Stanisław Brzozowski: Na czasie cytaty (strona 2)

„Nie idzie o to, aby rozpłynąć się w jakiejś idei. Nie. Trzeba właśnie jako pojedynczy człowiek prowadzić walkę nie o urzeczywistnienie jakiejś idei, to jest rządzącej ludźmi formy, lecz właśnie swobodnego panowania rzeczywistych, żywych ludzi nad życiem, wszystkimi formami.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; V, Katia

O ludziach , O walce

„Kto w czymkolwiek poniża własne ja, jest nieuczciwy, gdyż robi innym to, czym sam w sobie gardzi. Kto się dla innych upokarza, poniża innych, lekceważy ich, pogardza nimi, dając im z siebie nie to, w czym siebie szanuje.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; IV, Testament Brenneisena

„Życie erotyczne, to życie, w którym wchodzimy w grę nie jako psychika, lecz jako wytwarzający tę psychikę żywioł.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: VIII, Rozbrojenie duszy

O życiu , O duszy

„Wrogiem najgroźniejszym jest dziś życie bez historycznego planu, miękki i bezkostny subiektywizm. Brak kulturalnej, historycznej woli, brak męstwa, odległych historycznych perspektyw – oto cechy, rzucające się w oczy nowoczesnej europejskiej psychice kulturalnej. (…) Kultura dzisiejsza to w znacznej mierze system złudzeń i iluzji, przesłaniający ten istotny stan rzeczy: – to system ucieczek przed historią. (…) Jedną z najniebezpieczniejszych jest optymistyczna wiara w przyszłość powstającą automatycznie: zabija ona to, co jest najniezbędniejsze – heroizm woli, i to dziś, gdy jest on dla nas, nieposiadających nad sobą żadnej istniejącej obowiązującej formy – jedynym gruntem. Fundament nasz i sklepienie nasze w nas tylko przebywają, nie ma ich poza nami.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: I, Nasze „ja” i historia

O życiu , O wierze , O historii , O przyszłości

„Wiedza historyczna i socjologiczna jest zawsze „subiektywna”, tj. zależna od pozycji społecznej, od nieuświadamianych emocji lub świadomie wybranych ideałów społecznych badacza; rzekomy „obiektywizm” jest w najlepszym wypadku subiektywną iluzją socjologa.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Andrzej Walicki, Wokół myśli Stanisława Brzozowskiego, Kraków 1974.

O myślach , O wiedzę , O myśleniu

„Romantyzm to bunt kwiatów przeciwko swym korzeniom.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: II, Kryzys romantyzmu

„Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że gdyby można było – gdyby sam katolicyzm nie sprzeciwiał się takiemu zakreśleniu granic – traktować katolicyzm jako wyłącznie ludzkie dzieło, trzeba byłoby przyznać, że zawiera on sumę najgłębszych, najszerszych i najbogatszych prawd, że jest niezwalczony (…), ale prócz katolicyzmu: kultury, jest katolicyzm: droga do świata nadprzyrodzonego. I ta jest dla mnie zamknięta.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Pamiętnik, zapis z 25 grudnia 1910.

„Swoboda jest zawsze swobodą nad czymś, być swobodnym od czegoś znaczy zrzekać się i wyrzekać, – najbardziej obłudna forma zależności.”

Stanisław Brzozowski

Kultura i życie (1907)

„Niebezpieczeństwo przy czytaniu starych pisarzów polega na tem, że łatwo godzimy się z pewnym powierzchownem rozumieniem ich. Wystarcza nam, że wiemy, co chcieli oni powiedzieć i nie troszczymy się w jakim to stosunku zostaje do rzeczywistości. Odrazu przystępujemy do ich czytania z poczuciem historycznej odległości: nie uważamy ich za źródła aktualnego poznania.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Pamiętnik, zapis z 28 grudnia 1910 r.

O rzeczywostości , O czytaniu , O odległości

„Powieści Dostojewskiego to demoniczna, niebywałej siły krytyka urojeń świadomości: ukazuje on przerażonym idealistom kryjące się pod osłoną abstrakcyjnych haseł podziemne życie instynktu i gdy cofają się oni, woła: to przecież wy!”

Stanisław Brzozowski

Głosy wśród nocy (1912)
Źródło: Kryzys w literaturze rosyjskiej

O życiu , O literaturze , O sile

„Zdaje mi się, że pod tym względem ruch młodopolski w szczególnie nieszczęśliwych powstał warunkach. Pierwszym punktem wyjścia była ta obłudna nicość, która nadaje sobie miano zachowawczo-narodowego światopoglądu u nas. Żyć bez troski w ciele olbrzymiego, kulturalnego organizmu nowoczesnego świata, starać się jak najmniej ustąpić ze swoich nałogów, nawyknień, nie zadać sobie ani jednego głęboko pomyślanego zagadnienia, życie swe użyć na dopełznięcie do takiej lub innej kariery, na jej podstawie założyć ognisko domowe i trwanie tego całego upokarzającego, zabójczego stanu rzeczy – nazywać Polskę, ładem społecznym – oto był punkt wyjścia. – Życie nie związane z żadną odpowiedzialnością, samoistną gałęzią odpowiedzialności, przemysł rozpatrywany jedynie jako źródło pensji, polityka, jako środek kariery, nauka jako przywilej uwalniający od wysiłku i dający dostęp do mniej lub więcej chlebodajnych zawodów, a więc brak jakiegokolwiek szczerego stosunku do wielkich prac ludzkości (…).”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: II, Kryzys romantyzmu

