Cytaty na temat szlachcic (32 cytatów)

„Chłop i szlachcic, dwa główne pierwiastki Polski stanowią jedną całość. Kto chce zniszczyć tą całość i ich interesy skłócić, by walczyli przeciw sobie, nie skupiając się na walce z wrogiem zewnętrznym, ten da przysługę Rosji.”

Maurycy Mochnacki (1803–1834) generał, polski działacz polityczny, publicysta

O walce

„Nie poniewierajmy stanu…; nie gnębmy Żyda dlatego, że Żyd, ani szlachcica, że szlachcic.”

Joachim Lelewel (1786–1861) polski historyk i działacz polityczny

Źródło: Kronika Polski. W boju i na tułaczce: 1831–1846, Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński, Kraków, 1998, s. 20.

„Każdy polski szlachcic powinien orientować się w zakresie głównych zasad sztuki lekarskiej.”

Jan Zamoyski (1542–1605) polski magnat, kanclerz i hetman wielki koronny

w akcie fundacyjnym katedry medycyny na Akademii Zamoyskiej, 1594.
Źródło: Sławomir Leśniewski, Jan Zamoyski. Hetman i polityk, Warszawa 2008.

„Niechże by miał nasz szlachcic jednę wieś, ale dobrą, sto w niej kmieci, a rządnych.”

Jakub Ponętowski

Źródło: Ziemianin (...) napisany na prośbę P. Marcina Leśniowskiego, kasztelana podlaskiego (1586)

„W moich oczach ubogi chłop tyle samo jest wart, co najznakomitszy hrabia i najbogatszy szlachcic, a prawo jest zarówno dla bogatych jak i ubogich.”

Fryderyk II Wielki (1712–1786)

„Bo w Polsce złota wolność pewnych reguł strzeże:
Chłopa na pal, panu nic, szlachcica na wieże.”

Adam Naruszewicz (1733–1796) polski duchowny katolicki, jezuita

Źródło: O prawdziwym szlachectwie. (Szlachetność), w: Wybór poezyj, wyd. S. Lewental, Warszawa 1882, s. 361.

O wolności

„W Polsce próżność ona płynąca ze szlachetnego urodzenia doprowadzona bywa do tak przeogromnej ekstrawagancji, iż samo już imię szlachcica oraz tytuł starosty, wojewody lub kasztelana przynosi mu wyższość nad wszystkimi wasalami jako też i prostym ludem; większą nieporównanie od tej, jaką cieszy się król lub cesarz, władzę nad nimi bardziej absolutną i możność większego ich unieszczęśliwiania niźli nieszczęście poddanych grand seigniora lub chana Tatarów, tak iż depcą lud uboższy jakoby psów, a także często ich mordują, kiedy zaś to uczynią, nikomu z owego postępku nie muszą zdawać sprawy (…).”

Daniel Defoe (1660–1731) pisarz angielski

w 1728.
Źródło: Norman Davies, Boże igrzysko, Kraków 2000

O Bogu , O nieszczęściu , O ludziach

„Synogarlice nie dla wróbli, a córki senatorskie nie dla szlachciców!”

Józef Sylwester Sosnowski hetman polny litewski

słowa, którymi odmówił Tadeuszowi Kościuszce pozwolenia na ślub z jego córką Ludwiką.
Źródło: Tomasz Małkowski, Historia III. Zeszyt ćwiczeń dla klas III gimnazjum, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2013, s. 46.

O ćwiczeniach , O historii , O ślubie , Córki

„Trzy życzenia? – upewnił się. – No to po pierwsze, żeby Jakuba Wędrowycza diabli wzięli.
Dżin pstryknął palcami. W knajpie zmaterializowały się dwa diabły. Asmodeusz w powyciąganym garniturze i Boruta w poprzypalanym kontuszu.
– Gdzie jesteśmy? – diabeł szlachcic rozejrzał się.
– Macie zabrać tego tam do piekła.”

Andrzej Pilipiuk książka Zagadka Kuby Rozpruwacza

Sasza wskazał Jakuba.
– Jego już próbowaliśmy – warknął Boruta.
Cykl Kroniki Jakuba Wędrowycza, Zagadka Kuby Rozpruwacza
Źródło: Trzy życzenia

O piekle

„Kiedy zostaliśmy sami, obejrzałem dokładnie kubek od środka i wytrzepałem z niego przyklejonego do ścianki zaschniętego karalucha.
– Co was sprowadza do Hezu? – zagadnąłem, podnosząc wzrok na szlachcica, choć miałem nadzieję, iż jest na tyle bystry, by nie pomyśleć, że zwracam się z tym pytaniem do martwego robaka.”

Jacek Piekara (1965) polski pisarz

w karczmie.
Łowcy dusz

Pytanie

„Dlatego, Najjaśniejszy Panie, ów szlachcic ma brodę siwą, a głowę czarną, że więcej pracował gębą niż głową.”

