Maria Okońska: Pot

„Jej narzeczony był ogromnym mężczyzną – taki miś olbrzymiego wzrostu, barczysty i potężny, ale odnoszący się do niej z ogromną subtelnością. Tę delikatną dziewczynę gorąco pokochał. Kiedyś stali oboje razem. Zaczęło się bombardowanie. Ona się wyrwała, zaczęła uciekać i została trafiona – na jego oczach. Jakiś podmuch zdarł z niej całe ubranie. W szpitalu na Mokotowskiej w kostnicy, wśród kilkunastu trupów, zobaczyłyśmy jej ciało. Leżała tylko w białej koszulce, całej we krwi. To było wzruszające i wstrząsające. Jej narzeczony chciał koniecznie zrobić dla niej trumnę. Trumien już od dawna nie było, większość wydobytych spod gruzów zwłok po prostu zakopywano w ziemi. Ale on zdobył jakieś deski, zbił proste pudło i gdzieś za ulicą Wiejską mieliśmy ją pochować. Trzeba było iść dość daleko, przejść przez cały Plac Trzech Krzyży, w okolicy Instytutu Głuchoniemych. (Wtedy to zobaczyłam zniszczoną moją szkołę Królowej Jadwigi). Narzeczony Wandzi sam wykopał grób, złożył ją do „trumny”, szlochał jak dziecko, a jego łzy padały na ciało Wandzi. Ponieważ co chwilę był nalot, chcieliśmy jak najszybciej zakończyć ten pogrzeb. Tymczasem on ukląkł, złożył całe dłonie jak przy pacierzu i modlił się serdecznie. Wandzia leżała słodko uśmiechnięta, spokojna, uroczo dziecinna, drobniutka w tej swojej koszulce, prawie naga, calutka we krwi. Była jak polski sztandar: biała koszulka i czerwona krew… Nie było księdza, więc my prowadziłyśmy modlitwy – jej narzeczony modlitwę. Potem nakrył swą skrzynkę jakąś deską, rzuciliśmy troszkę ziemi, on sam grób zakopał, usypał kopczyk i postawił krzyż, który wystrugał z odpowiadał. Gdy skończyłyśmy się modlić, on jeszcze zaczął „Pod Twoją obronę” i gdy łkającym głosem mówił, wszyscy płakaliśmy i tak łkając kończyliśmy patyków. Było coś wstrząsającego w żałobie tego olbrzymiego mężczyzny. A myśmy stały, jak zawsze zdumione, że jeszcze żyjemy. Inni odchodzą, a my zostajemy, nawet żadna z nas nie jest ranna.”

Maria Okońska

Źródło: Maria Okońska Wspomnienie z Powstania Warszawskiego, op. cit., s. 124–125.

O dzieciach , O wspomnieniach , O płaczu , O łzach

„Rano rozpoczął się drugi dzień powstania. W ciągu dnia słyszymy kroki, ktoś pośpiesznie przebiega przez podwórze, ktoś przekopuje przejście między piwnicami. Ciśniemy się do okien. Pierwsi powstańcy! Zwykłe, codzienne ubrania i tylko biało-czerwone opaski na rękawach. (…) Spieszą na pomoc oddziałowi, który zdobywa szkołę naprzeciwko kościoła świętego Andrzeja. Porywa nas entuzjazm. Więc to prawda, że nasi są na ulicach, że Niemcy wyrzuceni z wielu domów, że Śródmieście prawie całe wolne?! Wciskamy chłopcom do kieszeni kostki cukru i papierosy. Ciężka walka trwa, potem jeszcze przez kilka dni bardzo trudny szturm rozgrywający się blisko nas. Bez przerwy jednopiętrowy dom Zmartwychwstanek wstrząsa się i chwieje. Tymczasem pojawiają się bombowce niemieckie i intensywnie pomagają swoim. Po południu znowu krzyk na ulicy, wzywający do budowania barykady. Dziewczęta z internatu wyrywają się do pracy. Podobnie siostry. W pierwszym porywie zapału my także idziemy z innymi.”

Maria Okońska

Źródło: Maria Okońska, Wspomnienie z powstania warszawskiego, op. cit., s. 23.

O prawdzie , O domu , O siostrze , O wspomnieniach

„Wtedy Matka Przełożona w obecności wszystkich zebranych, ogarniętych wielkim wzruszeniem, wydobyła sztandar biało-czerwony, pięknie haftowany, ukryty do tej chwili w poszewce poduszki. Poprzedniego dnia w jakimś momencie wezwała nas do swego pokoiku. Patrzyłyśmy z podziwem, z jakim oddaniem ta staruszka haftowała polski sztandar. Dotykałyśmy delikatnie biało-czerwonego materiału, chowanego od tylu lat właśnie na tę chwilę, kiedy będzie mogła go zawiesić na domu. Uśmiechała się do nas, nie przerywając roboty. Już jutro – mówiła – na naszym domu zawiśnie sztandar. I tak się stało. Stanęliśmy na baczność. Powoli sztandar zawisnął na domu. Początkowo nieśmiało, tu i ówdzie, a potem w coraz to nowych domach ukazywały się biało-czerwone znaki wolności. Sztandary spływały z okien, balkonów i bram… Był to bardzo nierozważny krok, bo dom tak ozdobiony nieustannie był ostrzeliwany, jeśli nie przez czołgi, to przez ukrytych „gołębiarzy”, którzy sprytnie z różnych kryjówek strzelali na ulice, podwórka i w okna.”

