Józef Szujski – polski historyk, jeden z krakowskich stańczyków, publicysta, poeta, prozaik. Współzałożyciel „Przeglądu Polskiego”. Pierwszy sekretarz generalny Akademii Umiejętności w Krakowie.
Pochodził z niezamożnej, lecz bardzo starej szlachty z kniaziowskim tytułem. Był nieślubnym dzieckiem Karoliny Szujskiej. Jego ojcem był Edward Langie, powstaniec i konspirator, który jesienią 1834 ukrywał się w majątku Szujskich. Józef, od najmłodszych lat wychowywany jedynie przez matkę, znaczną część swego dzieciństwa spędził w Zbyszycach nad Dunajcem – majątku swego wuja Piotra. W 1846 przeniósł się wraz z matką do Tarnowa, gdzie rozpoczął naukę w jednym z tamtejszych gimnazjów, mającym przygotować go do pracy w austriackiej administracji. Po sześciu latach nauki przeniósł się do znanego gimnazjum św. Anny w Krakowie. Po zdaniu egzaminów maturalnych, zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednak po pierwszym semestrze przeniósł się na Wydział Prawniczy.
Pod koniec 1857 zaczął uczęszczać na spotkania patriotycznego stowarzyszenia młodzieży krakowskiej, które odbywały się w pracowni rzeźbiarskiej P. Filippiego. W 1858 wyjechał na studia do Wiednia by uzyskać kwalifikację nauczycielską. Wrócił jednak do Krakowa po pierwszym semestrze, a próba skontaktowania się z przyjaciółmi z pracowni Filippiego skończyła się objęciem go nadzorem policyjnym .
W 1861 poślubił Joannę Jełowicką i osiadł w rodzinnym majątku – Kurdwanowie. W Krakowie mieszkał także przy ul. Krupniczej 26 w domu, który należał do Mateusza Rogowskiego .
W 1867 otrzymał mandat do galicyjskiego Sejmu Krajowego, gdzie zasiadał przez trzy kadencje. Następnie wybrano go na delegata do Izby Poselskiej austriackiej Rady Państwa. W uznaniu zasług cesarz ustanowił go dożywotnim członkiem Izby Panów parlamentu Wiedeńskiego.
Był współtwórcą krakowskiej szkoły historycznej, która badała przyczyny narodowych niepowodzeń Polaków. Jeden z przedstawicieli najaktywniejszych działaczy krakowskich konserwatystów – stańczyków. W latach 1865–1883 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Zmarł nie skończywszy 48 lat. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w kwaterze 47.
Przyjaciel Jana Matejki uwieczniony przez niego na obrazie Hołd Pruski jako wychowawca królewicza Zygmunta Augusta. Jego imię nosi obecnie sala nr 56 w Collegium Novum UJ, w której 6 listopada 1939 Niemcy, podczas akcji określanej w polskiej literaturze historycznej jako Sonderaktion Krakau, aresztowali profesorów UJ i AGH przybyłych na inaugurację nowego roku akademickiego. 1 czerwca 1886 w Tarnowie odsłonięto pomnik Józefa Szujskiego.
Wikipedia
„W piersi każdego jest Jehowy głos.”
Źródło: Antologia poezji głupich i mądrych Polaków, wybór Ludwik Stomma, Gdańsk 2000.
