Marek Edelman cytaty (47 cytatów) | Cytaty sławnych ludzi

Marek Edelman wybrał życie w godności. Opowiadał kiedyś, jak w pierwszych tygodniach okupacji hitlerowskiej – jeszcze nie było getta – widział [w Warszawie, na ulicy Żelaznej] wepchniętego na beczkę starego Żyda, któremu hitlerowcy obcinali brodę ku uciesze zebranego wokół tłumu (hitlerowcy najpierw ośmieszali i poniżali ludzi, a później ich mordowali).
Źródło: Adam Michnik, Marek Edelman, ułan i rabin, „Gazeta Wyborcza”, 12 października 2009.

„Ludzkość umówiła się, że umieranie z bronią jest piękniejsze niż bez broni. Więc podporządkowaliśmy się tej umowie.(…)
Odprowadziłem 400 tysięcy ludzi na śmierć… Ci ludzie, którzy poszli do komór gazowych, zachowali się nie mniej bohatersko niż ci, którzy walczyli z bronią w ręku.”

Marek Edelman

Źródło: Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, wyd. a5, Kraków 1999, s. 37.

„W getcie żaden z moich kolegów i znajomych, nikt z mojego otoczenia nie szukał Boga, a wszyscy tylko nienawidzili Hitlera. Co to za Bóg? On nie istnieje, bo gdzie by był? Jeżeli Bóg każe zabijać ludzi, to nie ma Boga. Kto to się oglądał na takie rzeczy? Widziałeś, że jak strzelają, to trzeba uciekać, żeby cię nie trafili. Co to ma z Bogiem wspólnego?”

Marek Edelman

Źródło: s. 25.

Marek Edelman Cytaty o Bogu

„Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, wykorzystując Jego chwilową nieuwagę. Niech się pali choć trochę dłużej, niż On by sobie życzył.”

Marek Edelman

o swojej pracy.
Źródło: Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, wyd. a5, Kraków 1999, s. 80.

„O demokrację zawsze trzeba walczyć. Nie jest ona dana od Boga raz na zawsze.”

Marek Edelman

Źródło: „Trybuna”, 15 listopada 2004.

„Dajcie mu spokój. On śpi.”

Marek Edelman

odpowiedź na pytanie małego chłopca, czy wierzy w Boga.
Źródło: s. 9.

„Czy to w ogóle można nazwać powstaniem? Chodziło przecież o to, żeby się nie dać zarżnąć, kiedy po nas przyszli.
Chodziło tylko o wybór sposobu umierania.”

Marek Edelman

Źródło: Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, wyd. a5, Kraków 1999, s. 13.

Marek Edelman cytaty

„NSZ to był hitleryzm w czystej postaci. Dzisiaj niektórzy historycy mówią, że NSZ miał dwie strony, że oni nie tylko zabijali Żydów, ale też walczyli o niepodległość. Ale za taki kraj, jaki wywalczyłaby NSZ, za taką Polskę, to ja dziękuję…”

Marek Edelman

Źródło: Życie. Po prostu, Witold Bereś, Krzysztof Brunetko, wyd. Świat Książki, Warszawa 2008, s. 246.

O życiu , O książkach , O świecie

„Cały świat obchodzi dziś święto. Na całym świecie w tej samej chwili padają krótkie, mocne słowa. Ale nigdy jeszcze nie była śpiewana „Międzynarodówka” w tak odmienionych, tragicznych warunkach, w miejscu, gdzie ginął i ginie naród. Słowa te i ten śpiew odbijają się od spalonych ruin, świadcząc tym razem, że w getcie walczy młodzież socjalistyczna, która nawet w obliczu śmierci o tym nie zapomina.”

Marek Edelman

o 1 maja 1943.
Źródło: Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego, w: „Zeszyty Historyczne” nr 65, Paryż 1983.

O śmierci , O młodzieży , O świecie , O zapominaniu

„Nie można własnego szczęścia budować na nieszczęściu innych.”

Marek Edelman

gdy Icchak Cukierman zaprosił go do Izraela.
Źródło: Joanna Rajkowska, To jest nasz konflikt http://www.krytykapolityczna.pl/Teksty-poza-KP/Rajkowska-To-jest-nasz-konflikt/menu-id-129.html, krytykapolityczna.pl, 1 lutego 2009.

„Co robią tu te klechy?! Wszędzie te klechy!”

