Lew Tołstoj cytaty

strona 2

„Wojsko stanowi główną podporę rządów.”

„Złej myśli nie można odpędzić, gdy przyjdzie do głowy, ale można zrozumieć, że jest zła.”

„Ludzie budujący swoje życie na wyzysku bliźniego – a takie jest życie wszystkich bogatych – nie mogą być miłosierni.”

„Rządy usiłują przedstawić istniejący porządek jako coś świętego, nienaruszalnego i grożą ciężkiemi karami tym, którzy, myśląc inaczej, odważyliby się przeciwko niemu wystąpić.”

„Bogaci filantropi nie widzą że to, czym rzekomo uszczęśliwiają biednego, wydarli z rąk jeszcze biedniejszego.”

„Anarchizm nie oznacza braku instytucji w ogóle, lecz tylko takich, które zmuszają ludzi do podporządkowania się przemocy.”

„Prawdziwa dobroć jest nie tylko cnotą i radością, ale i orężem, znacznie potężniejszym niż przemoc.”

„Ludzie, którzy uznali się za członków nieomylnego kościoła nabrali przekonania, że zbrodnią byłoby pozwolić fałszywym wykładowcom nauki gorszyć ludzi, więc ich zabijanie jest sprawą miłą Bogu.”

„Nie należy potępiać człowieka, ponieważ nigdy nie wiadomo, co się dzieje w jego duszy.”

„Rządy i klasy posiadające opierają się nie na prawie, ani na czemkolwiek, coby przypominało sprawiedliwość, lecz na złożonej, sztucznej, przy pomocy nauki wytworzonej organizacyi społecznej, w której wszyscy ludzie pochwyceni są w koło gwałtów, bez możności wyrwania się z niego.”

„Człowiek nie powinien dawać dobrowolnie rządom podatków, ani pośrednich, ani bezpośrednich, także nie powinien korzystać z pieniędzy, zbieranych przez podatki, w formie pensyi, emerytury, gratyfikacyi itp. ani też z instytucyi państwowych, utrzymywanych przy pomocy podatków, zebranych przymusowo z ludu… człowiek chcący działać nie na swe osobiste dobro wyłącznie, ale ku polepszeniu bytu ludzi, nie powinien uciekać się do gwałtów rządowych dla obrony ziemi i innych przedmiotów, ani dla bezpieczeństwa osobistego albo bliźnich; lecz władać ziemią i przedmiotami swej własnej albo cudzej pracy o tyle tylko, o ile do nich inni nie roszczą żądań.”

„Boga poznajesz nie tyle rozumem, nawet nie sercem, ale poprzez poczucie całkowitej zależności od Niego, podobne do tego uczucia, którego doznaje niemowlę w rekach matki. Nie wie ono, kto je trzyma, kto ogrzewa, kto karmi… ale wie, że jest ktoś, i mało tego, że wie – kocha go.”

„Sto lat minęło odkąd idea ludzkości wolnej od niewolnictwa została jasno wyrażona po raz pierwszy, a w narodach chrześcijańskich nie ma już niewolnictwa. Nie minie kolejnych sto lat, a idea, że ludzkość może żyć nie prowadząc wojen, zostanie wcielona w życie. Najprawdopodobniej pozostanie jakaś forma przemocy, tak, jak po zniesieniu niewolnictwa pozostała praca najemna, ale przynajmniej nie będzie już armii, jakie znamy – tak wstrętnych rozumowi i poczuciu moralności. Jest wiele znaków, które wskazują, że ten czas jest bliski.”

„Rządy zawsze posługują się gwałtem: zarówno konstytucyjne, jak i despotyczne.; cała różnica polega na tym, że pierwsze obejmują znacznie większą ilość osób, i gwałt, którym się posługują, przybiera formy łagodniejsze; podczas gdy drugie działają brutalniej, a władza w nich skoncentrowana jest w mniejszem gronie osób.”

„Swoich myśli i uczuć nie wolno spieniężać.”

„Zdaje się być oczywistym, że patriotyzm, jako uczucie, jest zły i szkodliwy; jako doktryna, jest bezsensowny.”

„Nauka Chrystusa kieruje ludźmi przez wskazywanie im tej nieskończonej doskonałości – Ojca niebieskiego, do którego dobrowolnie dążyć może każdy człowiek, bez względu na stopień swej niedoskonałości.”

„Podporządkować się innym może tylko człowiek, który czuje się wolny.”

„Mówi się, że kobiety kochają tych, którzy je kochają. To nieprawda. Ulegają one temu, kto im mówi, że ulegną.”

„Gdyby nie było cierpienia, człowiek nie znałby swych granic, nie znałby siebie.”

„Z rewolucyonistami rządy załatwić się mogą łatwo: część ich przekupić, część oszukać, innych znowu nastraszyć, a opinię publiczną oburzyć przeciwko nim, przedstawiając w fałszywym świetle ich dążenia.”

„Ludzie kościoła posiadłszy zaś władzę, naturalnie urośli w pychę i w większości przypadków ulegli zepsuciu.”

„Trudniej zwalczać ludzi, którzy nie propagują żadnej rewolucyi, ale tylko nie chcą nikomu robić nic złego, uchylają się od płacenia podatków, służby wojskowej itp.”

„Naprawdę złodziejem jest nie ten kto ukradł potrzebną mu rzecz, lecz ten, który posiada rzeczy zbędne dla niego, a konieczne innym; tak czynią bogaci.”

„Z pierwszymi dziećmi zawsze człowiek przesadza, chce zrobić z nich coś nadzwyczajnego.”

