Andrzej Pisowicz cytat: „Przez siedem i pół roku spędzonych na Śląsku nigdy nie słyszałem tam języka niemieckiego. Tylko śląską gwarę, czyli jed…”

„Na całym Górnym Śląsku, w szczególnej mierze jednak na zachodnim Górnym Śląsku, a mianowicie w latach między obu wojnami światowymi, u młodszej generacji, tym częściej przy tym na wsi, dokonało się przejście od języka dawnego do nowego, to znaczy od dialektów polskich do mówienia po niemiecku (…), o liczebności jednostek leksykalnych, które z gwar polskich zostały przejęte do mówionego języka niemieckiego przybliżone wyobrażenie daje trzytomowy słownik śląski długoletniego dyrektora niemieckiego atlasu językowego w Marburgu, Waltera Mitzki. Jest to kilkaset polskich gwarowych haseł leksykalnych, które ujęte są w tym słowniku śląskim, obejmującym w istocie nie tylko obszar górnośląski lecz cały Śląsk. To określa istotę właściwości górnośląskiej niemczyzny, która nie jest oparta na żadnym niemieckim dialekcie, raczej ukazuje się jako niemiecki język pisemny z polsko-gwarowym tworzywem (…), W swoich charakterystycznych rysach górnośląski krajobraz językowy okresu międzywojennego przedstawia się zatem jako typowy mieszany obszar językowy, na którym język niemiecki i język polski w różnych przejawach owego okresu egzystowały obok siebie i ze sobą.”

Reinhold Olesch (1910–1990)

„Fonetyczna i morfologiczna struktura polskich dialektów Górnego Śląska jest bez wątpienia polska – z częściowo archaicznymi cechami. To było i zawsze jest rzeczowo uzasadnione ujęcie slawistycznych badań językoznawczych. System deklinacyjny i koniugacyjny jest bez zarzutu słowiański w polskiej odmianie. Aspekt czasownikowy, jedna z cech językowych różniących zasadniczo język słowiański od niemieckiego, pozostał do dzisiaj nienaruszony. (…) Polskie dialekty Górnego Śląska wykazują zwykłą dla dialektów właściwą charakterystykę. Elementy archaiczne znajdują się obok dialektowych nowości. Poza tym polskie gwary Górnego Śląska odznaczają się licznymi zapożyczeniami ze słownictwa niemieckiego, zjawisko, które również w sensie dobrze pomyślanych uczuć patriotycznych stało się powodem, by mówić o rozwodnionym języku polskim. Rzeczowo bezzasadnym było natomiast określać polski język górnośląski jako język, który ulega rozkładowi i rozwija się od słowiańskiego ku niemieckiemu. Tę nienaukową wypowiedć możemy całkowicie pominąć. W dyskusjach naukowych nigdy nie odgrywała jakiejkolwiek roli. Są to więc dialekty polskie, które z powodu długiego, bo od lat trzydziestych XIV wieku, odosobnienia Śląska od Polski w następstwie historycznych rzeczywistości przejęły wiele ze słownictwa niemieckiego integrując to jednak w swój słowiańsko-polski system językowy. To słownictwo niemieckie, które podczas długiego odosobnienia Śląska od państwa polskiego w czasach czeskich, austriackich i pruskich zostało przejęte do dialektów górnośląskich, wzbogaciło się szczególnie w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku mnogością nowoczesnych pojęć technicznych i administracyjnych z języka niemieckiego. Fonetycznie i morfologicznie zostało jednak zintegrowane i nie zdołało ono polskiej struktury tych dialektów zasadniczo zmienić lub wręcz rozkruszyć (…). Podobne zjawiska spotykamy w najrozmaitszych okolicach europejskiego obszaru językowego. Jednym z najbardziej zwracających na siebie uwagę przykładów ukazać można język rumuński, który mimo bogatych leksykalnych zapożyczeń słowiańskich zachował swój romański charakter językowy; bo jego struktura gramatyczna pozostała w swoich wschodnioromańskich właściwościach. Nie ma trudności dowieść polskiego charakteru dialektów górnośląskich, co zresztą w badaniach naukowych dialektologicznych nigdy nie było poddawane w wątpliwość.”

Reinhold Olesch (1910–1990)

„Moja babcia i ciotki mówiły pięknie, melodyjnie po śląsku, ale takiego języka, już się prawie nie słyszy. A poza tym gwara stała się jakaś taka twarda, wulgarna, bulwarowa. Gdy mówi nią facet, to jeszcze naturalne, ale ładna dziewczyna, mówiąca takim szorstkim jak papier ścierny językiem, drażni.”