Marek Edelman

na pogrzebie Leszka Kołakowskiego.
Źródło: s. 149.

„KOR to było to samo co Bund w czasach mojej młodości. Dla mnie to była ciągłość, te same wartości: braterstwo, sprawiedliwość społeczna, nienawiść do dyktatury. Ideały Bundu przejął KOR i następnie przekazał je „Solidarności.””

Marek Edelman

Źródło: uml.lodz.pl, 30 marca 2007 http://bip.uml.lodz.pl/index.php?str=1530

O nienawiści , O sprawiedliwości

„Wartość jest wartością sama przez się, nie przez to że za taką uznają ją ta czy inna religia. Wszystkie wartości są świeckie, a religie – katolickie, inne – sobie je zapożyczyły.”

Marek Edelman

Źródło: s. 235.

O religii

„[Ale w getcie, jak ktoś rabował, nawet i z głodu, to często okradał kogoś, kto także był głodny - WB, KB].
Nie zawsze. Taki haper – chłopak, który stał koło bazaru i jak kupowałeś ćwiartkę chleba, wskakiwał na ciebie, chwytał i od razu gryzł i jadł. Czasem to było mydło, bo on nie wiedział, co masz w paczce, ale czasem coś, co za swoje ostatnie grosze kupiłeś, czasem nie, no i co? Jak go osądzić? Czy to jest kradzież? Oczywiście, 72 złote wtedy kosztował bochenek chleba, ja zarabiałem 52 złote, on to złapał i już. No więc to jest kradzież oczywiście, no i co? Przestańcie mówić takie rzeczy. Inna jest moralność w czasie wojny, moralność głodu, i inna moralność w normalnej sytuacji, kiedy mamusia prowadzi do przedszkola, daje manną kaszkę, wychowuje dobrze itd. To są sytuacje w ogóle nieporównywalne, i z takiego hapera, Co? Złodziej, to do więzienia go, tak? No powiedzcie.(…) Ja nie jestem takim moralistą, żeby wiedzieć to wszystko. Każdy człowiek powinien móc przeżyć, a inny nie musi mieć stu miliardów czy dwustu miliardów… Przecież nie pójdzie z nimi do grobu, więc co? Ale też co z tego, że ktoś ma duże pieniądze? Niech ma. Ja nie potrzebuję, mnie wystarcza to, co mam. Wystarczy mi, żeby jakiejś dziewczynie dać 200 złotych, żeby sobie kupiła piękne buciki. Choć nie wiem po co, jeśli ona ma już ładne nogi.”

Marek Edelman

Źródło: s. 160–161.

O pieniądzach , O głodzie , O wojnie , O czasie

„Wy nie wiecie, co to jest głód. Jak ktoś nie wie, co to jest głód… Taki głód, że wielki chłop nie ma co zjeść i jak mu dają jeść, to oczywiście, że ma nadzieję. Rozumuje jak logiczny człowiek: że jak dostanie jedzenie, to znaczy, że jest potrzebny, że idzie do pracy, a nie na śmierć, bo jakby miał iść na śmierć, to by mu nie dawali jedzenia.(…) Sam miałem szczęście, że nie czułem głodu.”

Marek Edelman

o chlebie, który Niemcy rozdawali Żydom idącym na Umschlagplatz.
Źródło: s. 174.

O śmierci , O głodzie , O szczęściu , O jedzeniu

„Naprzód i nie zapomnieć.”

Marek Edelman

„Dobrze, że padł rząd nienawiści i podejrzliwości. Pewnie: tych złych emocji, które tak łatwo najpierw udało się rozpalić w Polakach, nie będzie łatwo wymazać z umysłów. Ale przynajmniej na jakiś czas zapanowała inna atmosfera.”

Marek Edelman

o porażce PiS w wyborach parlamentarnych w 2007.
Źródło: Adam Michnik, Marek Edelman, ułan i rabin http://wyborcza.pl/1,76498,7130510,Marek_Edelman__ulan_i_rabin.html?as=2&ias=2&startsz=x, wyborcza.pl, 12 października 2009.

O czasie

„Ja wprawdzie nie spotkałem żadnego dobrego Niemca, który [by] mnie uratował ale wiem, że tacy byli.”