Maria Okońska

Źródło: Maria Okońska, Wspomnienie z powstania warszawskiego, op. cit., s. 27.

O domu , O matce , O wolności , O wspomnieniach

„Wtedy ja usiadłam do fortepianu. Chwila namysłu, a potem mocnym dźwiękiem popłynęła melodia najpierw Jeszcze Polska nie zginęła, a potem – Oto dziś dzień krwi i chwały. Wszyscy stają na baczność, coś drży w całym ciele. Z wielkim wzruszeniem pełną piersią śpiewamy Warszawiankę – zakazane od pięciu lat słowa, nucone wiele razy przy szczelnie zamkniętych drzwiach i oknach: „Kto przeżyje wolnym będzie, kto umiera, wolnym już”. Trudno powstrzymać płacz. Łzy spadają mi na klawisze. Oto pierwszy oddech wolności, pierwsze spotkanie z tym, o czym człowiek marzył, o co się modlił i o co walczył. Wolność Woli. Wolność śpiewa w duszy, wolność drży w klawiszach fortepianu, w odgłosach salw karabinowych, w naszej młodości, która zespolona w oczekiwaniu na nieprzyjacielski czołg, chce zgnieść zło, podłość i fałsz. Dom pełen chłopców, żołnierzy AK, którzy przed chwilą butelkami benzyny pokonali czołg. Wychodzimy na ulicę – pełni entuzjazmu i szczęścia wołamy – Warszawa wolna! I nagle zrywa się pieśń inna, potężny, poważny hymn – modlitwa: „Przed Twe ołtarze zanosim błaganie, Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie!” Stoimy wyprostowani, na baczność, a śpiew nasz biegnie na ulicę, oczekującą w ciszy na nowy szturm. Wiele jeszcze razy w ciągu powstania śpiewało się tę pieśń, ale nigdy już z takim entuzjazmem, mocą, szczęściem i łzami, jak wówczas w trzecim dniu powstania, w trzecim dniu walki na Woli, między zdobywaniem jednego czołgu po drugim.”

Maria Okońska

Źródło: Maria Okońska, Wspomnienie z powstania warszawskiego, op. cit., s. 26–27.

O szczęściu , O domu , O duszy , O wolności

„To nie była zwykła wiara w Boga, ale coś z płomienia wiary. Płonęła Warszawa, płonęły ludzkie serca, zwłaszcza jeszcze w sierpniu, bo potem przyszły trudniejsze momenty i załamania. Okres między 15 a 26 sierpnia to był czas wielkiego podniesienia ducha, ogromnej modlitwy, jarzących się świec zapalanych na ołtarzykach Matki Bożej Jasnogórskiej i niezwykłej ufności. Mogę śmiało napisać, że i nasza ufność do Matki Bożej przechodziła wszelkie pojęcie. Żyłyśmy tą ufnością. Nasze postanowienie, które uczyniłyśmy na Chłodnej, że idziemy na Jasną Górę, było rzeczywistością. To nie było tylko hasło, które człowiek czasem sobie przypomina, ale to było nasze życie. Żyłyśmy Matką Bożą Jasnogórską. Byłyśmy tak Nią przejęte i zafascynowane, że nieustannie w duszy widziałyśmy Cudowny Obraz. Nieraz zdawało się nam, że chmury układają się w kształt postaci Matki Bożej. Tak było przed 26 sierpnia. Wszystkie zobaczyłyśmy na niebie zarys obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w znanym kształcie koron i sukienek. Widziałyśmy to nie tylko my, ale i inni. Wtedy rozgrzała mnie nieugięta pewność, że nie zginiemy i tej pewności nie straciłyśmy do końca powstania, pomimo świadomie złożonej ofiary z życia. Miałyśmy pewność, że my ocalejemy i że Matka Boża znajdzie sposób, by uratować Warszawę.”

Maria Okońska

Źródło: Maria Okońska Wspomnienie z powstania warszawskiego, op. cit., s. 63.

O życiu , O Bogu , O wierze , O duszy

„Wiedziałyśmy, że folksdojcze podają się nieraz za Polaków, a potem zdradzają Niemcom, gdzie są powstańcy. Z nich też rekrutowali się tak zwani gołębiarze, nieuchwytni ludzie, ukryci na strychach i poddaszach, którzy strzelali z okien do żołnierzy i ludności cywilnej. Bardzo trudno było wykryć ich kryjówki i wielu ludzi zginęło od ich kul.”

Maria Okońska

Źródło: Maria Okońska, Wspomnienie z powstania warszawskiego, op. cit., s. 51–52.

O ludziach , O wspomnieniach