Stanisław Brzozowski: Cytaty o myśleniu

„Intelektualna wierność samemu sobie jest niezbędnym warunkiem umysłowego życia: kto nie jest odpowiedzialnym sprawcą swych myśli, kto bez wewnętrznego uzasadnienia jedną dla drugiej porzuca – w kim sprzeczności myślowe nie wzbudzają piekącej potrzeby usunięcia ich, ten jako ja myślące nie istnieje, w tym w ogóle unicestwiona została najbardziej zasadnicza wartość ludzka.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: II, Kryzys romantyzmu

O myślach , O wierności , O myśleniu

„Trzeba, aby życie trwało i aby rozwijało się, potężniało: trzeba stwarzać myśl dającą powodzenie (…) u nas organizuje się myśl w ten sposób, aby dostarczała ona usprawiedliwień dla wszelkich niepowodzeń; nie może być mowy nawet o tym, że tylko ten ostatni punkt widzenia jest na wskroś niemoralny; nie ma nawet bardziej demoralizującej zasady, niż chcieć być zwyciężonym, albo chociażby tylko wiedzieć, że się nim będzie i pomimo to nie zmienić kierunku swego życia, metod swojej myśli. Chociażby myśl nasza rozwijająca się w taki sposób posługiwała się jak najbardziej uświęconymi pojęciami i hasłami, jest błędem umysłowym i moralnym.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Poszukiwaczom idei narodowej, „Przegląd Społeczny”, 1906.

O życiu , O błędach , O myślach , O myśleniu

„Pierwiastki postępowe naród tworzą, wsteczne – imienia jego wzywają nadaremno.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Andrzej Mencwel, Stanisław Brzozowski. Kształtowanie myśli krytycznej, wyd. Czytelnik, Warszawa 1976, s. 311.

O myślach , O myśleniu

„To, co człowiek czyni, musi on uważać za swoją odpowiedzialność, musi przyjmować odpowiedzialność za wszystko w czym bierze udział, do czego przyczynia się całym życiem swoim – gdyż inaczej demoralizuje sam siebie. Zrzucanie z ludzi odpowiedzialności za ich czyny, przyzwyczajanie ich do tej myśli jest budowaniem i rozwijaniem psychiki niewolniczej. Nasza swoboda sięga tak daleko, ten sam ma okres co i nasze poczucie odpowiedzialności.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I, V, Katia

O ludziach , O myślach , O myśleniu

„Słyszą i widzą i właśnie dlatego twierdzą,
Że mają prawo domagać się od myśli pociechy.
Pociechy i ukojenia nie prawdy.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Jerzy Jankowski, Monarsze sekrety, tu: Od wydawcy

O myślach , O myśleniu

„Cierpieniem wymknąć się tragicznej konieczności stanowienia, określonej myśli i woli.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XIV, Sam na sam z klęską

O myślach , O cierpieniu , O myśleniu

„Wytwory myśli ludzkiej panować znów zaczynają nad nią i to, co jest stanowiskiem naszym wobec rzeczywistości, ukazuje się nam jako bezwzględna i niezależna od nas właściwość świata.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

O myślach , O rzeczywostości , O myśleniu

„Wiedza historyczna i socjologiczna jest zawsze „subiektywna”, tj. zależna od pozycji społecznej, od nieuświadamianych emocji lub świadomie wybranych ideałów społecznych badacza; rzekomy „obiektywizm” jest w najlepszym wypadku subiektywną iluzją socjologa.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Andrzej Walicki, Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego, Kraków 1974.

O myślach , O wiedzę , O myśleniu

„Ekonomia kapitalistyczna, myśl kapitalistyczna tworzą mistyfikację, uznając za podstawę istnienia ludzkości w przyrodzie zysk od kapitału. (…) Stworzenie typu swobodnego pracownika jest właściwym zadaniem ludzkości, która pragnie być wolna, tj. nie zależeć od przypadku. Dopóki myśliciele kapitalistyczni nie dowiodą, że tylko praca stwarzająca zysk dla właściciela kapitału jest postacią energii, istniejącej przyrodniczo, dotąd żaden rewizjonizm mieszczaństwu nie pomoże.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Ich rewizjonizm, „Przegląd Społeczny” nr 22, 22 lipca 1907.

O myślach , O myśleniu

„Rozwój realny i rozwój idealny nowoczesnej ludzkości idą nieustannie i nieodpornie w tym jednym kierunku: stworzyć społeczeństwo jako organizację swobodnych pracowników, normowaną wyłącznie przez ich wolę i świadomą myśl.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Myśl i praca, „Społeczeństwo” nr 2, listopad 1907 http://lewicowo.pl/mysl-i-praca/

O myślach , O myśleniu

„Ludzka wola i świadomość, działalność partii rewolucyjnej lub interwencjonizm państwowy – może skutecznie przeciwstawiać się żywiołowym procesom i nadawać kierunek rozwojowi historycznemu.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Andrzej Walicki, Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego, Kraków 1974.

