Jānis Rudzutaks, Jan Rudzutak, ros. Ян Эрнестович Рудзутак – łotewski komunista i działacz bolszewicki w ZSRR, członek KC RKP/WKP i Politbiura WKP oraz komisarz ludowy transportu ZSRR .
Urodził się w rodzinie robotników rolnych w rejonie Goldyngi w Kurlandii. W 1903 roku podjął pracę w jednej z ryskich fabryk. W wyniku negatywnych doświadczeń nabytych tamże zaangażował się w ruch socjalistyczny, wstępując do SDPRŁ. Za działalność rewolucyjną aresztowany w 1907 roku i skazany na 15 lat katorgi, zamienioną na 10 lat więzienia - karę odbywał w Rydze i moskiewskich Butyrkach do rewolucji lutowej i obalenia caratu . Po rewolucji lutowej działacz związkowy włókienników. Uczestnik rewolucji październikowej. W l. 1917 - 1920 przewodniczący Centralnej Rady Związku Włókienników. W l. 1920 - 1921 przewodniczący Centralnej Rady Związku Zawodowego Transportowców. W l. 1922 - 1924 przewodniczący Centroazjatyckiego KC Rosyjskiej Partii Komunistycznej , a 1923 - 1924 sekretarz KC RKP.
Od 1924 do 1930 roku sprawował urząd komisarza ludowego komunikacji ZSRR, a w latach 1926-37 był wiceprzewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych ZSRR i wiceprzewodniczącym Rady Pracy i Obrony .
Od 1920 do 1937 roku członek Komitetu Centralnego RKP i WKP oraz Politbiura WKP w latach 1926-37. W latach 1928-1931 przewodniczący Komitetu ds Chemizacji Gospodarki Narodowej. Jeden z czołowych twórców industrializacji ZSRR. W latach 1931-34 przewodniczący Centralnej Komisji Kontroli WKP. Członek Ogólnorosyjskiego Komitetu Wykonawczego.
W okresie „wielkiej czystki” 24 maja 1937 roku aresztowany przez NKWD pod zarzutem trockizmu i szpiegostwa na rzecz III Rzeszy. 28 lipca 1938 skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci za szpiegostwo, rozstrzelany następnego dnia w miejscu egzekucji Kommunarka i tam pochowany anonimowo.
Zrehabilitowany 29 stycznia 1956 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.
Anastas Mikojan wspomina w swoich pamiętnikach, że Lenin rozważał przed śmiercią w 1924 roku powierzenie Rudzutakowi sekretariatu generalnego WKP zamiast Józefa Stalina.
Wikipedia
„Metody śledztwa są takie, że zmuszają do kłamstwa i szkalowania zupełnie niewinnych ludzi.”
odwołując swe wymuszone torturami zeznania w 1937, kiedy oskarżono go w 1937 o utworzenie w „rezerwowego centrum”.
Źródło: Paweł Wieczorkiewicz, Noty biograficzne w: Fenomen Stalina, tłum. Maria Kotowska, wyd. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1988, ISBN 8320334381, s. 193.
