Cytaty z książki

Popular Music from Vittula

„Brzmiało to dokładnie jak jego ciotka, która zmarła jesienią zeszłego roku, głos szeptał: - Paska… paska… A potem ucichł tajemniczo.”

„Wystarczyła tak błaha rzecz, jak założenie czerwonej czapki. Można było wówczas ugrzęznąć na kilka tygodni i być zmuszanym do walki, stawania na głowie i poddawanie się rytuałom za nic mającym śmierć, nim się człowiek wyrwał z bagna knapsu.”

„Głos mu się załamał i zaczął ze łzami w oczach mówić, że życie - chłopcy - to chłód, ból, oszustwa, kłamstwa i bełkot. Weźmy choćby coś takiego jak rewolucja, na którą czekał od czasów strajku robotników drogowych w Pajali w 1931 roku. Kiedy, do cholery, wybuchnie, może czasem ktoś ją ostatnio widział w okolicy, co? Tylko raz zabłysła nadzieja, gdy jechał do Kolari na zakupy i w mrowiu klientów w Valinta Friberg mignął mu Józef Stalin ze sklepowym wózkiem pełnym mięsa. Ale w tych stronach najwyraźniej nie miał nic do załatwienia.”

„Na początku często z Niilą dyskutowaliśmy, czy nasze granie można uznać za knapsu. Słowo jest tornedalsko-fińskie i oznacza "babski", zatem coś, czym zajmują się tylko kobiety. Można by powiedzieć, że rola mężczyzn w Tornedalen ogranicza się tylko do jednego: nie być knapsu. Brzmi to jasno i zrozumiale, ale całość komplikują specjalne reguły, wymagające dziesiątków lat na przyswojenie, coś, czego są w stanie doświadczyć zwłaszcza mieszkający tu mężczyźni z południowej Szwecji. Pewne zajęcia są knapsu z założenia, zatem mężczyźni powinni ich unikać. Są to na przykład: robótki ręczne, zmiana zasłon, tkanie chodników, dojenie, podlewanie kwiatów i tym podobne. Drugą grupą są zajęcia definitywnie męskie: ścinanie drzew, polowanie na łosie, budowanie chat na zrąb, spławianie drewna i bójki na potańcówkach. Od dawien dawna świat podzielony był na dwie części, wszyscy wiedzieli, o co chodzi. Ale przyszedł dobrobyt. I nagle pojawiły się setki nowych zajęć i informacji, które wprowadzają pewien zamęt. Ponieważ pojęcie to przez stulecia kształtowało się wśród ludu nieświadomego zachodzących procesów, definicje nie nadążały. Oprócz kilku dziedzin. Silniki na przykład są domeną mężczyzn. Silniki spalinowe są bardziej męskie od elektrycznych. Samochody, śnieżne skutery i piły motorowe zatem nie są knapsu. Czy natomiast facet może szyć na maszynie? Ubijać śmietanę mikserem? Doić krowy automatyczną dojarką? Wyjmować naczynia ze zmywarki? Czy prawdziwy mężczyzna może odkurzać swój samochód, zachowując taki sam szacunek, jakim cieszył się wcześniej? Macie tu kwestie do przemyślenia. Jeszcze więcej kłopotów sprawiają inne nowinki. Czy na przykład jedzenie niskotłuszczowej margaryny jest knapsu? Posiadanie farelki w samochodzie? Kupowanie żelu do włosów? Medytowanie? Pływanie z maską? Używanie plastra? Wkładanie psiej kupy do specjalnego plastikowego worka?”

„Stryj Haakani kazał babie być cicho, co powinno być główną rolą kobiet na tym padole łez, zwłaszcza w obecności mężczyzn.”

„(…) niepotrzebna pochwała wiodła z czasem tylko do przesadzonych planów na przyszłość i bankructwa.”

„Drugą przyczyną szaleństwa były rozmyślania. Ojciec prosił mnie usilnie, bym nie zaczął myśleć zbyt dużo, najlepiej jedynie o tym, co najpotrzebniejsze, ponieważ rozmyślanie było złym nawykiem, który z upływem lat tylko się pogłębi, im więcej czasu się mu poświęcało.”

„Już wtedy wyglądał na imbecyla, jak wielu perkusistów podczas gry, chociaż w innych okolicznościach wyglądają całkiem normalnie.”

„Ktoś inny opowiedział ze zgrozą o budowie na Gotlandii, na której pracował przez trzy miesiące. Ani razu nie można było zatroszczyć się o swoją higienę, bo kultura saunowa nie dotarła tam na dół. Zamiast tego leży się tam i pluska we własnej brudnej wodzie w tak zwanej wannie.”