Mikołaj Wolski (1762–1803)

wyjaśniając królowi, dlaczego pewien szlachcic w Ogrodzie Saskim miał siwą brodę i jednocześnie zupełnie czarne włosy.
Źródło: Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard (oprac.), Wiek XVI-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, ISBN 8301124385, s. 465.

O historii , O nauczycielach , O wieku

„My nie patrzymy, jakie kto ma pochodzenie społeczne, lecz co sobą reprezentuje. Wychodzimy z założenia, że szlachcic naszych czasów to człowiek szlachetny. Opowiadamy się za dziedzicznością najwyższej władzy w państwie. Król – raz wybrany w powszechnych wyborach, miałby również dziedziczna odpowiedzialność, która spadałaby na jego syna, a nawet na wnuka.”

Leszek Wierzchowski (1949) polski polityk, pisarz i poeta

Źródło: Pokłon dla monarchii, [w:] Herbarz: nadania godności szlacheckich i arystokratycznych w Polsce 1992–1995, op. cit., s. 8.

„Otóż moim zdaniem ten antysemityzm ma dwie różne przyczyny, albo jeśli ktoś woli, istnieją dwa rodzaje antysemityzmu i antysemitów. Jeden ma charakter ludowy, odruchowy i w gruncie rzeczy gospodarczy. Mechanizm powstania tego antysemityzmu znakomicie opisał w rzeczy o sprawie żydowskiej Karol Marks. Ten antysemityzm jest skutkiem utożsamiania Żydów z wyzyskiwaczem. W Polsce rzecz przedstawia się tak, że głównym wyzyskiwaczem chłopa był szlachcic polski, ale ten był zwykle chroniony przez feudalną ideologię (bunt Szeli jest wyjątkiem w tej dziedzinie). Nienawiść skupiała się więc na wyzyskiwaczu numer dwa, na karczmarzu Żydzie i to tym łatwiej, że był on człowiekiem pod wieloma względami obcym. To był jeden rodzaj antysemityzmu.
Ale w Polsce, jak i gdzie indziej, mieliśmy także inny rodzaj, intelektualny. Podczas gdy pierwszy typ był rozpowszechniony w ludzie, drugi był wytworem inteligencji i miał w niej najwięcej zwolenników. Tym antysemitom nie chodziło o sprawy gospodarcze, ale o kulturalne. Stwierdzali, że Żydzi byli przedstawicielami obcej wiary i kultury, i że jako tacy działali rozkładowo na naszą kulturę narodową, podkopywali wiarę, moralność, wierność ideałom narodowym i tak dalej. A że mieli ogromny wpływ na prasę i piśmiennictwo, stanowili poważne zagrożenie samego istnienia narodu polskiego. Dodajmy że w przytłaczającej większości nie utożsamiali się z Polską, w tych trudnych walkach pozostawali „neutralni.””

Józef Maria Bocheński (1902–1995) polski duchowny katolicki, dominikanin, filozof

Jeśli chodzi o mnie odrzucam obie wersje antysemityzmu.
Wspomnienia
Źródło: s. 31, 32

O nienawiści , O ludziach , O wierze , O inteligencji

„Ciekawe rozważania, choć w terminach nieco zamaskowanych, o klasowym charakterze kultury narodowej znaleźć można także w Myślach nowoczesnego Polaka Romana Dmowskiego. Świetne to dziełko było spóźnioną próbą wtłoczenia w mętną polską świadomość narodową wyraźnej treści burżuazyjnej i antyszlacheckiej – literacko bodaj przeżycia fazy, której nigdy nie było w naszej rzeczywistości. Wiemy, jak szybko ta próba wykoleiła się w praktyce. Antagonizm mieszczańsko-szlachecki przeżył się w Polsce nie wiedzieć jak i kiedy, i Dmowski-polityk tworzyć musiał swe stronnictwo z obu pierwiastków, oblepiając je obficie, ku większej trwałości, błotkiem małomiasteczkowego kołtuństwa. Lecz Myśli nowoczesnego Polaka pozostały dokumentem pierwszorzędnej wartości. Rzadka w Polsce jasność i konsekwencja myślenia zmusza autora do uznania, że to, co pospolicie uchodzi za „charakter narodowy”, jest właściwie charakterem klasy panującej i ulega zmianie, gdy na czoło narodu wypycha się inna klasa społeczna. W sposób przekonywający wykazuje Dmowski, że tak zwany polski charakter narodowy jest charakterem szlachcica polskiego, ściśle zależnym od sposobu bytowania tej klasy. Typ szlachecki wciąż jeszcze nadaje ton polskiemu życiu kulturalnemu, przy czym snobizm młodszych kulturalnie żywiołów o wiele łatwiej przyswaja sobie cechy ujemne tego typu, niż jego zanikające zresztą w nowoczesnych warunkach życia cechy dodatnie.”

