1. Cytaty
  2. Autorzy
  3. Michał Heller

Michał Heller cytaty
strona 2

Michał Kazimierz Heller – polski prezbiter katolicki, teolog, profesor nauk teologicznych specjalizujący się w filozofii przyrody, fizyce, kosmologii relatywistycznej oraz relacji nauka-wiara. Laureat Nagrody Templetona. Kawaler Orderu Orła Białego. Dyrektor, fundator i pomysłodawca Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych.

✵ 12. Marzec 1936
Michał Heller Fotografia
Michał Heller: 108   Cytatów 8   Polubień

Michał Heller cytaty

„Nie istnieją z góry ustalone granice matematyki, poza które nie można wyjść; wydaje się, że wszystko prędzej czy później podda się matematycznym badaniom, byle tylko odpowiednio rozwinąć metody matematyczne.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 97, Rozdział 6: Nowa geometria

O matematyce

„Wszechświat pęcznieje niczym chciwość bramina.”

Michał Heller

Podglądanie Wszechświata (2008)

O wszechświecie

„Wszechświat ma pewien sens: jest niezmiernie racjonalny. Da się go badać. Gdyby człowiek czy ludzkość nie miała sensu, to – według mnie – byłby to straszny dysonans: racjonalna przyroda miałaby stworzyć coś tak irracjonalnego?”

Michał Heller

Wywiad Dowód na istnienie Boga

O wszechświecie , Sens

„Słynne leibnizowskie pytanie: „dlaczego istnieje raczej coś niż nic?”, dlaczego musimy kierować się racjonalnością? Tego się nie da uzasadnić racjonalnie, bo to byłoby błędne koło. Czyli zasada, że powinniśmy postępować racjonalnie, jest wyborem. Kultura ludzka dokonała tego wyboru pierwszy raz w starożytności, gdy powstała filozofia, a drugi raz, gdy powstały nauki empiryczne.”

Michał Heller

Wywiad Język Pana Boga

O nauce , Pytanie

„W swoich coraz głębszych warstwach Wszechświat staje się coraz bardziej zunifikowany i prosty.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 175, Rozdział 14: Na granicach metody

O wszechświecie

„To jest też przedmiot teologiczny, bo z chwilą, kiedy chce się poznać autora, czyta się jego dzieło. A to dzieło jest nie mniej ważne niż katechizm. Są dwie księgi – historii i przyrody.”

Michał Heller

odpowiedź Michała Hellera na pytanie; „zamiast badać tajemnicę katechizmu, zabrał się ksiądz za tajemnicę Wszechświata”.
Wywiad Dowód na istnienie Boga

O tajemnicy , O historii , O czytaniu

„Matematyka odsłania swoje piękno tylko tym, którzy nie boją się wysiłku ścisłego myślenia. Każdy, kto (…) usprawiedliwia swoją niechęć do zrozumienia najprostszych reguł pojęciowych, (…) pozbawia się „dodatkowego zmysłu”, dzięki któremu głębiej widzi rzeczywistość.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 13, Wstęp

Cytaty o pięknie , O myślach , O zrozumieniu , O rzeczywostości

„Definicja, jeśli ma być naukowa, musi być operacyjna, to znaczy, że dane pojęcie musi prowadzić do możliwości pomiaru zakończonego jakąś liczbą. Więc, na przykład, mogę zdefiniować masę, bo mogę ją zmierzyć i wyrazić na przykład w gramach, ale nie mogę zdefiniować materii. Mogę zmierzyć energię, masę, przyspieszenie, nie materię, więc nie jest ona pojęciem naukowym; jest pojęciem filozoficznym, podobnie jak Wszechświat. Nie ma jakiejś liczby, która by nam opisała, zmierzyła Wszechświat”

Michał Heller

Wywiad Dowód na istnienie Boga

O wszechświecie

„Do przeszłości należą już czasy, kiedy jedyny cel nauk empirycznych upatrywano w przewidywaniu zjawisk.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 171, Rozdział 14: Na granicach metody

O nauce , O przeszłości

„Matematyka wykracza poza funkcje przypisywane zwykle językowi.”

Michał Heller

Wszechświat u schyłku stulecia (1994)
Źródło: s. 88, Rozdział 11: O języku fizyki

O matematyce

„My, fizycy, jesteśmy w lepszej sytuacji niż wielu ludzi wykształconych, nawet wykształconych teologów, bo w swojej działalności dotykamy bezpośrednio racjonalności świata. To jest niezmiernie silne doświadczenie egzystencjalne.”

Michał Heller

Wywiad Cząstka Pana Boga

O ludziach

„Księga Rodzaju, Genesis, to jest kompozycja literacka, a nie podręcznik kosmologii, to jest piękny poemat, zapewne o funkcji liturgicznej, i trzeba go tak tłumaczyć, a nie dosłownie.”