Krzysztof Respondek (1969) polski aktor i piosenkarz

Źródło: Dorota Nosowska, Najlepiej jest w domu, „Magazyn Familia”, 26 marca 2010 http://www.magazynfamilia.pl/artykuly/Najlepiej_jest_w_domu,2840,91.html

„Ślązacy na pewno odróżniają się od pozostałych obywateli językiem. Dążą do zachowania swojego języka. Przykładem są: bardzo częste wybory przez nauczycieli i uczniów ścieżek regionalnych w szkołach, powstawanie ciągle nowych słowników śląskich, konkursy mowy śląskiej, teksty o Śląsku pisane po śląsku, próby wprowadzania etnolektu śląskiego na deski teatralne i do literatury. Etnolekt śląski zasłużył więc w pełni na status języka regionalnego”

Jolanta Tambor (1958)

Źródło: Orędowniczka śląskiej mowy może zostać pełnomocnikiem wojewody, 10 marca 2011 http://katowice.gazeta.pl/katowice/1,35063,9234260,Oredowniczka_slaskiej_mowy_moze_zostac_pelnomocnikiem.html#ixzz1IUdVKGSO

„Spodziewaliśmy się, że na mocy ponawianego upomnienia i zamianowania po szkołach na Górnym Śląsku nauczycieli władających językiem niemieckim i polskim, a uzdolnionych do nauczania języka niemieckiego, nauka tego języka rozszerzy się i rozpowszechni, tymczasem ku naszemu wielkiemu niezadowoleniu stwierdzamy, że mimo to nauka języka niemieckiego i jego rozpowszechnienie napotyka na wiele przeszkód (…) dziedzice nie zwracają uwagi na to, ażeby rodzice i mieszkańcy pomiędzy sobą językiem tym posługiwali i dzieci swoje do używania tego zniewalali; zdarza się nawet, że dziedzice sprzeciwiają się raczej zaprowadzeniu języka niemieckiego, w miejsce skażonego i zepsutego języka krajowego, i wcale go nie popierają. Zaledwie wiarę dać możemy temu, ażeby dziedzice i osoby, którym przecież zależeć powinno na uchylaniu stanu nieokrzesanego i ciemnoty i na usuwaniu zepsutego krajowego języka polskiego (przez co się owa okolica przedstawia niekorzystnie), sprzeciwiać się mogły rozpowszechnianiu języka niemieckiego jako jednego z głównych środków cywilizacji tamtejszych mieszkańców.”

Fryderyk II Wielki (1712–1786)

w kolejnym zarządzeniu germanizacyjnym wydanym we Wrocławiu 10 listopada 1773.
Źródło: Kazimierz Zimmermann, Fryderyk Wielki i jego kolonizacja rolna na ziemiach polskich, Tom I, Poznań 1915, s. 280–281.

„Czy fałszywy jest wniosek, iż gdy miasta te budowano, język polski był na Śląsku językiem regionalnym? Czy nie można by z większymi pozorami uprawnienia czynić zarzuty Dolnoślązakowi za jego język niemiecki, niż czyni się to Górnoślązakowi z powodu jego języka polskiego? Tak wiele ignorancji wykazują wasi agitatorzy, którzy was tak głośno łają. To, co ganią, godne jest chwalenia.”

Johann Wilhelm Pohle (1742–1801)

„Jakimże jest język tuziemczy na Śląsku? Niemiecki przecież chyba nie?”

Johann Wilhelm Pohle (1742–1801)

„Słowiańszczyzna przed wysiedleniem Niemców po drugiej wojnie światowej była wyparta aż do granic Śląska i tylko na Górnym Śląsku pozostawała we względnym skupieniu (…), a mianowicie na tym terenie Górnego Śląska, który 1921 stanowił obszar plebiscytowy, wyjąwszy większą część powiatu głubczyckiego, pokrytej dialektami niemieckimi (…), Jeśli mówimy o względnie zwartym obszarze dialektów polskich, to określenie to domaga się odpowiedniej precyzji. Gdy rozpatrywać będziemy te stosunki językowe do czasów plebiscytu, to znaczy w latach przed podziałem Górnego Śląska, to w pewnym uogólnieniu dają się one sprowadzić do formuły, że polskimi dialektami mówiono głównie w środowiskach wiejskich i robotniczych zagłębia przemysłowego. Duże miasta były w przeważającej części niemieckojęzyczne, mniejsze miasta prowincjonalne niemiecko – i polskojęzyczne, przy czym używanie jednego, czy też drugiego języka z reguły uzależnione było od statusu społecznego użytkownika.”

Reinhold Olesch (1910–1990)

„Niech ci, którzy tak chętnie powołują się na Kaszubów, sprawdzą, jakie frustracje wywołała kodyfikacja kaszubskiego. Dziecko innego języka uczy się w szkole, a inaczej rozmawia w domu ze swoimi rodzicami. Ktoś wie, jakie to czyni spustoszenie w umysłach tych dzieci? Nie politycy powinni decydować o tym, czy będzie język śląski. Od tego są językoznawcy.”

Maria Pańczyk-Pozdziej (1942)

Źródło: slask.nasze.miasto.pl, Maria Pańczyk-Pozdziej - twórczyni konkursu "Po naszymu, czyli po śląsku", 27 listopad 2010 http://slask.naszemiasto.pl/artykul/675504,maria-panczyk-pozdziej-tworczyni-konkursu-po-naszymu-czyli,id,t.html

„(…) jako osoba znająca śląską gwarę doskonale wyłapuję, kto dobrze mówi, a kto tylko stara się naśladować.”

Lech Majewski (reżyser) (1953) polski reżyser

Źródło: wywiad, 2001 http://www.stopklatka.pl/wywiady/wywiad.asp?wi=5635

„Przez siedem i pół roku spędzonych na Śląsku nigdy nie słyszałem tam języka niemieckiego. Tylko śląską gwarę, czyli jeden z polskich dialektów. W tym języku mówili do dzieci rodzice.”

Tematy

Andrzej Pisowicz 2

Podobne cytaty

Pokrewne tematy