Léon Gambetta – francuski polityk, przywódca partii republikańskiej w okresie II Cesarstwa i III Republiki.
Po klęsce w wojnie francusko-pruskiej proklamował 4 września 1870 roku w ratuszu paryskim powstanie Republiki.
Od 19 września Paryż był oblegany przez Niemców, Gambetta, by organizować nową armię i ruch oporu na prowincji, wydostał się z okrążonego miasta balonem i 7 października dołączył do zebranych w Tours ministrów.
Działał na rzecz umocnienia rządów republikańskich, ale nie chciał przyjąć warunków podyktowanych przez Bismarcka i 6 lutego 1871 roku podał się do dymisji. Po rokowaniach prowadzonych przez Thiersa i dramatycznej debacie, Zgromadzenie Narodowe przyjęło 1 marca preliminaria pokojowe Bismarcka. Warunki były ciężkie: Francja traciła Alzację , a także północną część Lotaryngii. Niemcy mieli odbyć paradę zwycięstwa w Paryżu i otrzymać kontrybucję w wysokości 5 miliardów franków w złocie. W tej sytuacji doszło do wybuchu powstania, które przeszło do historii jako Komuna Paryska.
Po jej upadku radykalny dotąd Gambetta zaczął z wolna zmierzać ku bardziej prawicowo nastrojonej republice. Przepowiadał, że w demokratycznym państwie przyszłość będzie należeć do drobnych bourgeois. Udało mu się też przeforsować amnestię dla komunardów, jakby ignorując rosnące dla republikanów zagrożenie ze strony lewicy i anarchistów. Mawiał jedynie lekceważąco: Niebezpieczeństwo minęło, zaczynają się kłopoty.
Wypłynął na fali populizmu i piastował urząd „premiera oportunistów” w latach 1881-1882, tj. w dwóch ostatnich latach swego życia.
Wikipedia
„Moja siostra, Benedetta, lepiej gotuje!”
wypowiedziane, gdy ze zdziwieniem odkrył, że po skończonym obiedzie wciąż był głodny; miało to miejsce w restauracji w Dzielnicy Łacińskiej w 1859; w rzeczywistości Gambetta był tak pochłonięty zażartą dyskusją, że nie zauważył, iż jego nietkniętą porcję odłożyli kelnerowi przyjaciele, aby sobie z niego zażartować.
Źródło: Irena Koberdowa, Leon Gambetta, op. cit., s. 11.
fragment listu do ojca po zakończeniu wyborów w 1864.
Źródło: Irena Koberdowa, Leon Gambetta, op. cit., s. 56.
słowa z 1866.
Źródło: Irena Koberdowa, Leon Gambetta, op. cit., s. 60.
z odezwy do ludu francuskiego z 9 października 1870.
Źródło: Joseph Reinach, Dépêches, circulaires, decrets etc.de Leon Gambetta, t. I, Paris 1886, cyt. za: Od Wiosny Ludów do wojny francusko-pruskiej (1848–1871). Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, zesz. 53, w świetle źródeł przedstawił J. Frejlich, Kraków 1924
„By rządzić Francją, trzeba gwałtownych słów i umiarkowanych czynów.”
Źródło: Irena Koberdowa, Leon Gambetta, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1959, s. 56.
„I wy uważacie się za silny rząd? Ależ jesteście rządem jedynie przez przypadek!”
zwracając się do sędziów na „procesie 54”, w którym bronił młodego robotnika (był on jedną z 54 osób oskarżonych m.in. o organizowanie tajnego, demokratyczno-socjalistycznego stowarzyszenia w celu obalenia rządu i zamachu na cesarza).
Źródło: Irena Koberdowa, Leon Gambetta, op. cit., s. 34.
z listu do ojca (napisany w czerwcu 1857, gdy Gambetta miał 19 lat i studiował prawo w Paryżu).
Źródło: Irena Koberdowa, Leon Gambetta, op. cit., s. 6.
„Niebezpieczeństwo minęło, zaczynają się kłopoty.”
o przeforsowaniu amnestii dla komunardów, mimo rosnącego dla republikanów zagrożenia ze strony lewicy i anarchistów.
Źródło: Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978, s. 609.
Autorka: Irena Koberdowa, Leon Gambetta, op. cit., s. 8–10.
O Léonie Gambetcie
