Mordechaj Gebirtig cytaty

Mordechaj Gebirtig, jid. ‏מרדכי געבירטיג‎, właśc. Mordechaj Markus Bertig – ludowy poeta i pieśniarz żydowski, aktor, z zawodu stolarz. Syn Szyfry i Izaaka Bertigów.

Przez całe życie mieszkał na krakowskim Kazimierzu. Odebrał tradycyjne żydowskie wykształcenie w chederze, terminując później u stolarza. Na jego twórczość miał w tym czasie wpływ m.in. Juliusz Hoffman, muzykolog, który zapisywał jego utwory w postaci nut. W pierwszej dekadzie XX w. próbował swoich sił także jako aktor. W czasie I wojny światowej nie walczył na froncie z uwagi na chorobę serca, pracował za to jako sanitariusz w szpitalu wojskowym w Krakowie. W dwudziestoleciu międzywojennym związany był jako twórca głównie ze scenami kabaretowymi oraz kołem literackim Bundu.

W czasie okupacji hitlerowskiej, gdy Żydzi musieli w 1940 r. opuścić Kazimierz, zamieszkał w Łagiewnikach, a potem w getcie krakowskim przy ul. Janowa Wola. Napisał ponad sto pieśni i wierszy. W jednym ze swych wierszy żegnał się z Krakowem przed wywózką do getta:

Krakowie, bądź mi pozdrowiony

– przed domem czeka zaprzężony wóz,

jak psa mnie gnają stąd,

ostatni raz widzę może

miejsce tak bliskie i znajome,

na grobie matki wypłakałem serce,

ostatnią łzą zwilżyłem kamień ojca,

święta ta ziemia…

4 czerwca 1942 został, wraz z żoną i dwiema córkami, rozstrzelany przez Niemców na rogu ulic Dąbrówki i Janowa Wola podczas prowadzonej przez nich akcji wysiedleńczej z getta. W grupie zamordowanych tam osób był także malarz Abraham Neumann. Na domu przy ul. Berka Joselewicza 5, gdzie niegdyś mieszkał, umieszczono w 1992 r. tablicę pamiątkową z napisem: „Bądź zdrów, mój Krakowie. Mordechaj Gebirtig – stolarz, poeta, pieśniarz”. Tablicę pamiątkową umieszczono także na budynku, gdzie został zamordowany.

Postać Gebirtiga spopularyzowali w Polsce: Gołda Tencer, która w 1991 r. wystawiła na deskach Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie przedstawienie Der trubadur fun Galicje ; Przemysław Gintrowski, komponując i wykonując monumentalny utwór „Stół Mardechaja Gebirtiga” do słów Anny Kamieńskiej; a także żydowski pieśniarz, André Ochodlo, mający w swoim repertuarze wiele pieśni Gebirtiga i jego wierszy w tłumaczeniu Agnieszki Osieckiej z muzyką autorstwa czołowych polskich kompozytorów.

Teksty Gebirtiga śpiewa Bente Kahan, m.in Kinder-jorn . Wikipedia