François Rabelais – francuski pisarz satyryczny, duchowny i lekarz. Wszechstronnie wykształcony, przyjaciel wielu ówczesnych humanistów europejskich, przeszedł do historii jako autor jednej książki, zarazem popularnej i budzącej kontrowersje: Gargantui i Pantagruela.
Nie znamy wielu faktów z życia wielkiego francuskiego pisarza. Urodził się w La Devinière koło Chinon w Turenii, jako rok urodzenia wymienia się 1483, 1490 i 1495. Według jednych jego ojciec był aptekarzem, według innych urzędnikiem lub oberżystą. Nauki rozpoczął u benedyktynów a kontynuował u franciszkanów w okolicach Angers. Wstąpił do konwentu franciszkańskiego w Fontenay-le-Comte, gdzie pozostawał przez piętnaście lat i przyjął święcenia kapłańskie. Ale duch jego zakonu nie sprzyjał wtedy studiom cenionym przez Renesans i ku którym on sam się skłaniał – opuścił więc konwent. Dzięki pośrednictwu biskupa Geoffroya d'Estissac otrzymał zgodę papieża Klemensa VII na zmianę: dołączył do benedyktyńskiego opactwa Maillezais. W 1530 był studentem medycyny w Montpellier, w następnych latach profesorem anatomii w Lyonie i głównym lekarzem szpitala Pont-du-Rhône. W Lyonie przebywał w towarzystwie Doleta i Marota, został też ojcem dziecka, które jednak wcześnie umarło. W 1534 kardynał Jean du Bellay sprowadził go do Rzymu jako lekarza, a w 1536 Rabelais otrzymał od papieża Pawła III indult zwalniający go z obowiązków zakonnych i zezwalający uprawiać zawód medyka. W następnym roku Rabelais otrzymał tytuł doktora medycyny w Montpellier. Prowadził odtąd życie wędrowne. W 1541 był lekarzem Guilliaume'a du Bellay. Prawdopodobnie z obawy, że jego dzieła mogą ściągnąć na niego przykre konsekwencje, w 1546 przeniósł się do Metzu, gdzie jego usługi lekarskie opłacało miasto. Tam roztoczył nad nim opiekę kardynał Jean du Bellay. Rabelais cieszył się wówczas poparciem nie tylko z jego strony, ale także jego brata Guilliaume'a, rodzin Chatillon, Montmorency, Gwizjuszów oraz Diany de Poitiers.
Autor dzieła już niezmiernie za jego życia popularnego, a zarazem potępionego przez środowisko paryskiej Sorbony – powieści Gargantua i Pantagruel .
Jego ostatnie słowa miały brzmieć Spuśćcie kurtynę, farsa skończona lub Udaję się na poszukiwanie wielkiego Być Może. Nie ma jednak pewności, czy którakolwiek z tych wersji jest autentyczna.
Wikipedia
„Udaję się w poszukiwaniu wielkiego być może. Spuście kurtynę, farsa skończona.”
Je m'en vais chercher un grand peut-être; tirez le rideau, la farce est jouée. (fr.)
ostatnie słowa
Źródło: Ostatnie słowa przed śmiercią, itvl.pl, 16 kwietnia 2013 http://www.itvl.pl/news/ostatnie-slowa-przed-smiercia
Źródło: O nauce i uczonych
„Nie posiadam nic cennego. Zostawiam wiele długów. Resztę zapisuję biednym.”
słowa przypisywane Rabelaisowi jako jego ostatnia wola.
Źródło: Aidan Reynolds, William E. Charlton, Arthur Machen: A Short Account of His Life and Work, 1964, s. 186.
„Zawsze bowiem dążymy do rzeczy zabronionych i pragniemy tego, czego nam odmówiono.”
Gargantua i Pantagruel
Źródło: Księga toastów i humoru biesiadnego, op. cit., s. 148.
„Kiedy piję – myślę. Kiedy myślę – piję.”
Źródło: Księga toastów i humoru biesiadnego, op. cit., s. 148.
„Apetyt przychodzi w miarę jedzenie – powiedział Augeston; ale pragnienie ulatnia się z piciem.”
Źródło: Księga toastów i humoru biesiadnego, wybór i oprac. Leszek Bubel, wyd. „Zamek”, Warszawa 1995, s. 148.
„Lepiej śmiechem jest pisać niż łzami,
Śmiech to szczere królestwo człowieka.”
Źródło: Jerzy Adamski, Historia literatury francuskiej. Zarys, Wrocław 1989, s. 53.
„Apetyt przychodzi w miarę jedzenia.”
Gargantua i Pantagruel
„Nigdy nie stosuję się do godzin; godziny są zrobione dla człowieka, a nie człowiek dla godzin.”
Les heures sont faictez pour l'homme, & non l'homme pour les heures. (fr.)
Gargantua i Pantagruel
„Ludek buntowniczego Paryża jest głupawy z przyrodzenia.”
Źródło: S. Grzybowski, Henryk Walezy, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1985, s. 11.
“Come, pluck up a good heart; speak the truth and shame the devil.”
Author's prologue.
Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564)
“the wise may be instructed by a fool”
Źródło: Gargantua and Pantagruel
“We have here other fish to fry.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564), Chapter 12.
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534), Chapter 50 : Gargantua's speech to the vanquished -->
“It is enough to fright you out of your seven senses.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564), Chapter 15.
“He always looked a given horse in the mouth.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534), Chapter 11.
“So much is a man worth as he esteems himself.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Pantagruel (1532), Chapter 29 : How Pantagruel discomfited the three hundred Giants armed with free-stone, and Loupgarou their Captain (Loup-garou is the french term for werewolf).
“Panurge had no sooner heard this, but he was upon the high-rope.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564), Chapter 18.
“He freshly and cheerfully asked him how a man should kill time.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fourth Book (1548, 1552), Chapter 62.
“Others made a virtue of necessity.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564), Chapter 22.
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534), Chapter 50 : Gargantua's speech to the vanquished.
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fourth Book (1548, 1552), Chapter 41.
“It is meat, drink, and cloth to us.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564), Chapter 7.
“And so on to the end of the chapter.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564), Chapter 10.
“Nothing is so dear and precious as time.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fifth Book (1564), Chapter 5.
“A certain jollity of mind, pickled in the scorn of fortune.”
Certaine gayeté d'esprit conficte en mespris des choses fortuites.
Prologue de l'autheur.
Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fourth Book (1548, 1552)
“Needs must when the Devil drives.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fourth Book (1548, 1552), Chapter 57.
Pour ce que rire est le propre de l'homme.
Rabelais to the Reader (prefatory note on leading page).
Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534)
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Pantagruel (1532), Chapter 8.
“A good crier of green sauce.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534), Chapter 31.
“I am going to seek a grand perhaps; draw the curtain, the farce is played.”
Je m'en vais chercher un grand peut-être; tirez le rideau, la farce est jouée.
Last words, according to the Life of Rabelais (1694) by Peter Anthony Motteux.
Variant translations:
I am going to seek the great perhaps.
I am going to search for the great perhaps.
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534), Chapter 46.
“We will take the good-will for the deed.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fourth Book (1548, 1552), Chapter 49.
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534), Chapter 43.
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Gargantua (1534), Chapter 32.
“He that has patience may compass anything.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fourth Book (1548, 1552), Chapter 48.
“Do not believe what I tell you here any more than if it were some tale of a tub.”
Źródło: Gargantua and Pantagruel (1532–1564), Fourth Book (1548, 1552), Chapter 38.
