Aleksandra Michajłowna Kołłontaj – rosyjska komunistka i rewolucjonistka, najpierw członkini partii mienszewików, a od 1914 – partii bolszewików; pierwsza w świecie kobieta pełniąca funkcję ministra i ambasadora.
Kołłontaj urodziła się w zamożnej, szlacheckiej rodzinie, jako córka Michaiła Domontowicza, carskiego generała z czasów wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877-1878 oraz szefa kancelarii ambasady rosyjskiej w Bułgarii w latach 1878-1879, i Aleksandry Masalin-Mrawińskiej, córki bogatego fińskiego handlarza drewnem.
W 1893 przeciwstawiając się rodzinie wyszła za biednego oficera Władimira Kołłontaja. Działalność socjalistyczną w ruchu robotniczym podjęła w końcu XIX wieku, opuściła męża i dzieci. W 1914 roku, po powrocie z wieloletniego wygnania w Ameryce i krajach Skandynawii, na które była zmuszona udać się za wcześniejszą działalność polityczną, wstąpiła do partii bolszewików. Po rewolucji październikowej w 1917 roku została komisarzem ludowym do spraw społecznych. Była najbardziej wpływową kobietą w radzieckiej administracji i w 1919 roku utworzyła Żenotdieł, zwany „Ministerstwem Kobiet”. Instytucja ta pracowała dla poprawy warunków życia kobiet w Rosji Radzieckiej, prowadząc działalność propagandową i edukacyjną wśród kobiet w kwestii małżeństw, edukacji i praw robotników, które zaprowadziła Rewolucja. Działalność ta po latach przyczyniła się do określania Kołłontaj jako socjalistycznej feministki. Żenotdzieł został ostatecznie zlikwidowany w 1930 roku.
Historyk Norman Davies określił ją jako apostołkę wolnej miłości. W wewnętrznych sporach w ramach RPK Kołłontaj była blisko poglądowo lewicowemu komunizmowi i Opozycji Robotniczej , postulującej zwiększenie roli związków zawodowych i wpływu pracowników na zarządzanie radziecką gospodarką. W publikowanych pracach opowiadała się za poprawą warunków życiowych klasy pracującej w Związku Radzieckim.
W latach 1918-1922 jej mężem był Pawieł Dybienko.
Kołłontaj była niezwykle uzdolniona językowo. Poza rosyjskim potrafiła porozumieć się w następujących językach: angielskim, francuskim, niemieckim, norweskim, szwedzkim, fińskim i hiszpańskim. Oczywiście znała te języki w różnym stopniu.
Po śmierci Lenina i dojściu Stalina do władzy została skutecznie odsunięta od wydarzeń politycznych i możliwości wpływania na ich bieg. Ograniczono również jej możliwość propagowania własnych poglądów. Następnie zmuszono do objęcia funkcji ambasadora w Meksyku, Szwecji i Norwegii, jako jedna z nielicznych „starych bolszewików” uniknęła śmierci podczas stalinowskich wielkich czystek w latach 30. XX wieku. Później została sprowadzona do roli symbolu zaangażowania kobiet po stronie bolszewików.
✵
31. Marzec 1872 – 9. Marzec 1952