Michał Heller

Wywiad Cząstka Pana Boga

„Niski jest też poziom wiedzy religijnej u ludzi, którzy uważają się za wierzących. Często pozostaje jakby zamrożony na etapie przygotowania do Pierwszej Komunii Świętej, jeszcze w dodatku zniekształcony zapomnieniem. Stąd się bierze takie uproszczone przekonanie, że w Biblii jest wszystko. Jeśli popatrzymy na historię teologii, tak absolutnie nie było. Weźmy starożytność chrześcijańską: były wówczas sławne szkoły biblijne, największa w Aleksandrii, druga w Antiochii i tam obowiązywało tłumaczenie Pisma Świętego alegoryczne, nie dosłowne. Wystarczy przeczytać ówczesne komentarze, choćby pięć pięknych komentarzy św. Augustyna do Księgi Rodzaju. Tam jest zawarta ważna zasada, którą Kościół kierował się potem przez wieki. Augustyn pisze, że jeśli napotykamy w Piśmie Świętym jakieś stwierdzenia, które wydają się sprzeczne z dobrze ustaloną prawdą świecką – nie było wtedy nauki w dzisiejszym pojęciu, ale „dobrze ustalone prawdy””

Michał Heller

to mamy obowiązek przyjąć tę prawdę za autentyczną i uznać, że dotychczas źle rozumieliśmy tekst biblijny.
Wywiad Cząstka Pana Boga

O ludziach , O historii , O wiedzę , O nauce

„Teraz powiem rzecz nieoczekiwaną: to, co współczesna fizyka rozumie przez wyrażenia „siła” lub „oddziaływanie”, jest najbardziej zbliżone do tego, co potocznie określa wyraz „symetria.””

Michał Heller

Kosmologia kwantowa (2001)
Źródło: s. 62, Rozdział 5: Ku jedności

O sile

„Matematyk Allen Hammond powiedział kiedyś, że „w okopach wszyscy jesteśmy platonikami.””

Michał Heller

Wszechświat u schyłku stulecia (1994)
Źródło: s. 92

O matematyce

„Z historii matematyki wiadomo, że gdy do udowodnienia twierdzenia lub do rozwiązania problemu trzeba wykorzystać różne, i to bardzo odległe od siebie działy matematyki, zwykle oznacza to, iż dane twierdzenie lub problem mają kluczowe znaczenie.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 92, Rozdział 6: Nowa geometria

O historii , O problemach , O matematyce , Odległy

„Jak wiadomo, w komputerze znajdują się jakieś druty, półprzewodniki, płytki, czyli tzw. hardware. Podobnie obiekty, które można zobaczyć na niebie i zmierzyć, to hardware Wszechświata – materia, z której wszystko jest zrobione. Ale cała ta maszyneria, komputerowa czy kosmiczna, nie miałaby sensu, gdyby nie było programu, software. Językiem Wszechświata jest matematyka, jego software jest pisany językiem matematyki.”

Michał Heller

Wywiad Dowód na istnienie Boga

O matematyce , Sens

„Jeszcze raz się okazało, że rzeczywistość matematyczna jest bogatsza niż możliwości naszej wyobraźni.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 45, Rozdział 2: Czas i historia

O historii , O rzeczywostości , O czasie

„Sądzę, że temat metaforyczności języka nauk ścisłych nadal czeka na wnikliwe opracowanie.”

Michał Heller

Wszechświat u schyłku stulecia (1994)
Źródło: s. 90, Rozdział 11: O języku fizyki'

O nauce , O czekaniu

„Schrödinger zadał sobie kiedyś pytanie: jakie osiągnięcia nauki najbardziej pomogły religijnemu poglądowi na świat? I sam sobie udzielił odpowiedzi: wyniki Boltzmanna i Einsteina dotyczące natury czasu.”

Michał Heller

Wszechświat u schyłku stulecia (1994)
Źródło: s. 154

O świecie , O naturze , O nauce , O czasie

„Językiem Wszechświata jest matematyka. Cała fizyka jest właściwie matematyką z pewnym naddatkiem interpretacyjnym, odnoszącym struktury matematyczne do rzeczywistego, dostępnego eksperymentom świata”

Michał Heller

Wywiad Dowód na istnienie Boga

O matematyce

„W pytaniu, dlaczego istnieje raczej coś niż nic, kryje się wielka metafizyczna zagadka.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 184, Rozdział 15: Niedozwolony przeskok

Pytanie

„Dzisiaj mówi się już o wielu wszechświatach, czyli światach, które ze sobą nie mają żadnej łączności, a więc, choć matematycznie możliwe, są de facto niepoznawalne, a zatem w zasadzie wychodzą poza obszar nauki.”

Michał Heller

Wywiad Dowód na istnienie Boga

O nauce

„Fascynacje kosmologią zwykle dotyczą jej wizualnej strony. Wystarczy przyjrzeć się uważniej zdjęciu odległej galaktyki, by doznać filozoficznego zachwytu – kimże jesteśmy w porównaniu z tymi milionami lat świetlnych.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 12, Wstęp

Odległy

„Wśród filozofów przeważa opinia, że matematykę się tworzy, no bo przecież możemy sobie wymyślać reguły, definicje, teorie. Matematycy w większości twierdzą, że matematykę się jednak odkrywa. Gdybyśmy z dwustu różnych planet ściągnęli matematyków i dali im zadanie do rozwiązania, każdy rozwiąże tak samo, aczkolwiek z pewnością w innych symbolach i konwencjach.”

