„Ani Francuzi, ani Niemcy, ani Polacy, ani żaden inny naród, nie dochodzili do świadomości swojej i nie stawali się narodem na drodze demokratycznych plebiscytów, demokratycznej agitacji i demokratycznych konstytuant; w rozwoju tak wielkich, jak i małych narodów daje się zauważyć ten wspólny rys, że wszystkie przeszły przez fazę personifikacji wrodzonego im, irracjonalnego, mistycznego poczucia narodowości w osobie równie mistycznie, irracjonalnie wielbionego monarchy, wybrańca i pomazańca Bożego. Wyniesiony ponad wszystkich król jest czynnikiem równowagi w państwie; panowie, chyląc czoła przed majestatem jego, usuwają tym samym z psychiki podbitych uczucia bezsiły i bezprawia. Widząc bowiem, że jest ktoś potężny i mocny, w kim uosabia się państwo i prawo, i przed kim można złożyć skargi swoje i żale, podbici dochodzą do uświadomienia sobie swego żywego związku z państwem, które się wzmacnia drogą arystokratyzacji, czyli podnoszenia do stanu rycerskiego tych członków warstw podległych, którzy się wyróżnili czynami swymi na polu walki albo zasługami w rozmaitych dziedzinach pracy.”

Tematy

uczucie , walka , prawo , rozwój , naród , droga , świadomość , król , praca , stan , faza , czynnik , warstwa , przejście , inny , równy , wielki , ktoś , drogi , plebiscyt , żywy , czort , usuwać , dochodzenie , zasługa , rys , państwo , poczucie , widzenie