Ludwig Josef Johann Wittgenstein – filozof zajmujący się przede wszystkim językiem i logiką, poruszał także kwestie kluczowe dla filozofii umysłu i matematyki. Jego wczesne prace uczyniły z niego „ojca chrzestnego” neopozytywizmu, późniejsze natomiast stanowiły kluczowy wkład w badaniach nad pragmatyką. Wikipedia
„2.021 Przedmioty stanowią substancję świata. Dlatego nie mogą być złożone.”
2.0211 Die Gegenstände bilden die Substanz der Welt. Darum können sie nicht zusammengesetzt sein.
Tractatus Logico-Philosophicus
2.05 Die Gesamtheit der bestehenden Sachverhalte bestimmt auch, welche Sachverhalte nicht bestehen. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„Oby Bóg dał filozofowi wgląd w to, co leży przed oczyma wszystkich.”
Uwagi różne
Źródło: Uwagi różne, 1947.
„Stawiam niezliczone niestosowne pytania. Gdybym tylko zdołał przedrzeć się przez ten las.”
Uwagi różne
Źródło: Uwagi różne, 1947.
„Wzajemne pozdrowienie filozofów powinno brzmieć: Nie spiesz się!”
Uwagi różne
Źródło: Uwagi różne, 1949.
„1.1 Świat to ogół faktów, nie rzeczy.”
1.1. Die Welt ist Gesamheit der Tatsachen, nicht der Dinge. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„2.04 Ogół istniejących stanów rzeczy jest światem.”
2.04 Die Gesamtheit der bestehenden Sachverhalte ist die Welt. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„1. Świat jest wszystkim, co jest faktem.”
1. Die Welt is alles, was der Fall ist.
Tractatus Logico-Philosophicus
Źródło: Philosophical Investigations (1953), Blackwell Publishing, s. 126.
6.5 Zu einer Anwort, die man nicht aussprechen kann, kann man auch die Frage nich aussprechen.
D a s R ä t s e l gibt es nicht.
Wenn sich eine Frage überhaupt stellen läst, so k a n n sie auch beantworten werden. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„6. 4311 Śmierć nie jest epizodem życia. Śmierci się nie doświadcza.”
6. 4311 Der Tod ist kein Ereignis des Lebens. Den Tod erlebt man nicht. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„7. O czym nie da się mówić, to się musi przemilczeć.”
7. Wovon man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
Uwagi różne
Źródło: Uwagi różne, 1948.
„2.024 Substancja jest tym, co istnieje niezależnie od tego, co jest faktem.”
2.024 Die Substanz ist das, was unabhängig von dem was der Fall ist, besteht. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„2.0271 Przedmiot jest tym, co trwałe i stałe; konfiguracja – tym, co zmienne i nietrwałe.”
2.0271 Der Gegenstand ist das Feste, Bestehende; die Konfiguration ist das Wechselnde, Unbeständige. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
Źródło: list do Normana Malcolma, luty 1940 [za:] N. Malcolm, Ludwig Wittgenstein. A Memoir
2.02 Der Gegenstand ist einfach. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„2.0232 Nawiasem mówiąc: przedmioty są bezbarwne.”
2.0232 Beiläufig gesprochen: Die Gegenstände sind farblos. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
Źródło: list do Normana Malcolma, luty 1940 [za:] N. Malcolm, Ludwig Wittgenstein. A Memoir
2.013 Jedes Ding ist, gleichsam, in einem Raume möglicher Sachverhalte. Diesen Raum kann ich mir leer denken, nicht aber das Ding ohne den Raum. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„5.6 Granice mojego języka oznaczają granice mojego świata.”
5.6 Die Grenzen meiner Sprache bedeuten die Grenzen meiner Welt. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
Źródło: „Słynną tezę 5.6 zachowaliśmy w utartym już w naszej literaturze filozoficznej przekładzie oddającym «bedeuten» jako «oznaczają». Trzeba jednak podkreślić, że jest to przekład mylący, gdyż nie chodzi tu o oznaczanie w sensie stosunku semantycznego, ani też o oznaczanie w sensie tożsamości denotatów. «Bedeuten» znaczy bowiem w niemczyźnie także «dać do zrozumienia» (pośrednio, lecz stanowczo) i to właśnie znaczenie zdaje się Wittgenstein mieć na myśli. Trafniejszym przekładem tej tezy byłoby zdanie: «Granice mego języka wskazują granice mego świata.»” – Bogusław Wolniewicz, wstęp do Tractatus Logico-Philosophicus, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970. W literaturze polskiej spotyka się również użycie sfomułowania wyznaczają.
„2.027 To, co stałe i trwałe, oraz przedmiot, są jednym i tym samym.”
2.027 Das Feste, das Bestehende und der Gegenstand sind Eins. (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
„2.06 Istnienie i nieistnienie stanów rzeczy jest rzeczywistością.”
Istnienie stanów rzeczy nazywamy też faktem pozytywnym, nieistnienie – negatywnym.
2.06 Das Bestehen und Nichtbestehen von Sachverhalten ist die Wirklichkeit. (Das Bestehen von Sachverhalten nennen wir auch eine positive, das Nichtbestehen eine negative Tatsache.) (niem.)
Tractatus Logico-Philosophicus
5.5571
Original German: Wenn ich die Elementarsätze nicht a priori angeben kann, dann muss es zu offenbarem Unsinn führen, sie angeben zu wollen.