Julian Brun (1886–1942) polski dziennikarz i działacz komunistyczny

Źródło: Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek, www.nowakrytyka.pl http://www.nowakrytyka.pl/spip.php?article446

O myślach , O charakterze , O rzeczywostości , O myśleniu

„Kultura narodowa, jej wartości i symbole, mimo iż Polska współczesna trwa już siedemdziesiąt pięć lat, nie zaistniała jeszcze w rozwiniętej postaci. Nadal jej brak wyraźnego wpływu na świadomość społeczną, wpływu proporcjonalnego do potrzeb. Szamocze się, odbija od ściany do ściany, raz rozsiadła się w salonie, by po gwałtownym zwrocie powrócić do izby… społeczeństwo złożone z takich ludzi może egzystować – jedni sejmikują, drudzy pracują. Zniknął szlachcic i znika chłop polski, ale pewne formy zachowania się przetrwały, nadal spotyka się szlachecką fanfaronadę i kmiecą pilność.”

Władysław Loranc (1930) dziennikarz polski, działacz PZPR

Źródło: Kraj bez elit, Biblioteka Forum Myśli Wolnej, Kraków 2012.

O ludziach , O zachowaniu , O myślach , O myśleniu

„Cel państwa polega na utrzymywaniu porządku w społeczeństwie przez uświęcenie, przez konsekrację posłuszeństwa obywatela wobec państwa, podporządkowanie biednych bogatym, chłopa szlachcicowi, świeckiego duchownemu, bourgeois żołnierzowi.”

Pierre-Joseph Proudhon (1809–1865) francuski polityk i filozof

„Lepiej nie żyć, niż szlachcicem nie być,
Lepiej nie być szlachcicem, niż wolności odstąpić.”

Stanisław Stadnicki (1551–1610) polski polityk

Źródło: Władysław Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, Kraków 1957.

O wolności , O wieku

„Wielkie rody utyły w Rzeczypospolitej nie na prywatnej, lecz na państwowej zarówno roli, jak i soli, bo i jedno, i drugie otrzymawszy na własność lub w równający się własności pacht. Na tym polegał tragiczny absurd działania władzy.
Magnat nisko kłaniał się sobolowym kołpakiem panom braciom, gardłował o równościach herbowych. (…) I cóż stąd, że sługa, jeśli szlachcic! – grzmiał (…). Quasi-demokratyczna teoria sprzyjała dyktatorskiej praktyce. Tumaniła i moralnie rozbrajała tłum.”

Paweł Jasienica książka Rzeczpospolita Obojga Narodów

Rzeczpospolita Obojga Narodów, Calamitatis regnum, Część II
Źródło: s. 50–51.

„Z tej cuchnącej sodomii, ze związku starego zdegenerowanego szlachcica z obrzydliwą karlicą rodzi się Smerdiakow, który jest starego Karamazowa synem, lokajem i mordercą.
Bolszewizm był niewątpliwie zapadniczestwem. Ojcem jego był Marks i książki niemieckie czytane przez studentów w niebieskich mundurach i z guzikami o dwugłowych orłach. Lecz bolszewizm jest przede wszystkim Smerdiakowem, zjawiskiem zrodzonym z sodomii pijanego intelektu z histerią chamstwa.”

Stanisław Mackiewicz (1896–1966) premier Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Wychodźstwie

Myśl w obcęgach
Źródło: s. 109

O książkach , O czytaniu

„(…) co do ról, jakie grałem, to chyba takiej rozpiętości i rozmaitości nigdy jeszcze nie miałem. A więc grałem 70-letniego aktora (…) i grałem 18-letniego chłopca, zblazowanego arystokratę-histeryka, obok zaraz chama szlachcica, opoja w Szekspirze, albo np. męża pod pantoflem, profesora geologii, a już następnego dnia macie 12-letniego Murzynka na podwórzu New Yorku.”

Jacek Woszczerowicz (1904–1970) polski aktor

Źródło: Grażyna Kompel, Jacek Woszczerowicz. Geniusz? Błazen? Mag?, Łódź 2004

„Następnie wydaje mi się, że pod względem wierności historycznej nie można porównać Trylogii z Quo Vadis. Innymi słowami, wydaje mi się, że bardzo wiele z tego, co Sienkiewicz przypisuje Kmicicowi, Skrzetuskiemu czy nawet Zagłobie, odpowiada rzeczywiście religijności przeciętnego szlachcica, oficera polskiego XVII wieku. Być może, że np. Kordecki został wyidealizowany, ale moim zdaniem masy polskie musiały go widzieć mniej więcej, jak jest przedstawiony w Potopie.”

