Ludwig Feuerbach cytaty

strona 2

„Im bardziej spoufalamy się z dobrymi książkami, tym mniejszy staje się krąg ludzi, których towarzystwo nas satysfakcjonuje.”

„Celem moim było sprawić, abyście wy moi słuchacze z przyjaciół boga, stali się przyjaciółmi człowieka, z ludzi wierzących – ludźmi myślącymi, z ludzi modlących się – ludźmi działającymi, z kandydatów do tamtego świata – badaczami tego świata, z chrześcijan, którzy wedle swego wyznania są „na pół zwierzętami, na pół aniołami””

„Jeśli z powodu głodu i nędzy nie masz nic w żołądku, to ani w głowie, ani w zmysłach, ani w sercu nie masz też materiału do moralności.”

„Człowiek jest tym, co zje.”

„Kto nie wstydzi się twierdzić, że świat zmysłowy, cielesny powstał z myśli i woli jakiegoś ducha, kto nie wstydzi się twierdzić, że nie dlatego myślimy o rzeczach, że istnieją, lecz rzeczy istnieją dlatego, że o nich myślimy, ten niechaj się także nie wstydzi uznać, że rzeczy powstały dzięki słowu, niech się teraz nie wstydzi twierdzić, że nie dlatego istnieją słowa, że istnieją rzeczy, lecz rzeczy istnieją dlatego, że istnieją słowa.”

„To, co ma samowiedzę, istnieje i jest, i zwie się duszą. Pewni jesteśmy istnienia naszej duszy wcześniej, nim jesteśmy pewni istnienia własnego ciała. Oczywiście, świadomość jest pierwsza, ale tylko pierwsza dla mnie, nie sama w sobie. W rozumieniu odpowiadającym mojej świadomości ISTNIEJE, BO JESTEM ŚWIADOMY, ale w rozumieniu odpowiadającym mojemu ciału JESTEM ŚWIADOMY, PONIEWAŻ ISTNIEJE. Kto z tych dwojga ma racje? Ciało, to znaczy natura, czy tez świadomość, to znaczy Ja? Naturalnie, że Ja; bo jakżebym JA mógł SOBIE SAMEMU odmówić słuszności? Ale czy, ja mogę naprawdę oddzielić świadomość od własnego ciała, czy mogę myśleć sam i tylko sam?”

„Choć jednak człowiek wyabstrahował przestrzeń i czas z rzeczy przestrzennych i czasowych, mimo to uważa czas i przestrzeń za pierwsze, podstawowe warunki istnienia tych rzeczy. Myśli sobie zatem, że świat, tj. ogół wszystkich rzeczy rzeczywistych, materia, treść świata, powstał W przestrzeni i W czasie. (…) W rzeczywistości jest wprost odwrotnie… nie przestrzeń i czas są założeniem dla rzeczy, lecz rzeczy są założeniem dla przestrzeni i czasu. Wszak przestrzeń albo rozciągłość zakłada coś, co jest rozciągłe, a czas, a ruch – czas jest przecież tylko pojęciem wyabstrahowanym z ruchu – zakłada coś, co się rusza. Wszystko jest przestrzenne i czasowe.”

„Czyż zatem między bytem i myśleniem jest wieczna przepaść i sprzeczność?” (cyt. z Hegla) W głowie zapewne tak; ale w rzeczywistości jest ona dawno przezwyciężona – co prawda, tylko w sposób odpowiadający rzeczywistości, a nie twoim szkolnym pojęciom – przezwyciężona po prostu przez pięć zmysłów.”

„Czyż zatem między bytem i myśleniem jest wieczna przepaść i sprzeczność?”

„Polityka musi stać się naszą religią.”

„Miłość jest czymś boskim.”

„Jeżeli mam pisać i to mam pisać dobrze i gruntownie, to muszę wątpić, że inni wiedzą to, co ja wiem, a przynajmniej wiedzą to tak, jak ja wiem. Tylko dlatego dzielę się tą wiedzą. Ale zarazem zakładam, że oni to wiedzieć powinni, i że mogą to wiedzieć.”

„Ale oczywiście, co dla człowieka jest a posteriori, to dla filozofa jest a priori; skoro już bowiem człowiek zgromadził doświadczenia i ujął je w pojęcia ogólne, to filozof oczywiście może sobie wydawać sądy syntetyczne a priori. Co tedy dla wcześniejszej epoki jest sprawą doświadczenia, dla późniejszej jest sprawą rozumu…”

„Materializm jest dla mnie podstawą gmachu istoty i wiedzy ludzkiej; lecz nie jest dla mnie tym, czym jest dla fizjologa, przyrodnika w węższym sensie tego słowa, np. dla Moleschotta, i czym być musi z ich stanowiska i dla ich zawodu, mianowicie samym gmachem. Oglądając się wstecz zgadzam się całkowicie z materialistami, lecz nie zgadzam się z nimi idąc naprzód”

„Jestem człowiekiem wespół z innymi ludźmi.”

„Jest tylko jedno zło, to egoizm, i tylko jedno dobro, to miłość.”

„Człowiek, który wyszedł pierwotnie z łona przyrody, był też tylko jednym ze zwierząt stworzonych przez przyrodę, a nie człowiekiem. Człowiek jest produktem człowieka, kultury, historii.”

„Nowa epoka potrzebuje też nowej intuicji i nowego przekonania odnośnie do elementów i pierwszych podstaw istnienia ludzkiego.”

„Taki twój Bóg, jakie masz serce.”

„Odosobnienie jest skończonością i ograniczeniem. Obcowanie jest wolnością i nieskończonością. Człowiek w sobie jest człowiekiem w zwykłym tego słowa znaczeniu. Człowiek w obcowaniu z człowiekiem, jedność Ja i Ty – jest Bogiem.”

„Dobro to nic innego, jak tylko to, co odpowiada egoizmowi wszystkich ludzi.”

“Hegel determines and presents only the most striking differences of various religions, philosophies, time and peoples, and in a progressive series of stages, but he ignores all that is common and identical in all of them. … His system knows only subordination and succession; coordination and coexistence are unknown to it.”

“The recognition of the light of reality within the darkness of abstraction is a contradiction – both the affirmation and the negation of the real at one and the same time. The new philosophy, which thinks the concrete not in an abstract but a concrete way, which acknowledges the real in its reality – that is, in a way corresponding to the being of the real as true, which elevates it into the principle and object of philosophy – is consequently the truth of the Hegelian philosophy, indeed of modern philosophy as a whole.”

“Man is what he eats.”

“To enrich God, man must become poor; that God may be all, man must be nothing.”

“Can any good come out of Nazareth?”