polski

o Niemcach
Źródło: Sergo Beria, Beria. Mój ojciec. W sercu stalinowskiej władzy, przedmowa i przypisy Francoise Thom, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 1999, ISBN 83-85852-56-5, tłum. Józef Waczków, s. 195.

Władysław Ważny Fotografia

„Zdecydowałem się na pracę bardzo odpowiedzialną, ale i niebezpieczną, bo chcę coś z siebie dać w tej wojnie jako Polak i jako oficer. Gdyby nie było mi sądzone wrócić do Was i odwdzięczyć się Wam na stare lata, wybaczcie mi, bo spełniłem tylko mój pierwszy najważniejszy obowiązek – służba Ojczyźnie i walka z odwiecznym wrogiem.”

Władysław Ważny (1908–1944) oficer Wojska Polskiego, agent brytyjskiego SOE w czasie II wojny światowej, nauczyciel, organizator francu…

pożegnalny list do rodziców przed wyruszeniem z Wielkiej Brytanii z misją wywiadowczą do Francji, 4 marca 1944.
Źródło: Kpt. Władysław Ważny (Tygrys) http://www.zsrudarozaniecka.pl/stara/patron/zyciorys.htm, zsrudarozaniecka.pl

Władysław Sikorski Fotografia
Andrzej Friszke Fotografia

„Armia Krajowa była armią państwową. Przypominam, że wszyscy żołnierze, oficerowie, którzy nie znajdowali się w niewoli, mieli obowiązek zgłosić się do służby w AK. To była część Polskich Sił Zbrojnych, będąca też częścią sił zbrojnych alianckich. I to, co dzisiaj się odbywa, jest próbą narzucenia monopartyjnego, nacjonalistycznego poglądu ideologicznego na całą polską kulturę i historię i patrzenia oczami skrajnych nacjonalistów.”

Andrzej Friszke (1956) polski historyk

o honorowaniu przez władze Brygady Świętokrzyskiej NSZ.
Źródło: rozmowa Doroty Wysockiej-Schnepf, Prof. Friszke: Gdy więźniowie Dachau czekali na egzekucję, Brygada Świętokrzyska piła szampana z Gestapo http://wyborcza.pl/7,82983,25081657,prof-friszke-gdy-wiezniowie-dachau-czekali-na-egzekucje-brygada.html, wyborcza.pl, 12 sierpnia 2019.

Stanisław Mackiewicz Fotografia

„Pétain jest oficerem prawdziwym, nie kawiarnianym. Dla niego wojna to możliwość zwycięstwa. Nie rozumie wojny jako demonstracji politycznej.”

Stanisław Mackiewicz (1896–1966) premier Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Wychodźstwie

Zielone oczy
Źródło: s. 149

„Okulicki był synem chłopa z Małopolski. Zaciekły legionista, dzielny żołnierz, oficer zdolny, chętny, lojalny, znakomity kolega, wybuchowy, porywczy charakter. (…) Ze mną stosunki ułożyły się dobrze. Nie mieliśmy w ciągu wspólnej służby ani jednej scysji.”

Jerzy Kirchmayer (1895–1959) generał polski

o Leopoldzie Okulickim
Źródło: Leopold Okulicki. Biogram. 1921–1939. Pokojowy antrakt https://okulicki.ipn.gov.pl/oku/biogram/2079,Biogram.html, okulicki.ipn.gov.pl

Antoni Macierewicz Fotografia

„Jeszcze w Tatiszczewie, będąc już dowódcą drużyny, w jakimś większym gronie kolegów i oficerów powiedziałem, iż do wojska to się specjalnie nie nadaję. Ale walczyć w kraju, w warunkach konspiracji, to bym chciał.”

Tadeusz Żelechowski (1916–1984) oficer Armii Krajowej i Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, cichociemny

Źródło: Jan Szatsznajder, Cichociemni…, op. cit., s. 165.

Kinga Rusin Fotografia
Gustaw Orlicz-Dreszer Fotografia

„Anders jest oficerem, przed którym w przyszłości powinny stać otworem wszystkie, nawet najwyższe, stanowiska w wojsku.”

Gustaw Orlicz-Dreszer (1889–1936) generał polski

o Władysławie Andersie
Źródło: Generał Władysław Anders, 1892–1970 http://ww2.senat.pl/k6/agenda/anders/biogram.pdf, senat.pl

Józef Czapski Fotografia

„Brak butów był taki (u szeregowych i oficerów), że kierowcy samochodów wyjeżdżający brali buty od tych, którzy mieli odpoczynek po służbie.”

Józef Czapski (1896–1993) polski malarz i pisarz

o ciężkich warunkach panujących w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR (1941–1942).
Źródło: Bez butów do Andersa https://dorzeczy.pl/historia/63066/Bez-butow-do-Andersa.html, dorzeczy.pl, 29 kwietnia 2018.

Krzysztof Kowalewski Fotografia

„Ja, proszę pana, byłem hodowany jak pra-Polak: ojciec oficer, matka mówiąca polszczyzną, która zawstydziłaby niejednego literata.”

Krzysztof Kowalewski (1937) aktor polski

Źródło: Taka zabawna historia. Krzysztof Kowalewski w rozmowie z Juliuszem Ćwieluchem, Warszawa 2014, s. 48.