Marek Edelman

Źródło: Spotkanie z doktorem Markiem Edelmanem na Uniwersytecie Warszawskim w 2005 https://www.youtube.com/watch?v=7M03B8CUymQ

„[Jak stoję w tłumie i widzę, że ktoś szarpie Żyda, to co mogę zrobić? – WB, KB]
Jakbyś podszedł do niego i powiedział: odczep się, on by się mógł przestraszyć. Przecież on nie szarpał tego Żyda legalnie, bo legalnie miał prawo Żyda sponiewierać Niemiec, wachman. On to robił dlatego, żeby od Żyda wziąć pieniądze, a potem albo oddać go Niemcom, albo nie oddać. I nic nie groziło komuś, kto powiedział do szmalcownika: odczep się od tego Żyda. Szmalcownik, jak wyłapał Żyda, to po pierwsze ciągnął go gdzieś do bramy. Dlaczego? Żeby ich nie widzieli ludzie. Wiedział, że to jest nie w porządku. Wiem dokładnie, bo przecież wiele razy mnie łapali. Dwa razy się zdarzyło, że ktoś powiedział: odczep się od niego, co ty chcesz, to też jest człowiek. I szmalcownik się odczepił.”

Marek Edelman

Źródło: s. 63.

O pieniądzach , O ludziach

„Po pierwsze, wszystkie te szmondaki chciały, żebym wyjechał, ale niby dlaczego miałem im robić przyjemność. Po drugie, pomógł mi Cyrankiewicz i jak mnie wywalili ze szpitala wojskowego, kazał przyjąć do miejskiego.”

Marek Edelman

odpowiedź na pytanie Jana Karskiego, dlaczego nie wyjechał po wydarzeniach marcowych w 1968.
Źródło: onet.pl http://wiadomosci.onet.pl/1581347,1292,2,kioskart.html, 23 października 2009.

O przyjemności

„Na tym polega to nieszczęście że człowiek jest zły.(…) Prawda jest taka, że dziesięć przykazań wprowadzono do moralności ludzkiej przymusem.”

Marek Edelman

Źródło: s. 15.

O nieszczęściu , O prawdzie

„Zresztą ta żydowska ciemnota jest jeszcze gorsza [niż katolicka]. W Europie może już nie, ale w Izraelu! Przecież oni – tamtejsi „czarni” – nie dają obywatelstwa nikomu, kto nie jest wyznania mojżeszowego.(…) Izrael to ciemne religijne państwo, tak skonstruowane przez Ben Guriona, żeby płynęły tam pieniądze od bogatych wierzących amerykańskich Żydów.”

Marek Edelman

Źródło: s. 51.

O pieniądzach

„W zasadzie najważniejsze jest samo życie. A jak jest już życie, to najważniejsza jest wolność. A potem oddaje się życia za wolność. I już nie wiadomo, co jest najważniejsze.”

Marek Edelman

Źródło: Wikinews, 3 października 2009 http://pl.wikinews.org/wiki/Marek_Edelman_nie_%C5%BCyje

O życiu , O wolności

„Jak mnie przesłuchiwała ubecja, to po godzinie czy dwóch siedzenia w celi albo gdzieś w gabinecie przychodził jakiś sierżant czy porucznik i mówił, że jestem szpiegiem. Po czym pytał, jakiego wywiadu, dając do wyboru trzy: izraelski, amerykański, niemiecki. Odpowiadałem, że skoro nie wiem, to co ja mam mu mówić. Tego typu dialogi się odbywały. I po godzinie takiej mądrej rozmowy wsadzał mnie znowu do klatki z wodą (…) Potem przychodził jakiś milicjant i mnie wypuszczał. O czym więc tu mówić, zwłaszcza, że oni przegrali. (…) Pytałem: panie, skończył pan uniwersytet, ma pan dyplom z paskiem czerwonym, więc po cholerę to panu.(…) Odpowiadali, że dostają mieszkanie i talon na samochód, a tego nigdzie indziej by nie dostali. Więc co tu gadać.”

Marek Edelman

Źródło: s. 93.

O samochodach , O wodzie

„Proszę pani psychicznie chorych zaczął likwidować na świecie Hitler. Ta sprawa z psychicznie chorymi jest w ogóle zwykłym morderstwem bo to są normalni ludzie tylko trochę inaczej myślący a po drugie jak się okazało po paru latach od tego morderstwa, które on prowadził przez długie lata to psychicznie chorych można leczyć i całymi latami są zdrowi i sprawni, pracujący zawodowo, [to] zadowoleni z życia ludzie. Tak, że to jest morderstwo. Tak uważam.”