O życiu , O wysiłku , O nauce

„Ekonomia kapitalistyczna, myśl kapitalistyczna tworzą mistyfikację, uznając za podstawę istnienia ludzkości w przyrodzie zysk od kapitału. (…) Stworzenie typu swobodnego pracownika jest właściwym zadaniem ludzkości, która pragnie być wolna, tj. nie zależeć od przypadku. Dopóki myśliciele kapitalistyczni nie dowiodą, że tylko praca stwarzająca zysk dla właściciela kapitału jest postacią energii, istniejącej przyrodniczo, dotąd żaden rewizjonizm mieszczaństwu nie pomoże.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Ich rewizjonizm, „Przegląd Społeczny” nr 22, 22 lipca 1907.

O myślach , O myśleniu

„Póki uczeni nie zrozumieją, że rzeczywistością z jaką mają do czynienia, jest działanie ich instrumentów, nieustannie zmienianych i stawianych w coraz to nowe warunki, że mają do czynienia z próbami tworzenia coraz to nowych, a utrwalających się w pozaludzkim forum mechanicznego, technicznego działania, póki będą łudzić się, że mają oni określać coś istniejącego poza człowiekiem, nauka będzie czyniła postępy jedynie buntując się przeciwko własnym, stwardniałym rezultatom; pozostawać będzie sama dla siebie tajemnicą i stawać się będzie źródłem dla tej najsmutniejszej, bo pozbawionej treści, najkomiczniejszej ze wszystkich teologii, która nazywa się teorią poznania i służy do rozwiązywania zagadnienia, jak człowiek poznaje, znajduje w świecie niezależnym od niego fakty, które są tylko prawidłami działania jego instrumentów.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)

O tajemnicy , O rzeczywostości , O nauce

„Póki człowiek utrzymuje się przeważnie z tego, co w ten czy inny sposób innym ludziom wydrze, rodzina nie przestanie być tym laboratorium uczuciowym, w którym najdrapieżniejsze, najbardziej egoistyczne, zaborcze, antyludzkie instynkty przetwarzane są na modłę sielankową, nie zmieniając swej zasadniczej treści. W imię rodziny popełnia się najwięcej podłości. Ona dostarcza największej ilości usprawiedliwień.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

O rodzinie

„Jedyną rzeczywistością jest konkretna, poszczególna wartość, samoustanawiający się czyn, wyrażający się w działaniu, sądzie, odczuciu itd.”

Stanisław Brzozowski

Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910)

O rzeczywostości

„Rozwój realny i rozwój idealny nowoczesnej ludzkości idą nieustannie i nieodpornie w tym jednym kierunku: stworzyć społeczeństwo jako organizację swobodnych pracowników, normowaną wyłącznie przez ich wolę i świadomą myśl.”

Stanisław Brzozowski

Źródło: Myśl i praca, „Społeczeństwo” nr 2, listopad 1907 http://lewicowo.pl/mysl-i-praca/

O myślach , O myśleniu

„Świat przeżyć płciowych jest dziedziną, w której mają swe źródła najbardziej zasadnicze bankructwa i upadki duchowe, zdrady człowieka względem samego siebie.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: XIV, Sam na sam z klęską

O świecie , O zdradzie

„Każdy z nas (…) musi wytworzyć w sobie jakąś manię, która by go chroniła od prawdziwego obłędu i doprawdy najstraszliwsi są ci, którzy traktują poważnie sam swój zawód, takim, jakim jest, bez żadnych ozdób i przesłon.”

Stanisław Brzozowski

Płomienie (1908)
Źródło: tom I; II, Sielskie-Anielskie

„Społeczeństwo nasze jest samoistną indywidualnością kulturalną: stworzyć musimy sobie to, co nam jest niezbędne. Wszystko, co wie i co ma człowiek, jest dziełem męstwa i wytrwałości. Każdy twór dziejowy był czymś niebywałym, zanim powstał. Nie na to mamy się oglądać, co istnieje, co istniało: lecz tworzyć niebywałe: wolną, niepodległą Polskę, kraj bohaterskiej tragicznej pracy, najgłębszej samo-wiedzy; musimy rozpłomienić taki ogień duchowy, aby wychodziły zeń dusze jedynego hartu, musimy wytworzyć świadomość, rozwiązującą zagadnienia, które świat rozdzierają, musimy uczynić przynależność do naszego narodu – przywilejem i godnością.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: VIII, Rozbrojenie duszy

O świecie , O duszy , O wiedzę

„Rozum nasz to suma doświadczeń przebytych i zaklasyfikowanych.”

Stanisław Brzozowski

Legenda Młodej Polski (1909)
Źródło: IV, Mity i legendy