Gustav Radbruch – niemiecki filozof i profesor prawa, przedstawiciel neokantowskiej szkoły badeńskiej. Minister sprawiedliwości Rzeszy w drugim gabinecie kanclerza Josepha Wirtha i dwu gabinetach Gustava Stresemanna
Przeszedł do historii głównie dzięki tzw. formule Radbrucha , zgodnie z którą przepisy prawa pozytywnego , które są „rażąco, w najwyższym stopniu sprzeczne” z prawem naturalnym , mogą i powinny być w procesie stosowania prawa traktowane tak, jakby w ogóle nie obowiązywały.
O formule Radbrucha należy mówić w odpowiednim kontekście historycznym. Przed II wojną światową w zachodniej filozofii prawa dominował skrajny, ortodoksyjny pozytywizm prawniczy zakładający, że każda norma prawna, wydana przez odpowiedni organ państwowy w odpowiedniej formie i w odpowiedni sposób jest częścią systemu prawa i jest normą bezwzględnie obowiązującą.
Test dla pozytywizmu prawniczego przyniosła praktyka III Rzeszy, której instytucje stanowiły prawo zgodnie z pozytywistycznymi kryteriami legalności, ale z pogwałceniem podstawowych zasad etycznych . Orzeczenia Trybunału Norymberskiego musiały się zatem odwoływać nie do niemieckiego prawa stanowionego , ale do „prawa naturalnego” i moralnych ocen sędziów.
Radbruch pisał:
Wtedy zastosowano formułę Radbrucha pozwalająca rozpoznać i wyeliminować ustawowe bezprawie . Formułę Radbrucha zaczął wykorzystywać Federalny Trybunał Konstytucyjny najpierw w odniesieniu do prawa Niemiec nazistowskich, a w latach 90. także prawa NRD . Koncepcje Radbrucha przesunęły tym samym niemiecką doktrynę prawa od coraz bardziej niepopularnego pozytywizmu prawnego ku koncepcjom prawnonaturalnym.
W III Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny nie odwołał się do formuły Radbrucha. Opowiedziano się za pozytywistyczną koncepcją prawa, co spowodowało nieuchylenie systemu prawa uchwalonego w okresie PRL-u, mimo że było ono w wielu przypadkach niemoralne i niehumanitarne.
Wikipedia
✵
21. Listopad 1878 – 23. Listopad 1949