Marek Edelman

odpowiedź na pytanie kobiety: „Proszę pana (...) osoby chore psychicznie (...) co z takimi ludźmi?”.
Źródło: Spotkanie z doktorem Markiem Edelmanem na Uniwersytecie Warszawskim w 2005 https://www.youtube.com/watch?v=7M03B8CUymQ

O kobietach , O ludziach , Myślący

„Największym nieszczęściem jest w tej niby IV RP, że pojawia się znowu strach. Ludzie boją się nawet mówić, co myślą, bo mogą stracić pracę. Mam koleżankę, której kazali pisać oświadczenie lustracyjne. Nie chciała, ale tłumaczyła mi, że musi: Przecież mam dziecko, nie mogę stracić pracy. To jest straszne.”

Marek Edelman

Źródło: Adam Michnik, Marek Edelman, ułan i rabin http://wyborcza.pl/1,76498,7130510,Marek_Edelman__ulan_i_rabin.html?as=2&ias=2&startsz=x, wyborcza.pl, 12 października 2009.

O nieszczęściu , O dzieciach , O ludziach , O strachu

„Żaden dyktator nigdy nie ustąpił dobrowolnie. Stalin i Hitler też ciągle mówili o pokoju. Tymczasem dla nich liczy się tylko władza, a przed zbrodnią może ich powstrzymać jedynie siła. Niczego innego nie rozumieją: żadnej perswazji, żadnych ustaleń, żadnych zasad.”

Marek Edelman

Źródło: Adam Michnik, Marek Edelman, ułan i rabin http://wyborcza.pl/1,76498,7130510,Marek_Edelman__ulan_i_rabin.html?as=2&ias=2&startsz=x, wyborcza.pl, 12 października 2009.

O pokoju , O sile

„10-go maja 1943 roku kończy się pierwszy okres krwawej historii Żydów warszawskich, pierwszy okres naszej krwawej historii. Miejsce, gdzie niegdyś było getto, staje się równą górą gruzów, sięgających drugiego piętra.
Ci, którzy polegli, spełnili swoje zadanie do końca, do ostatniej kropli krwi, która wsiąkła w bruk getta warszawskiego.
My, którzy ocaleli, Wam pozostawiamy to, by pamięć o nich nie zginęła.”

Marek Edelman

Źródło: Getto walczy. Udział Bundu w obronie getta warszawskiego, w: „Zeszyty Historyczne” nr 65, Paryż 1983.

O historii

„Trzeba czasem kłamać, jak się chce ratować człowieka. Gdy wiesz, że ktoś jest niesłusznie oskarżony, ale nie masz silnych dowodów mogących wykazać jego niewinność, to kłam i ratuj go.”

Marek Edelman

Źródło: s. 199.

O czasie

„Personel trzeba trzymać krótko. Można go kochać, ale nie wolno tego pokazywać. Personel ma się bać. Co parę tygodni trzeba kogoś dla przykładu wyrzucić z roboty, nieważne czy jest winny czy nie.”

Marek Edelman

pół żartem, pół serio o pracy ordynatora.
Źródło: uml.lodz.pl, 30 marca 2007 http://bip.uml.lodz.pl/index.php?str=1530

Kochać się

„Jak się przyglądasz złu i odwracasz głowę albo nie pomagasz, kiedy możesz pomóc, to stajesz się współodpowiedzialny. Bo twoje odwrócenie głowy pomaga tym, którzy dopuszczają się zła. A takich wypadków było dziesiątki. O wiele wygodniej i przyjemniej jest pójść do kawiarni i delektować się ciastkiem, niż patrzeć, jak się ludzi rozstrzeliwuje.”

Marek Edelman

Źródło: s. 62.

O ludziach

„Co to jest patriotyzm? To przywiązanie do tego drzewa, domu, podwórka i paru znajomych. Do państwa już nie, bo jak się mnie wiele rzeczy w państwie nie podoba, to nie muszę go kochać.”

Marek Edelman

Źródło: Witold Bereś i Krzysztof Burnetko, Dekalog Edelmana, „Gazeta Wyborcza”, 20–21 kwietnia 2013.

