Pierre-Joseph Proudhon: Rewolucja

„Ludzi przede wszystkim należy przekonać; oświetlenie umysłów jest najlepszą rewolucją.”

„Każda rewolucja przybiera początkowo postać skargi ludu, oskarżenia wadliwego stanu rzeczy, którego dokuczliwość pierwsi odczuwają najbiedniejsi.”

„Władza duchowa jest na drodze do odzyskania supremacji; zawarła sojusz z władzą świecką przeciwko rewolucji i układa się z nią teraz jak równy z równym; stanęło na tym, iż obie te władze uznały, że poróżnienia między nimi wynikały z nieporozumienia, że ich cel jest jeden i ten sam, ich zasady, ich środki, ich dogmaty są również absolutnie identyczne, a wobec tego kierowanie nimi powinno być wspólne lub raczej każda z nich powinna się uważać za uzupełnienie drugiej i stanowić, na mocy połączenia, jedną i niepodzielną władzę.”

„Żadnej władzy, żadnego rządu, nawet ludowego: to właśnie jest rewolucja.”

„Rewolucja jest siłą, nad którą żadna inna potęga, boska ani ludzka, nie może osiągnąć przewagi.”

„Nigdy nie odpiera się rewolucji, nie oszukuje się jej, nie można jej wynaturzyć, ani tym bardziej jej zwyciężyć; im bardziej ją tłumić, tym bardziej wzrasta jej prężność, a jej działanie staje się nie do odparcia.”

„Istnieje jeden tylko sposób zapobiegania niebezpieczeństwom rewolucji; zrobić z niej prawo; lud cierpi, jest niezadowolony ze swego losu: jest to chory, który jęczy, dziecko w kołysce, które krzyczy; stańcie przed nim wysłuchajcie jego skarg, zbadajcie ich przyczynę, ich następstwa, obliczcie, jeśli trzeba, ile przypada na przesadę, a następnie natychmiast zajmijcie się bez wytchnienia ulżeniem cierpiącemu; rewolucja dokona się wówczas bez hałasów jako naturalny i szczęśliwy rozwój dawnego porządku rzeczy.”

„Istotą rewolucji jest to, że się umacnia i rośnie wskutek oporu, który napotyka.”

„Dzięki prześladowaniu, jakiego doznała rewolucja ma dziś świadomość samej siebie; może ona wskazać swą rację bytu; jest w stanie wyciągnąć wnioski z sytuacji, zna swą zasadę kierowniczą, swoje środki, swój cel; ma swą metodę i swój probierz.”

„Jak antyczna Nemezis, której ani prośby, ani groźby nie mogły wzruszyć, rewolucja posuwa się naprzód krokiem nieuchronnym i posępnym, wśród kwiatów, które jej rzucają wyznawcy, we krwi swych obrońców i po trupach swych wrogów.”

„Przyczyną rewolucji jest nie tyle niedostatek, jaki w pewnej chwili odczuwa społeczeństwo, ile ciągłość tego niedostatku, powodująca znikanie i neutralizowanie dobrobytu.”