„Ci którzy skazywali na śmierć i palili ludzi zaczynających rozumieć prawdziwą naukę, uważali ich za sługi diabłów.”

„Ostateczne zwyrodnienie chrześcijaństwa i jego moralny upadek miało miejsce z chwilą uczynienia z niej religii państwowej; w tym momencie chrześcijaństwo usankcjonowało mordowanie, grabienie, wojny, morderstwa, rozpustę.”

„Człowiekowi jest dana władza tylko nad samym sobą.”

„Wiara w autorytety powoduje, że błędy autorytetów przyjmowane są za wzorce.”

„Czas to szansa dla wolności, możność działania.”

„Jeżeli tylko uwolni się ludzi od przesądu, że jedni mogą organizować życie innych, państwo stanie się niemożliwością.”

„Źródłem nędzy robotników jest niewola, której przyczyną są pewne przepisy prawne, oparte na zorganizowanej przemocy, czyli rządzie.”

„Wiosna długo nie nadchodziła. (…) Na Wielkanoc leżał śnieg. I nagle na drugi dzień świąt powiał ciepły wiatr, nadciągnęły chmury i przez trzy dni i trzy noce lał rzęsisty i ciepły deszcz. We czwartek wiatr ucichł i nastała gęsta, szara mgła, jakby kryjąc tajemnicę dokonujących się w przyrodzie przemian. W tej mgle popłynęły wody, kry lodowe zatrzeszczały i drgnęły, szybciej ruszyły mętne spienione strugi i w samą Przewodnią Niedzielę przed wieczorem mgła się rozpełzła, chmury rozbiegły się, przybierając kształt baranków, niebo się przetarło i nastała prawdziwa wiosna. Rankiem mocne słońce pożarło cienką warstwę lodu, która przez noc ścięła wody, i całe rozgrzane powietrze zadrgało od napełniających je oparów zmartwychwstałej ziemi. Zazieleniła się zeszłoroczna i nowa, strzelająca igiełkami z ziemi trawa, napęczniały pączki kaliny, porzeczek i lepkiej, pełnej pieniących się soków brzozy. Na osypanej złocistym kwieciem łozinie zahuczała wysłana na zwiady, znużona lotem pszczoła. Zaniosły się od śpiewu niewidzialne skowronki nad aksamitem ozimin i nad zmarzniętym ścierniskiem; zapłakały czajki nad bagnami i nad zalanymi burą, nieskoro spływającą wodą niżami, a wysoko przeciągnęły z głośnym klangorem klucze żurawi i gęgające stada dzikich gęsi. Zaryczało wyliniałe nierówno bydło na wygonach, krzywonogie jagnięta poczęły wyskakiwać dokoła tracących wełnę, beczących matek. Po niezupełnie jeszcze suchych, pokrytych śladami stóp ludzkich ścieżkach rozbiegły się lekkonogie dzieci; nad stawem zaterkotały wesoło głosy bab niosących płótno, a po podwórzach zastukały topory chłopów szukających sochy i brony. Przyszła prawdziwa wiosna.”

„Zbójcy przeważnie okradają bogatych, rządy – przeważnie biednych, bogatym zaś, pomagają w ich przestępstwach, sprzyjają.”

„Jeśli boisz się czegoś, wiedz, że przyczyna twego strachu tkwi nie poza tobą, lecz w tobie.”

„Ludzie, którzy uznali się za kościół, nabierają przekonania, że są nieomylni i dlatego nie mogą się już potem wyrzec żadnego, choćby raz powiedzianego głupstwa.”

„Nic tak nie odciąga ludzi od prawdy, jak bezmyślne naśladowanie tego, co robią wszyscy.”

„Przez miłość trzeba przejść jak przez szkarlatynę, więc może wynaleźć szczepionkę przeciw miłości?”

„Gdyby nie było przemocy państwa zapanowałaby miłość.”

„Kiedy ciało słabnie, silniej czuje się duszę.”

„Głównym wrogiem rządów są ich poddani, przeciwko którym przedewszystkiem armia musi być gotowa do walki.”

„Ani dobrowolnie, ani pod przymusem nie należy brać udziału w działalności państwowej i dlatego nie trzeba być ani żołnierzem, ani feldmarszałkiem, ani ministrem, ani zbieraczem podatków, ani wójtem gminy, ani sędzią przysięgłym, ani gubernatorem, ani członkiem parlamentu i w ogóle nie przyjmować żadnego urzędu, związanego z gwałtem.”

„Człowiek stosujący przemoc jest większym niewolnikiem od tego, który cierpi z jej powodu.”

„Bezpieczeństwo i dobro zapewnia społeczeństwu tylko moralność jego członków; podstawą zaś jej jest miłość wykluczająca przemoc.”

„Kościół w celu pokonania swych wrogów, nie dysponując innym orężem niż przemocą zaczął prześladować, skazywać na śmierć i palić na stosie, wszystkich, którzy jego władzy nie uznawali.”

„Jednym z najbardziej szkodliwych przesądów jest myśl, że można ludzi siłą zmusić do dobrego życia.”

„Odpowiadaj dobrem na zło, a zniszczysz w podłym człowieku zadowolenie ze zła.”

„Stało się z nim to, co zawsze dzieje się z ludźmi, którzy zwracają się do wiedzy nie po to, żeby odgrywać w niej rolę: pisać, dyskutować, uczyć innych, lecz zwracają się do wiedzy z bezpośrednimi, prostymi życiowymi pytaniami; nauka odpowiadała mu na tysiące różnych bardzo trudnych i zawiłych pytań, tylko nie na te pytania, na które szukał odpowiedzi.”