„Dziadek odparł na to opryskliwie, że elektryczność to najbardziej niedorzeczny wynalazek ze wszystkiego, co dotarło z południowej Szwecji. Rozpuściła i ludzi, i zwierzęta, zmniejszyła wytrzymałość na chłód, popsuła widzenie po ciemku, hałasem uszkodziła dzieciakom słuch i sprawiła, że nie mogą jeść nieświeżego jedzenia, co najlepiej wykorzeniało tornedalską wytrzymałość i cierpliwość, bo wszystko teraz wykonywane jest z rosnącą wciąż prędkością przez silniki. Wkrótce pewnie też seks zastąpi się elektrycznością, bo to przecież i wymagające wysiłku, i wywołujące poty, a te, jak wiadomo, uważa się za przestarzałe.”

„Muzykę rockową grają głównie mężczyźni. Ekspresja jest agresywnie męska. Obserwator z zewnątrz powinien zatem szybko zorientować się, że rock nie jet knapsu. Ale temu należy przeciwstawić fakt, że brzdąkane nie jest żadną porządną pracą. Dzień w lesie i gość będzie sikał krwią. Również śpiewanie uważano za niemęskie, przynajmniej w okolicach Pajali i w stanie trzeźwym. A już robić to po angielsku, w języku zdecydowanie za miękkim dla twardych fińskich szczęk, tak zwiotczałym, że tylko dziewczyny mogły mieć z niego piątki, w tym ślimakowatym szwargocie, drżącym i wilgotnym, wynalezionym przez chodzących w błocie mieszkańców wybrzeża, którzy nigdy nie musieli walczyć, którzy nigdy nie głodowali i nie marzli, mowie dla obiboków, trawożerców, leniuchów pierdzących w kanapy, mowie całkowicie pozbawionej rześkości, do tego stopnia, że język flaczeje w ustach jak odcięty napletek.”

„(…) rozwścieczyło to jeszcze bardziej, wypchnęła do przodu swój gigantyczny biust tak, że Haakani aż się potknął cofając, i palnęła, że lepiej by sobie possał cyca, jeśli nie ma nic ważniejszego do powiedzenia. Kobiety zarechotały szorstko, a Haakani poczerwieniał. Potem powiedział, że na palce będzie się siłował dopiero, gdy baba wychyli kieliszek wódki. Ponieważ była chrześcijanką, odmówiła. Sprzeczali się, wałkując temat tam i z powrotem. W końcu, z czystej złości, Hilma chwyciła spory kieliszek bimbru, wypiła do dna i wystawiła swój długi pazur. Wszyscy ucichli i przerażeni wlepili oczy w staruszkę.”

„To było szczęście. Szczęście picia. Chlania. Zalewania się do utraty wzroku i słuchu, wśród przyjaciół, bez zrzędliwych komentarzy. Wlewać w siebie, aż mały staje, a język w gębie trzepocze jak proporczyk. Opróżnić butelkę, a na stole natychmiast pojawia się nowa, gdy nie trzeba sobie skąpić i mierzyć linijką, nie trzeba płacić ani siedzieć spłukanym i na wpół trzeźwym w snobistycznej knajpie, zastanawiając się, gdzie się podziali koledzy.”

„Śpiewanie było niegodne mężczyzny.”

„Było pogodnie, minus dwadzieścia stopni.”

„Na pewno dużą rolę odgrywało to, że jego mama pochodziła z Finlandii. Była to zawsze milcząca kobieta z ciemiężonego narodu wyniszczonego zarówno wojną domową, Wojną Zimową i dalszym ciągiem walk, podczas gdy tłusty zachodni sąsiad - Szwecja - wzbogacił się, sprzedając Niemcom rudę żelaza.”

„Najniebezpieczniejszą, choć całkiem oddzielną sprawą, przed którą chciał mnie przestrzec najbardziej, a która posłała w opary szaleństwa całe kompanie młodych biedaczyn, było czytanie książek. Ten niedobry zwyczaj nasila się ostatnimi czasy, stąd więc niewypowiedziana wdzięczność ojca, że nie wykazałem do tej pory takich tendencji. Szpitale psychiatryczne są przepełnione ludźmi, którzy czytają zbyt dużo. Kiedyś byli - tak jak my - silni fizycznie, otwarci, zadowoleni i zrównoważeni. Potem zaczęli czytać. Najczęściej przez przypadek. Jakieś przeziębienie, wymagające kilku dni leżenia w łóżku. Ładna okładka wzbudzająca ciekawość. I nagle rodzi się zły nawyk. Pierwsza książka prowadzi do następnej. I następnej, i jeszcze jednej, ogniwa w łańcuchu, który wiedzie prosto w dół, w wieczny mrok choroby psychicznej. Po prostu nie można przestać. To gorsze niż narkotyk.”