Henryk Sławik Fotografia

„Henryk Sławik oraz József Antall ocalili życie ponad pięciu tysiącom Żydów, a dzięki ich współpracy z polskimi strukturami wojskowymi kilkadziesiąt tysięcy oficerów i żołnierzy przedostało się do Aliantów.”

Henryk Sławik (1894–1944) polski dziennikarz i polityk

uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 września 2014 upamiętniająca 70. rocznicę śmierci Henryka Sławika oraz 40. rocznicę śmierci Józsefa Antalla seniora.
Źródło: Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 września 2014 upamiętniająca 70. rocznicę śmierci Henryka Sławika http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP20140000885/O/M20140885.pdf, sejm.gov.pl

Zbigniew Ścibor-Rylski Fotografia
Mirosław Różański Fotografia

„Panie Ministrze, proszę nie straszyć oficerów, chyba, ze zależy Panu tylko na miernych, ale wiernych. Problem w tym, że mierni silnej armii nie zbudują.”

do Mariusza Błaszczaka
Źródło: Mariusz Błaszak odwołał dowódcę marynarki. "Nie ma miejsca dla tych, którzy tracą nadzieję” http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,23591563,mariusz-blaszak-odwolal-dowodce-marynarki-nie-ma-miejsca-dla.html, gazeta.pl, 25 czerwca 2018

Mirosław Różański Fotografia

„Panie Ministrze Błaszczak zwalniając ze stanowisk kolejnych merytorycznie przygotowanych oficerów nie zamknie Pan ust ludziom, którzy widzą przepaść w którą prowadzicie armię.”

Źródło: Mariusz Błaszak odwołał dowódcę marynarki. "Nie ma miejsca dla tych, którzy tracą nadzieję” http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,23591563,mariusz-blaszak-odwolal-dowodce-marynarki-nie-ma-miejsca-dla.html, gazeta.pl, 25 czerwca 2018

Jan Nowak-Jeziorański Fotografia

„Rzepecki sprawił na mnie wrażenie raczej niepozorne. Średniego wzrostu. Łysawy brunet o matowym, jakby lekko zachrypniętym głosie – nie wyglądał na zawodowego oficera.”

Jan Nowak-Jeziorański (1914–2005) polski dziennikarz, politolog, działacz społeczny, żołnierz AK

o Janie Rzepeckim
Źródło: Piotr Lipiński, Raport Rzepeckiego http://www.piotrlipinski.pl/ksiazki/raport-rzepeckiego.html, piotrlipinski.pl

„Po zaprzysiężeniu prezydenta Mościckiego przez Sejm nowa ekipa od razu przystąpiła do czystki w armii i administracji: wyżsi oficerowie, wysocy urzędnicy państwowi, wojewodowie i starości symapatyzujący z poprzednimi władzami zostali usunięci ze stanowisk.”

Georges Mink (1946) socjolog francuski

Źródło: Polska w sercu Europy od roku 1914 do czasów najnowszych. Historia polityczna i konflikty pamięci, Kraków 2017, s. 118.

Paul Kruger Fotografia

„Wydaje mi się, że wiara wasza i waszych mieszczan została zastąpiona przez niewiarę. Moment, w którym przestajecie trzymać pozycji i walczyć w imię Pana, to musi być niewiara w Niego; w obecnej chwili niewiara zastępuje tchórzostwo, w momencie gdy zwracacie się plecami do wroga, pozostawiając pozycje, aby szukać schronienia, przestajecie ufać Panu. Nie, nie, moi bracia; niech nie będzie tak; niech nie będzie tak. Czy Pan nie dał nam do tej pory dowodów, że stoi po naszej stronie? Wszędzie tam, gdzie nasi mieszczanie stawali do trudnych zadań, Pan odpierał wroga z niewielką liczbą naszych ludzi. Wydaje mi się ze studium Słowa Bożego, że żyjemy w momencie przepowiadanym w Objawieniu, w którym bestia otrzymała władzę prześladowania Kościoła Chrystusowego w celu jego oczyszczenia, jak złoto oczyszcza się przez ogień. To rzeczywiście jest walka o koronę, zarówno w sensie materialnym, jak i duchowym. Trwajcie w wierze, aby walczyć, bądźcie przekonani, że Pan powstanie i rozproszy jego wrogów. Nasza wiara przechodzi teraz najwyższą próbę, ale Pan wkrótce udowodni, że tylko On żyje i króluje. Młodzi mężczyźni woleli umrzeć w piecu ognistym, niż porzucić swoją wiarę. Nasi przodkowie woleli uciec od porzucenia swojej wiary, a Kościół został zachowany. List ten do odczytania wszystkim oficerom i mieszczanom; oddaję was mojej modlitwie; ufam, że Pan wzmocni swój lud w wierze. Nawet jeśli mają ziemskie skały, za którymi szukają schronienia, powinni wygrać na otwartej przestrzeni.”

Paul Kruger (1825–1904) polityk burski

list wysłany do dowódców obrony Tugeli po złamaniu ich woli walki wskutek odcięcia generała Cronjego.
Źródło: Tomasz Greniuch Natal 1899–1900, Warszawa 2017, s. 204.