Michał Heller

Wywiad Język Pana Boga

O matematyce

„Choć może nie zawsze sobie to uświadamiamy, to właśnie postęp nauki zmienia oblicze świata.”

Michał Heller

Podglądanie Wszechświata (2008)

O nauce

„Nasze intuicyjne pojęcia ciągłości i gładkości wyrosły z nawyków powstałych w wyniku obcowania z przestrzeniami euklidesowymi. Nie ma żadnych powodów, by matematyk musiał ulegać tym nawykom.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 80, Rozdział 5: Demiurg i geometria

O matematyce

„Winniśmy wdzięczność Stwórcy, że w stosunku do nas nie był na tyle złośliwy, by nam całkowicie uniemożliwić badanie w głąb. Dał nam bowiem matematykę, która do pewnego stopnia zastępuje nam zmysły w obszarach badawczych zmysłom niedostępnych.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 174, Rozdział 14: Na granicach metody

O matematyce , O wdzięczności

„Ja myślę, że religia po to została dana człowiekowi przez Pana Boga, żeby mu jakoś pomóc w tym dramatycznym poszukiwaniu sensu. Może jacyś wybitni filozofowie i uczeni mogą obywać się bez religii, bo sami swoim rozumowaniem dochodzą do jakichś odpowiedzi, ale przeciętny człowiek chyba ma jednak łatwiej, jeśli jest religijny.”

Michał Heller

Wywiad Cząstka Pana Boga

O Bogu , O religii , O poszukiwaniu , O myślach

„To metody właśnie kryją w sobie zalążki przyszłych światów.”

Michał Heller

Wszechświat u schyłku stulecia (1994)
Źródło: s. 10, Wstęp

O świecie

„Twórczość jest przeznaczeniem człowieka.”

Michał Heller

Wszechświat u schyłku stulecia (1994)
Źródło: s. 41, Rozdział 5: Geometryczne piękno świata

Cytaty o pięknie

„Kiedyś miałem na ten temat dyskusję ze znanym biologiem Richardem Dawkinsem, który jest autorem bardzo głośnej książki „Bóg urojony”. Książki moim zdaniem bardzo prymitywnej. Kiedy po raz pierwszy ją przeczytałem, to powiedziałem sobie, że ja z tymi problemami, które on tak ostro stawia, uporałem się, gdy miałem 17 lat. Nasza rozmowa miała miejsce kilkanaście lat temu. Jak twierdził Dawkins, Pan Bóg nie jest nam potrzebny, bo wszystkie zjawiska biologiczne możemy wytłumaczyć za pomocą praw fizyki. A ja na to: OK, bardzo dobrze. W jaki sposób w takim razie wytłumaczysz, skąd wzięły się prawa fizyki. No i dyskusja się skończyła.”

Michał Heller

Źródło: Izabela Filc Redlińska, Prawa fizyki stworzył Bóg http://www.rp.pl/artykul/128669.html, „Rzeczpospolita”, 2 maja 2008.

O Bogu , O książkach , O pomocy

„Na własnych błędach nauczyłem się jednego: matematyka ma zawsze rację. Ilekroć coś nie wychodziło tak, jak chciałem, i byłem tym załamany, zawsze w końcu okazywało się, że niechciane rozwiązanie prowadzi do jeszcze ciekawszych rezultatów. Trzeba dać się prowadzić matematyce i, oczywiście, mieć zawsze w perspektywie motywację fizyczną, uzasadniającą w ogóle podjęcie całego programu.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 186, Posłowie

O motywacji , O matematyce

„Fizyka to pasjonująca nauka, bo jest naszym Wielkim Pytaniem skierowanym do Rzeczywistości.”

Michał Heller

Kosmologia kwantowa (2001)
Źródło: s. 147, Zakończenie: w erze Plancka fizyka spotyka się z filozofią

O rzeczywostości , O nauce , Pytanie

„To prawda, że Tajemnica nie znajduje się w twierdzeniach nauki, lecz w jej horyzoncie. Ale ten horyzont przenika wszystko.”

Michał Heller

Wszechświat u schyłku stulecia (1994)
Źródło: s. 161

O prawdzie , O tajemnicy , O nauce

„Intuicja fizyczna mówi, że w erze Plancka grawitacja powinna ujawnić swoją kwantową naturę, tym samym prowadząc do unifikacji obu wielkich teorii fizycznych.”

Michał Heller

Wywiad Dowód na istnienie Boga

O naturze

„Złośliwa natura osobliwości nie szczędzi okazji do postępu.”

Michał Heller

Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata (2002)
Źródło: s. 65, Rozdział 3: Złośliwa natura osobliwych czasoprzestrzeni

O naturze