Adolf Bertram – niemiecki duchowny katolicki, biskup Hildesheim, od 1930 arcybiskup metropolita Wrocławia, kardynał.
Studiował w seminarium w Hildesheim, na niemieckich uniwersytetach w Würzburgu i Monachium oraz na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie; święcenia kapłańskie przyjął 31 lipca 1881 w Hildesheim. Pracował m.in. jako kapelan kolegium niemieckiego S. Maria dell'Anima w Rzymie. W 1884 powrócił do Hildesheim, gdzie zajmował się duszpasterstwem; w 1905 został wikariuszem generalnym, rok później wikariuszem kapitulnym. Kapituła wybrała go na biskupa Hildesheim 26 kwietnia 1906; uzyskał zatwierdzenie papieża Piusa X 12 czerwca t.r. i przyjął sakrę biskupią 15 sierpnia 1906 we Wrocławiu z rąk kardynała Georga von Koppa .
Po śmierci kardynała Koppa został przeniesiony na stolicę biskupią wrocławską 8 września 1914; rządy w nowej diecezji objął 28 października 1914. W 1916 został mianowany członkiem pruskiej Izby Panów. Benedykt XV mianował go 4 grudnia 1916 kardynałem, zachowując jednak jego nazwisko in pectore; nominacja została ogłoszona 5 grudnia 1919, z nadaniem tytułu prezbiterskiego Sant’Agnese fuori le mura. 13 sierpnia 1930 rządzona przez Bertrama diecezja została podniesiona do rangi arcybiskupstwa, a on sam do godności pierwszego arcybiskupa metropolity wrocławskiego.
Po śmierci kardynała Felixa von Hartmanna, A. Bertram będąc najstarszym biskupem w episkopacie, został przewodniczącym niemieckiej konferencji biskupów mającej swoją siedzibę w Fuldzie i funkcję tę sprawował przez 25 lat ‑ do swojej śmierci w 1945 roku.
Miał opinię zwierzchnika diecezji zatroskanego o rozwój życia religijnego, wspierał działalność diecezjalnych Caritasu i Akcji Katolickiej, sprzyjał rozwojowi kultury. Po dojściu do władzy Hitlera wielokrotnie protestował przeciwko naruszaniu praw Kościoła. Interweniował w sprawie rekwizycji dóbr kościelnych i zamykaniu organizacji religijnych. Dwukrotnie brał udział w konklawe . W 1922 z części diecezji wrocławskiej utworzono Administrację Apostolską na Górnym Śląsku; od 1925 r. – diecezja katowicka.
Swoją troską duszpasterską otaczał mniejszości narodowe zabiegając, by w kościołach używano w śpiewach i kazaniach języka narodowego. W 1934 r. zakazał studentom teologii - Polakom będącym obywatelami niemieckimi przynależności do legalnych polskich organizacji w Niemczech Po wybuchu II wojny światowej wielokrotnie interweniował w sprawie praw polskich robotników przymusowych, protestował przeciwko próbom wprowadzenia przez władze Rzeszy rozdziału narodowościowego w kościołach oraz przeciwko zakazom sprawowania duszpasterstwa w języku narodowym. Między innymi przypominał swoim księżom, że żaden kapłan nie może nie przyjąć spowiedzi penitenta w języku polskim.
Jak wynika z listu pasterskiego wydanego w 1914 roku z okazji objęcia diecezji wrocławskiej kardynał Bertram uważał że władza świecka, podobnie jak biskupia, pochodzi od Boga. Obie władze, każda w swojej dziedzinie, powinny bezwzględnie ze sobą współpracować. Wyrazem tego może być list pasterski skierowany w czerwcu 1922 roku do diecezjan mieszkających na terenie Górnego Śląska, które zostały przejęte przez władze polskie, w którym kardynał napominał swoich diecezjan, by podporządkowali się nowym władzom.
W okresie nazistowskim kardynał corocznie składał życzenia urodzinowe Adolfowi Hitlerowi. Początkowo wysyłał je w imieniu episkopatu niemieckiego, którego był przewodniczącym. W 1940 r. napisał w nich o niezrównanych sukcesach ostatnich lat co wywołało protest biskupa Konrada von Preysing. Od tej pory wysyłał życzenia wyłącznie we własnym imieniu. W maju 1945 r. wezwał proboszczów swojej diecezji do odprawienia mszy żałobnych za wodza Adolfa Hitlera.
Jego działania wobec władz Rzeszy, nazwane ze względu na dużą liczbę wysyłanych przez niego petycji "polityką podań" , były w dużej mierze spowodowane jego wcześniejszymi doświadczeniami z okresu Kulturkampfu, kiedy to taka metoda działania połączona z aktywnością pastoralną przyniosła spodziewane efekty.
Zmarł w letniej rezydencji biskupiej w zamku Jansky Vrch w Javorniku; został pochowany początkowo na cmentarzu w Javorniku w grobie biskupa Josepha Hohenlohe, 9 listopada 1991 spoczął w katedrze metropolitalnej we Wrocławiu. Dopiero w 1972 jego pełnoprawnym następcą został Bolesław Kominek .
fragment listu otwartego do Adolfa Hitlera napisanego po zajęciu przez III Rzeszę czeskich Sudetów.
Źródło: „Völkischer Beobachter”, 2 listopada 1938, cyt. za: John Cornwell, Papież Hitlera: Sekretna historia Piusa XII, tłum. Andrzej Grabowski, Warszawa 2006, s. 90.