Józef Maria Bocheński (1902–1995) polski duchowny katolicki, dominikanin, filozof

Religia w Trylogii
Źródło: s. 6

O wieku

„W postaci św. Stanisława Kostki pozostało coś, co jest niezmienne i jakże charakterystyczne dla was – współczesnego młodego pokolenia: to świat marzeń, ambicji, pragnień i życiowych celów, które posiada każdy młody człowiek. Niezależnie, czy jest synem szlachcica żyjącym w XVI wieku, czy młodym człowiekiem, chłopcem, dziewczyną, który przyjechał tu dziś, aby wyruszyć w drogę do Rostkowa. Dlatego kiedy przypatrujemy się postaci i życiu świętego Stanisława, bez wahania możemy powiedzieć, że jest on dla nas ciągle żywym i aktualnym przykładem. jest drogowskazem do świętości.”

Piotr Libera (1951) polski duchowny katolicki, biskup

Źródło: homilia przed kościołem farnym w Przasnyszu na rozpoczęcie XXV Pieszej Pielgrzymki z Przasnysza do Rostkowa (miejsca urodzin św. Stanisława Kostki), 22 września 2007

O świecie , O urodzinach , O wieku

„A niby czym się różni przyrodzenie szlachcica od chłopskiego? Bo do pańskiej kuśki mówisz jaśnie oświecony panie, a do plebejskiej: ty chamie?!
– Nie mówię, jeśli gębę mam zajętą czymś innym.”

Jacek Komuda (1972) polski pisarz

Banita (2010)

„Jak ogniwa jednego łańcucha, tak szlachcic utracjusz, mieszczanin kołtun, chłop tuman i żyd pijawka trzymają się razem, są nierozerwalnymi rysami tego samego obrazu. Są to wszystko równie ujemne objawy społeczeństwa zgnuśniałego i zgangrenowanego, nad odrodzeniem którego od 3 Maja pracujemy.”

Stanisław Szczepanowski (poseł) (1846–1900) przedsiębiorca polski, poseł galicyjski

Źródło: Nędza Galicji w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego http://delta.cbr.edu.pl/dlibra/doccontent?id=76&dirids=1, Lwów 1888, s. 125.

Obraz

„W mojej rodzinie komunistów nie było i ich nie lubili. Moja prababka, Maryja Drazdouska, żona białoruskiego drobnego szlachcica, która wychowywała mnie w młodych latach, dobrze pamiętała pierwszą komunę w Mścisławie, stworzoną przez bolszewików w 1918 roku, dokąd zabrali całe nasze rodzinne dobro: konie, krowy, owce, świnie i nawet kury. „Nie wierz, wnuczku, tym komisarzom, wszystko jedno oszukają,””

Aleh Trusau (1954) białoruski historyk, archeolog, polityk i działacz społeczny

mówiła mi wiele razy. I ja nie wierzyłem.
У маёй сям’і камуністаў не было і іх не любілі. Мая прабабка, Марыя Драздоўская, жонка беларускага дробнага шляхціца, якая выхоўвала мяне з малых гадоў, добра памятала першую камуну ў Мсьціславе, створаную бальшавікамі ў 1918 годзе, куды забралі усё яе сямейнае дабро: коней, кароў, авечак, сьвіней і нават курэй. „Ня вер, унучак, гэтым камісарам, усё роўна падмануць”, – гаварыла яна мне шмат разоў. І я ня верыў. (biał.)
o światopoglądzie panującym w domu rodzinnym.
Źródło: „ARCHE Pachatak”, 5 stycznia 2009 http://www.arche.by/by/9/40/276

O rodzinie , O koniach

„My królewskie dzieci, my wiemy, że naród nie jest dla króla, tylko król dla narodu, że król powinien być najszlachetniejszym mężem w swoim narodzie, tak, jak jest w nim pierwszym szlachcicem, że powinien szczycić się tytułem: „Ojca ubogich i podpory słabych.””

Karol Maria Burbon (1848–1909)

Źródło: Jacek Bartyzel, Setna rocznica zgonu (18 VII 1909–18 VII 2009) Don Karlosa Marii de Burbon y Austria-Este, księcia Madrytu, od 1868 prawowitego króla Hiszpanii Karola VII, od 1887 prawowitego króla Francji i Nawarry Karola XI, legitymizm.org http://www.legitymizm.org/setna-rocznica-zgonu-karola-vii-xi

O dzieciach

„Skoro czeski hrabia uczciwie mniema, że ojczyzny niemieckiej należy szukać właściwie w Wiedniu, to brandenburski szlachcic mocniej wciska kapelusz na głowę i nie ma ochoty niczego więcej słyszeć o jakiejś niemieckiej ojczyźnie.”

Friedrich Karl von Moser (1723–1798)

Źródło: Heinrich August Winkler, Długa droga na Zachód. Tom 1. – dzieje Niemiec 1806–1933, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, s. 46–47.

O ojczyźnie