1920s, Tractatus Logico-Philosophicus (1922)
1920s, Tractatus Logico-Philosophicus (1922)
Kontekst: This remark provides the key to the problem, how much truth there is in solipsism. For what the solipsist means is quite correct; only it cannot be said, but makes itself manifest. The world is my world: this is manifest in the fact that the limits of language (of that language which alone I understand) mean the limits of my world. (5.62)
“What has to be overcome is not difficulty of the intellect but of the will.”
Źródło: 1930s-1951, Philosophical Occasions 1912-1951 (1993), Ch. 9 : Philosophy (chapters 86–93 of the so called Big Typescript), p. 161
Corresponding to TS 213, Kapitel 86
Kontekst: What makes a subject difficult to understand — if it is significant, important — is not that some special instruction about abstruse things is necessary to understand it. Rather it is the contrast between the understanding of the subject and what most people want to see. Because of this the very things that are most obvious can become the most difficult to understand. What has to be overcome is not difficulty of the intellect but of the will. [Nicht eine Schwierigkeit des Verstandes, sondern des Willens ist zu überwinden. ]
On Certainty (1969)
Kontekst: 105. All testing, all confirmation and disconfirmation of a hypothesis takes place already within a system. And this system is not a more or less arbitrary and doubtful point of departure for all our arguments; no it belongs to the essence of what we call an argument. The system is not so much the point of departure, as the element in which our arguments have their life.
“1. If you do know that here is one hand, we'll grant you all the rest.”
On Certainty (1969)
Conversation of 1947 or 1948
Personal Recollections (1981)
“One would like to say: This is what took place here; laugh, if you can.”
Źródło: 1930s-1951, Philosophical Occasions 1912-1951 (1993), Ch. 7 : Remarks on Frazer's Golden Bough, p. 123
Kontekst: A religious symbol does not rest on any opinion. And error belongs only with opinion. One would like to say: This is what took place here; laugh, if you can.
“The world is the totality of facts, not things.”
1.1
Original German: Die Welt ist die Gesamtheit der Tatsachen, nicht der Dinge
1920s, Tractatus Logico-Philosophicus (1922)
Źródło: 1930s-1951, Philosophical Occasions 1912-1951 (1993), Ch. 9 : Philosophy, p. 185
“A hero looks death in the face, real death, not just the image of death.”
Źródło: Culture and Value (1980), p. 50e
Kontekst: A hero looks death in the face, real death, not just the image of death. Behaving honourably in a crisis doesn't mean being able to act the part of a hero well, as in the theatre, it means being able to look death itself in the eye.
For an actor may play lots of different roles, but at the end of it all he himself, the human being, is the one who has to die.
On Certainty (1969)
Kontekst: 105. All testing, all confirmation and disconfirmation of a hypothesis takes place already within a system. And this system is not a more or less arbitrary and doubtful point of departure for all our arguments; no it belongs to the essence of what we call an argument. The system is not so much the point of departure, as the element in which our arguments have their life.
“Man has to awaken to wonder — and so perhaps do peoples.”
Źródło: Culture and Value (1980), p. 5e
Kontekst: Man has to awaken to wonder — and so perhaps do peoples. Science is a way of sending him to sleep again.
“The arrow points only in the application that a living being makes of it.”
§ 454
Philosophical Investigations (1953)
Kontekst: "Everything is already there in...." How does it come about that [an] arrow points? Doesn't it seem to carry in it something besides itself? — "No, not the dead line on paper; only the psychical thing, the meaning, can do that." — That is both true and false. The arrow points only in the application that a living being makes of it.
Źródło: 1930s-1951, Philosophical Occasions 1912-1951 (1993), Ch. 7 : Remarks on Frazer's Golden Bough, p. 131
Kontekst: Frazer is much more savage than most of his savages, for they are not as far removed from the understanding of spiritual matter as a twentieth-century Englishman. His explanations of primitive practices are much cruder than the meaning of these practices themselves.
On Certainty (1969)
Kontekst: 144. The child learns to believe a host of things. I. e. it learns to act according to these beliefs. Bit by bit there forms a system of what is believed, and in that system some things stand unshakeably fast and some are more or less liable to shift. What stands fast does so, not because it is intrinsically obvious or convincing; it is rather held fast by what lies around it.
“225. What I hold fast to is not one proposition but a nest of propositions.”
On Certainty (1969)
“To pray is to think about the meaning of life.”
Journal entry (11 June 1916), p. 72e and 73e
1910s, Notebooks 1914-1916
Kontekst: What do I know about God and the purpose of life?
I know that this world exists.
That I am placed in it like my eye in its visual field.
That something about it is problematic, which we call its meaning.
This meaning does not lie in it but outside of it.
That life is the world.
That my will penetrates the world.
That my will is good or evil.
Therefore that good and evil are somehow connected with the meaning of the world.
The meaning of life, i. e. the meaning of the world, we can call God.
And connect with this the comparison of God to a father.
To pray is to think about the meaning of life.
“Translated: Whereof one cannot speak, thereof one must be silent.”
7
Wovon man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen.
Also: About what one can not speak, one must remain silent. (7)
Źródło: 1920s, Tractatus Logico-Philosophicus (1922)
The microcosm.
5.63
Original German: Ich bin meine welt (Der Mikrokosmos.)
1910s, Notebooks 1914-1916
Wariant: Man is the microcosm:
I am my world.
“If people did not sometimes do silly things, nothing intelligent would ever get done.”
Wariant: If people never did silly things nothing intelligent would ever get done.
Źródło: Culture and Value (1980), p. 50e
“Philosophy is a battle against the bewitchment of our intelligence by means of our language.”
Die Philosophie ist ein Kampf gegen die Verhexung unsres Verstandes durch die Mittel unserer Sprache.
§ 109
Źródło: Philosophical Investigations (1953)