O domu , Kochać się

„Eksy [akcje konfiskowania majątku bogatszym mieszkańcom getta] to jest w ogóle rzecz uboczna – sposób zdobycia pieniędzy potrzebnych na zakup broni. Eksy nie były naszą ideologią. Ideologią było zupełnie co innego – mieć broń.(…) Jak zabiliśmy jednego, bo nie chciał płacić na ŻOB, to nie dlatego, że akurat na niego zagięliśmy parol. Przecież takich, którzy nie chcieli płacić, było wielu. Tyle że on był gorszy od reszty i należało mu się także z innych powodów. Po prostu nie był najprzyzwoitszym człowiekiem. Wszystko jedno: nie chciał dać pieniędzy, więc zagroziliśmy: jak nie dasz do czwartej, to cię zabijemy. Nie wierzył i powiedział, że sobie gwiżdże na nas, bo ma chody w policji żydowskiej czy u Niemców. No tośmy przyszli i go zabili. Jak wieść o tym się rozeszła, już nie było w ogóle kwestii, żeby ktoś nam odmówił. Zaczęliśmy rządzić tym miastem. Kilkadziesiąt tysięcy ludzi było pod naszą władzą – co powiedzieliśmy, to szło jak po maśle. (…) Ale w getcie też byli łapserdaccy, którzy mieli pieniądze. Nawet grali nocami w ruletkę. Kiedyś zrobiliśmy eksy na takie nielegalne kasyno gry i ktoś z naszych wziął takiego gracza za krawat. A wtedy ze szpilek do krawata zaczęły się sypać brylanty. Garściami je zgarnialiśmy. Tyle że myśmy potem nie umieli tego dobrze zhandlować. Oczywiście, wielki napad na Bank Polski w Warszawie, gdzie zabrano miliony czy miliardy, już tam nie wiem, był także politycznym ciosem w okupanta [W listopadzie 1942 oddział komunistycznej Gwardii Ludowej napadł na centralę Komunalnej Kasy Oszczędnościowej w Warszawie – WB, KB].”

Marek Edelman

Ale eksy człowieka, który siedzi w domu i ma te 10 czy 100 tysięcy złotych, a podziemie mu zabiera 5 tysięcy, to jest w ogóle bez znaczenia w tej sprawie. Istotne jest, czy za to się kupuje broń, czy za to się pije wódkę. Jak się nie pije wódki, a kupuje się broń, to społeczeństwo jest z tobą i w ogóle nie zauważa, że coś takiego się dzieje.
Źródło: s. 153–154.

O pieniądzach , O ludziach , O domu , O piciu

„Dobry doktor to jest taki, który spojrzy na pacjenta i zobaczy coś takiego, co mu coś przypomina. Więc trzeba mieć zdolność kojarzenia i zdolność obserwacji. Kiedy pracowałem w poradni kardiologicznej na Sterlinga, to tam w zimie było cholernie zimno. Na kaloryferze z tyłu za mną siedziało pięciu, sześciu studentów czy studentek. Ktoś otwierał drzwi. Pacjent. To ja ich pytam: „Co mu jest?”. Trzeba było z daleka rozpoznawać chorobę, bo jeden objaw przesądza (…). To jest zdolność kojarzenia, zdolność obserwacji, nie jakiś nadprzyrodzony dar (…). Trzeba umieć obserwować człowieka. Nie! Trzeba chcieć.”

Marek Edelman

Źródło: Paweł Smoleński, Oddział wskrzeszeń, „Gazeta Wyborcza”, 2–3 października 2010.

„Musimy uczyć w szkołach, w przedszkolach, na uniwersytetach, że zło jest złem, że nienawiść jest złem i że miłość jest obowiązkiem. Musimy walczyć ze złem tak, żeby ten, który czyni zło, zrozumiał, że nie będzie dla niego litości.”

Marek Edelman

Źródło: Marek Edelman, I była miłość w getcie, Świat Książki, Warszawa 2009, s. 26.

O złu , O miłości , O nienawiści

Marek Edelman: Cytaty po angielsku

“The Bundists did not wait for the Messiah, nor did they plan to leave for Palestine. They believed that Poland was their country and they fought for a just, socialist Poland, in which each nationality would have its own cultural autonomy, and in which minorities' rights would be guaranteed.”

Help us translate this quote

Marek Edelman

"Warsaw Ghetto uprising leader Marek Edelman dies at 90" http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/poland/6256830/Warsaw-Ghetto-uprising-leader-Marek-Edelman-dies-at-90.html. The Daily Telegraph. 2009-10-03. Retrieved 2009-10-04.