Jan Patočka – czechosłowacki filozof, jeden z największych filozofów XX wieku, prekursor czeskiej fenomenologii, sygnatariusz i jeden z pierwszych rzeczników Karty 77.
Studiował w Pradze, Paryżu, Berlinie i Fryburgu Bryzgowijskim. Oddany przyjaciel i ostatni wielki uczeń Edmunda Husserla. Studiował także pod kierunkiem Martina Heideggera. Podczas studiów we Fryburgu zapoczątkował długoletnią przyjaźń z asystentem Husserla, Eugenem Finkiem.
Początek jego przełomowej filozofii jest widoczny od 1936 roku, gdy habilituje się pracą „Přirozený svět jako filosofický problém” . W pracach zajmował się przede wszystkim tematem „świata naturalnego”, jego strukturą i pozycją człowieka. Rozwijał koncepcję Husserla w zakresie pojęć „historyczność”, „techniczność”, lecz z drugiej strony krytykował filozofię Heideggera, co doprowadziło go do krytyki Hannah Arendt.
W swych dziełach zaczął zajmować się egzystencją człowieka w odpowiedzi na egzystencjalizm Heideggera, zakładający „wrzucenie” bytu w świat. Ustanowił oryginalne twierdzenie „Trzech motywów ludzkiej egzystencji”:
otrzymywanie,
reprodukcja,
transcendencja.Jan Patočka przetłumaczył także sporo dzieł filozoficznych Hegla i Schellinga.
Jego Eseje heretyckie w filozofii historii były jedną z inspiracji książki Jacques’a Derridy The Gift of Death. Innymi filozofami czerpiącymi z dorobku Jana Patočki byli Paul Ricœur i Roman Jakobson, który napisali odpowiednio przedmowę i posłowie do francuskiego wydania Esejów.... Tylko niewielka część dzieł filozofa mogła wyjść za jego życia w ojczyźnie. W latach 80. pięciotomowy zbiór dzieł wyszedł w Niemczech, dziesięć książek we Francji, później prace przetłumaczono na m.in. angielski, włoski, hiszpański, polski.
Obok Václava Havla i Jiříego Hájka był jednym z rzeczników Karty 77 oraz autorem jej podstawowych tekstów programowych. Był także wykładowcą czeskiego odpowiednika podziemnego „uniwersytetu latającego”.
W dniach poprzedzających śmierć, po spotkaniu z holenderskim ministrem spraw zagranicznych Maxem van der Stoelem, został poddany kilkudniowym, wyczerpującym przesłuchaniom przez Státní bezpečnost , czechosłowacką tajną policję, z uwagi na swoje zaangażowanie w nielegalną działalność opozycyjną. Zmarł po 11-godzinnym przesłuchaniu na udar mózgu.
Został pochowany na cmentarzu przy klasztorze břevnovskim, grób C 16 10. Pomimo wysiłkom i manipulacji StB pogrzeb był antyreżimową manifestacją. Wspomnienie o zmarłym wygłosił jego uczeń Ladislav Menzel.
Jego brat, František Patočka , był mikrobiologiem i serologiem, filozofem jest jego zięć Jan Sokol.
Wikipedia
Jan Patočka, cited in: Paul F.H. Lauxtermann, "Kant, Goethe, and the Mechanization of the World-Picture." in: Schopenhauer’s Broken World-View. Springer Netherlands, 2000. p.9