O myślach , O woli , O myśleniu

„(…) mnóstwo drukowanego papieru, które przytłacza nas dzisiaj, zniknie w świecie, w którym myśl przestanie być wyzyskiwanym przywilejem. Żywe i nieskrępowane słowo zastąpi w wielu wypadkach druk, który jest dziś nie tyle środkiem rozpowszechniania myśli, ile raczej zabezpieczenia własności duchowej.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; II, Nowa wiosna

O wiośnie , O myślach , O myśleniu

„Nigdzie chyba na całym świecie stosunki pomiędzy katolicyzmem, jako religią ludową, a katolicyzmem jako głęboką dyscypliną moralną, obejmującą całe życie człowieka, pomiędzy katolicyzmem maluczkich, a katolicyzmem doktorów, nie ułożyły się w sposób tak straszliwie demoralizujący jak u nas. (…) I tak nie wiedząc, czym jest ta wiara, nie chcąc o tym myśleć, lub lekceważąc ją, o ile idzie o nią samą, nasza inteligencja ochrania w „katolicyzmie” jakiś skarb ludowy.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: III, Polska zdziecinniała

O życiu , O wierze , O religii , O inteligencji

„Wy nie wiecie co to jest matematyka! wy myślicie: liczby, liczby! Nie! A ona śpiewa, gra jak kryształ. Cała dusza tonie w dźwięcznym, przejrzystym krysztale.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

O duszy , O grach , O myślach , O śpiewie

„Naród, który upierałby się czynić tradycję swą z tego, co jest chorobą myśli i woli, który przechowałby wszystko, co samo przez się rozpada i o zapomnienie woła, naród, który by przez pietyzm czynił z pamięci swej archiwum absurdu, sam stałby się absurdem. Śmiecie nawet w muzeum przechowane nie stają się cenną rzeczą, co w momencie narodzin duszy nie miało, nie nabierze jej nigdy.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: III, Polska zdziecinniała

O duszy , O myślach , O narodzinach , O myśleniu

„Nieustraszoność myśli jest rzeczą niezmiernie rzadką, chociaż się o niej tyle mówi. Bezwiednie i świadomie tępimy ją w sobie i naokoło siebie nieustannie. Myśl nasza jest jak tresowany pies. Węszy i tropi na pozór swobodnie; w gruncie rzeczy bada, czy już przeszedł tędy jej pan. Myśl bezpańska, nie troszcząca się o nic, nie chcąca wiedzieć, dokąd przyjdzie, nie lękająca się niczego, jest dziś czymś wyjątkowym. Samo istnienie nasze, społeczeństwo obecne, jakim jest, jest nieustannym tłumikiem, nałożonym na swobodę badacza. I to już niezależnie od przekonań.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; VI, Myszkin

O myślach , O myśleniu

„Naród jest istotnie ośrodkiem wszelkiej rzeczywistości, organem obcowania z nią: otacza on nas i dźwiga; wola nasza w nim tylko ma podstawę w świecie. Z niego bowiem wyrosła i poza nim jest niezrozumiała. Wyzwolenie pracy może być tylko wyższym stopniem dojrzałości woli; może być tylko rozbudzeniem narodu we wszystkich gałęziach polskiego procesu życiowego, zespoleniem się w nim całej polskiej myśli, woli, całego żywego trwania.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XI, Humor i prawo

O myślach , O rzeczywostości , O woli , O myśleniu

„Policzcie tych wszystkich Polaków, te niezliczone miliony, które giną bez jednej myśli ludzkiej, oddane na żer klechom i znachorom.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Myśl i praca, „Społeczeństwo” nr 2, listopad 1907 http://lewicowo.pl/mysl-i-praca/

O myślach , O myśleniu

„Marks (…) aż do końca pozostał wiernym zasadniczo Feuerbachowskiej myśli o reintegracji. Myśl ta polegała na następującym: człowiek wyrzuca poza siebie wyniki własnej swej twórczości – religię, sztukę, prawo itd., i traktuje je jako byty niezawisłe, którym on służy; w gruncie rzeczy służy jednak zawsze sobie, gdyż temu, co sam stworzył. Uznanie tego jest uświadomieniem sobie własnych bogactw, wcieleniem na nowo w człowieka tego, co wyłonił on z siebie, a zarazem jego wyzwoleniem.”

Stanisław Brzozowski

fragment przedmowy.
Kultura i życie (1907)

O religii , O myślach , O bogactwie , O myśleniu

„Nie duchem, lecz człowiekiem stworzył cię Bóg: nie myślą, ale ciałem masz kołatać w jego pierś. Mówić trzeba mową, którą zna i której słucha on, co myśli słońcem, ziemią, wszystkim, co jest. Ziemia jest większym duchem niż myśl nasza. Gwiazdy, słońca, to wszystko duchowie, i ciało nasze jest duch. Praca jest zaślubinami duchów. Człowiek nie pracujący obcym jest Bogu, chociażby się modlił i pościł. Myśl nie przeparta przez ciało, nie znana ciału, nie jest myślą. Snem jest i sennym rojeniem. (…) Człowiek musi sam dźwignąć siebie.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom II; VII, Lodowiec

O Bogu , O myślach , O snach , O myśleniu